Kathasaritsagara [sanskrit]
by C. H. Tawney | 2014 | 226,424 words | ISBN-13: 9789350501351
The Sanskrit edition of the Kathasaritsagara referencing the English translation and grammatical analysis. Written by Somadeva and dating from the 12th century, the Kathasaritsagara (or Katha-sarit-sagara) represents an epic legend narrating the adventures of Naravahanadatta as he strives to become the destined emperor of the Vidyadharas. Alternative titles: (Kathāsaritsāgara, कथासरित्सागर, Kathā-sarit-sāgara)
Chapter 5
evaṃ kathitavatyatra marubhūtau camūpatiḥ |
naravāhanadattasya puro hariśikho 'bravīt || 1 ||
[Analyze grammar]
satyam eva na sustrīṇāṃ bharturanyatparāyaṇam |
tathā ca śrūyatāmeṣāpyatra citratarā kathā || 2 ||
[Analyze grammar]
vardhamānapuraṃ nāma yadasti nagaraṃ bhuvi |
tatra vīrabhujākhyo 'bhūd rājā dharmabhṛtāṃ varaḥ || 3 ||
[Analyze grammar]
antaḥpuraśate tasya vidyamāne 'py abhūtprabhoḥ |
ekā guṇavarā nāma rājñī prāṇādhikapriyā || 4 ||
[Analyze grammar]
patnīśatasya madhye ca na tāvadd aivayogataḥ |
ekasyām api kasyāṃcit putras tasyodapadyata || 5 ||
[Analyze grammar]
tena vaidyaṃ sa papraccha śrutavardhanasaṃjñakam |
kaccidastyauṣadhaṃ tādṛgyena syātputrasaṃbhavaḥ || 6 ||
[Analyze grammar]
tac chrutvā so 'bravīdvaidyo devaitatsādhayāmy aham |
vanyacchagalakaḥ kiṃ tu devenānāyyatāṃ mama || 7 ||
[Analyze grammar]
ity ākarṇya bhiṣagvākyaṃ pratīhāraṃ sa bhūpatiḥ |
ādiśyānāyayām āsa tasya cchagalakaṃ vanāt || 8 ||
[Analyze grammar]
taṃ chāgaṃ rājasūdebhyaḥ samarpya sa bhiṣaktataḥ |
tanmāṃsaiḥ sādhayām āsa rājñarthaṃ rasakottamam || 9 ||
[Analyze grammar]
ādiśyaikatra rājñīnāṃ melakaṃ devam arcitum |
gate rājñi milanti sma devya ekatra tatra tāḥ || 10 ||
[Analyze grammar]
ekā tu militā nāsīdrājño guṇavarātra sā |
rājño devārcanasthasya tatkālaṃ nikaṭe sthitā || 11 ||
[Analyze grammar]
militābhyaś ca tābhyastatpānārthaṃ cūrṇamiśritam |
avibhāvy aiva rasakaṃ niḥśeṣaṃ sa dadau bhiṣak || 12 ||
[Analyze grammar]
kṣaṇātkṛtārcanaḥ so 'tra rājāgatya priyāyutaḥ |
vīkṣyāśeṣopayuktaṃ taddravyaṃ vaidyaṃ tam abhyadhāt || 13 ||
[Analyze grammar]
aho na sthāpitaṃ kiṃcittvayā guṇavarākṛte |
yatpradhāno 'yamārambhastadeva tava vismṛtam || 14 ||
[Analyze grammar]
ity uktvā sa vilakṣaṃ taṃ vaidyaṃ sūdānnṛpo 'bravīt |
kiṃ tasya cchagalasyāsti māṃsaśeṣo 'tra kaścana || 15 ||
[Analyze grammar]
śṛṅge pare sta ity ukte sūdair vaidyo 'tha so 'bravīt |
sādhu tarhyuttamaṃ hi syādrasakaṃ śṛṅgagarbhajam || 16 ||
[Analyze grammar]
ity uktvā kārayitvaiva tat tataḥ śṛṅgamāṃsataḥ |
tasyai guṇavarāyai sa cūrṇamiśraṃ bhiṣagdadau || 17 ||
[Analyze grammar]
tatas tasyātha navatirdevyo rājño navādhikāḥ |
āsansagarbhāḥ kāle ca sarvāḥ suṣuvire sutān || 18 ||
[Analyze grammar]
arvāgupāttagarbhā ca sā sarvottamalakṣaṇam |
prāsūta sma mahādevī paścādguṇavarā sutam || 19 ||
[Analyze grammar]
śṛṅgamāṃsarasotpannaṃ nāmnā śṛṅgabhujaṃ ca tam |
pītā vīrabhujaścakre rājā kṛtamahotsavaḥ || 20 ||
[Analyze grammar]
vardhamānaḥ sahānyaistairbhrātṛbhirvayasā param |
kaniṣṭhaḥ so 'bhavatteṣāṃ guṇairjyeṣṭhatamastvabhūt || 21 ||
[Analyze grammar]
kramātsa rājaputraś ca rūpe kāmasamo 'bhavat |
dhanurvede 'rjunasamo bhīmasenasamo bale || 22 ||
[Analyze grammar]
tataḥ saputrāṃ sutarāṃ dṛṣṭvā vīrabhujasya tām |
priyāṃ guṇavarāṃ rājño devyo 'nyā matsaraṃ yayuḥ || 23 ||
[Analyze grammar]
atha tāsvayaśolekhā nāma rājñī durāśayā |
saṃmantrya tābhiranyābhiḥ saha kṛtvā ca saṃvidam || 24 ||
[Analyze grammar]
samastābhiḥ sapatnībhistaṃ rājānaṃ gṛhāgatam |
mṛṣādhṛtamukhaglāniḥ pṛcchantaṃ kṛcchrato 'bravīt || 25 ||
[Analyze grammar]
āryaputra kathaṃ nāma sahase gṛhadūṣaṇam |
parasya rakṣitāvadyaṃ na rakṣasyātmanaḥ katham || 26 ||
[Analyze grammar]
yaḥ surakṣitanāmāyamantaḥpurapatiryuvā |
tatsaktā hi tvadīyaiṣa rājñī guṇavarā kila || 27 ||
[Analyze grammar]
tadanyasya na lābho 'sti sauvidallābhirakṣite |
antaḥpure 'tra puṃso yadato 'sau tena saṃgatā || 28 ||
[Analyze grammar]
sarvatrāntaḥpure caitatprasiddham iha gīyate |
ity uktaḥ sa tayā rājā dadhyau ca vimamarśa ca || 29 ||
[Analyze grammar]
gatvā caikaikaśo rājñīranyāḥ papraccha tāḥ kramāt |
tāś ca tasmai tathaivocuḥ sarvā racitakaitavāḥ || 30 ||
[Analyze grammar]
tataḥ sa matimānrājā jitakrodho vyacintayat |
tayoḥ saṃbhāvyate naitatpravādaścāyamīdṛśaḥ || 31 ||
[Analyze grammar]
tadāniścitya kāryo me pratibhedo na kasyacit |
yuktyā tu parihāryau tau saṃpratyantamavekṣitum || 32 ||
[Analyze grammar]
iti niścitya so 'nyedyur āsthāne 'ntaḥ purādhipam |
surakṣitaṃ tam āhūya kṛtakopaḥ samabhyadhāt || 33 ||
[Analyze grammar]
brāhmahatyā tvayā pāpa kṛtetyavagataṃ mayā |
tattvāmakṛtasattīrthayātraṃ na draṣṭumutsahe || 34 ||
[Analyze grammar]
tac chrutvā taṃ samudbhrāntaṃ brahmahatyā kuto mayā |
kṛtā deveti jalpantaṃ sa rājā punarabravīt || 35 ||
[Analyze grammar]
mā sma dhārṣṭyaṃ kṛthā gaccha kāśmīrān pāpanāśanān |
yatra tadvijayakṣetraṃ nandikṣetraṃ ca pāvanam || 36 ||
[Analyze grammar]
vārāhaṃ yatra ca kṣetraṃ ye pūtāścakrapāṇinā |
dhatte nāma vitasteti vahantī yatra jāhnavī || 37 ||
[Analyze grammar]
yatra tanmaḍavakṣetraṃ yatra cottaramānasam |
tattīrthayātrāpūto māṃ punar drakṣyasi nānyathā || 38 ||
[Analyze grammar]
evam uktvā tamavaśaṃ visasarja surakṣitam |
sa yuktyā tīrthayātrāyāṃ dūraṃ vīrabhujo nṛpaḥ || 39 ||
[Analyze grammar]
tato guṇavarādevyāḥ pūrvaṃ tasyā jagāma saḥ |
sasnehaś ca sakopaś ca savimarśaś ca bhūpatiḥ || 40 ||
[Analyze grammar]
tatra sā khinnamanasaṃ taṃ dṛṣṭvāpṛcchadākulā |
āryaputra kimady aivamakasmaddurmanāyase || 41 ||
[Analyze grammar]
tac chrutvā sa mahībhṛttām evaṃ kṛtakamabhyadhāt |
adyāgatya mahājñānī devī māṃ ko 'py abhāṣata || 42 ||
[Analyze grammar]
rājan guṇavarā devī kālaṃ kaṃcana bhūgṛhe |
sthāpanīyā tvayā bhāvyaṃ svayaṃ ca brahmacāriṇā || 43 ||
[Analyze grammar]
rājyabhraṃśo 'nyathā te syānmṛtyus tasyāś ca niścitam |
ity uktvā sa gato jñānī viṣādo 'yaṃ tato mama || 44 ||
[Analyze grammar]
evaṃ tenodite rājñā rājñī guṇavarā tu sā |
bhayānurāgavibhrāntā taṃ jagāda pativrata || 45 ||
[Analyze grammar]
tarhy āryaputra nādyaiva kiṃ māṃ kṣipasi bhūgṛhe |
dhanyā hy asmi yadi prāṇair api syān me hitaṃ tava || 46 ||
[Analyze grammar]
mama vā mṛtyurastveva tava mā bhūd anirvṛtiḥ |
ihāmutra ca nārīṇāṃ paramā hi gatiḥ patiḥ || 47 ||
[Analyze grammar]
iti tasyā vacaḥ śrutvā sāśruḥ so 'cintayatprabhuḥ |
śaṅke na pāpametasyāṃ na ca tasmin surakṣite || 48 ||
[Analyze grammar]
sa hy amlānamukhacchāyo nirāśaṅko mayekṣitaḥ |
kaṣṭaṃ tathāpi jijñāse pravādasyāsya niścayam || 49 ||
[Analyze grammar]
ity ālocya sa tāṃ rājā rājñīmāha sma duḥkhitaḥ |
tadihaiva varaṃ dehi bhūgṛhaṃ kriyatāmiti || 50 ||
[Analyze grammar]
tatheti ca tayā proktas tatraivāntaḥpure sugam |
vidhāya bhūgṛhaṃ rājā devīṃ tāṃ nidadhe 'tha saḥ || 51 ||
[Analyze grammar]
putraṃ śṛṅgabhujaṃ tasyā viṣaṇṇaṃ pṛṣtakāraṇam |
āśvāsayat tad evoktvā rājñīṃ tāṃ sa yad uktavān || 52 ||
[Analyze grammar]
sāpi rājño hitamiti svargaṃ mene dharāgṛham |
svasukhaṃ nāsti sādhvīnāṃ tāsāṃ bhartṛsukhaṃ sukham || 53 ||
[Analyze grammar]
evaṃ kṛte 'yaśolekhā tasya rājñyaparātha sā |
nirvāsabhujanāmānaṃ svairaṃ svasutam abhyadhāt || 54 ||
[Analyze grammar]
rājñāsmadvidhurā tāvatkhāte guṇavarārpitā |
etatputraś ca deśāccedito gacchetsukhaṃ bhavet || 55 ||
[Analyze grammar]
tat sa śṛṅgabhujo deśān nirvāsyetācirād yathā |
tāṃ putra cintayer yuktiṃ tvam anyair bhrātṛbhiḥ saha || 56 ||
[Analyze grammar]
iti mātroditaḥ so 'nyān bhrātṝn uktvā samatsaraḥ |
āste sma nirvāsabhujas tatropāyaṃ vicintayan || 57 ||
[Analyze grammar]
ekadā te mahāstrāṇi prayuñjānāṃ nṛpātmajāḥ |
prāsādāgre mahākāyaṃ sarve 'pi dadṛśurbakam || 58 ||
[Analyze grammar]
vikṛtaṃ pakṣiṇaṃ taṃ ca paśyatastānsavismayān |
jñānī kṣapaṇakaḥ ko'pi pathā tenāgato 'bravīt || 59 ||
[Analyze grammar]
rājaputrā bako nāyaṃ rūpeṇānena rākṣasaḥ |
bhramatyagniśikhākhyo 'yaṃ nagarāṇi vināśayan || 60 ||
[Analyze grammar]
tadvidhyatainaṃ kāṇḍena yāvadgacchatvito hataḥ |
etatkṣapaṇakāc chrutvā navatiste navādhikāḥ || 61 ||
[Analyze grammar]
kāṇḍāni cikṣipur jyeṣṭhā naiko 'py āhatavān bakam |
tato nagnakṣapaṇakaḥ punas tān abravīc ca saḥ || 62 ||
[Analyze grammar]
ayaṃ kanīyān yuṣmākaṃ bhrātā śṛṅgabhujo bakam |
śaknoti hantumetaṃ tadgṛhṇātveṣa kṣamaṃ dhanuḥ || 63 ||
[Analyze grammar]
tac chrutvaiva smaranmātustallabdhāvasaraṃ vacaḥ |
sa nirvāsabhujo jālmastatkṣaṇaṃ samacintayat || 64 ||
[Analyze grammar]
so 'yaṃ śṛṅgabhujasyāsya syādupāyaḥ pravāsane |
tad arpayāmas tātasya saṃbandhyasmai dhanuḥśaram || 65 ||
[Analyze grammar]
sauvarṇaṃ taccharaṃ hṛtvā viddho yāsyati cedbakaḥ |
paścādeṣo 'pi gantāsya mārgastvasmāsu taṃ śaram || 66 ||
[Analyze grammar]
yadā ca lapsyate naitaṃ cinvanrakṣobakaṃ tadā |
sthāsyatītastato bhrāmyannaiṣyatīha śaraṃ vinā || 67 ||
[Analyze grammar]
ity ālocya dadau tasmai pāpaḥ śṛṅgabhujāya saḥ |
bakaghātāya saśaraṃ pitṛsaṃbandhi kārmukam || 68 ||
[Analyze grammar]
sa gṛhītvā tadākṛṣya tena svarṇaśareṇa tam |
ratnapuṅkhena vivyādha bakaṃ śṛṅgabhujo balī || 69 ||
[Analyze grammar]
sa viddhamātras taṃ kāyalagnamādāya sāyakam |
bakaḥ sravadasṛgdhāraḥ palāyy aiva tato yayau || 70 ||
[Analyze grammar]
tataḥ śṛṅgabhujaṃ vīraṃ sa nirvāsabhujaḥ śaṭhaḥ |
tatsaṃjñāpreritāste ca bhrātaro 'nye tamabruvan || 71 ||
[Analyze grammar]
dehi hemamayaṃ taṃ nastātasaṃbandhinaṃ śaram |
anyathādya śarīrāṇi tyakṣyāmaḥ puratastava || 72 ||
[Analyze grammar]
tātas tena vinā hy asmānito irvāsayiṣyati |
na ca kartuṃ grahītuṃ vā śakyaṃ tatpratirūpakam || 73 ||
[Analyze grammar]
tac chrutvaiva sa jihmāṃstānvīraḥ śṛṅgabhujo 'bravīt |
dhīrā bhavata mā bhūd vo bhayaṃ kārpaṇyamujjhata || 74 ||
[Analyze grammar]
āneṣyāmi śaraṃ gatvā hatvā taṃ rākṣasādhamam |
ity uktvā saśaraṃ cāpaṃ nijaṃ śṛṅgabhujo 'grahīt || 75 ||
[Analyze grammar]
yayau ca tāṃ samuddiśya diśaṃ yāṃ sa bako gataḥ |
patitāṃ tadasṛgdhārāṃ bhūmāvanusarañjavāt || 76 ||
[Analyze grammar]
hṛṣṭeṣu teṣu cānyeṣu mātṛpārśvaṃ gateṣv atha |
gacchansa kramaśaḥ prāpa dūrāṃ śṛṅgabhujo 'tavīm || 77 ||
[Analyze grammar]
tasyāṃ dadarśa cinvāno vanasyāntarmahatpuram |
bhogāyopanataṃ kāle phalaṃ puṇyataror iva || 78 ||
[Analyze grammar]
tatrodyānatarormūle sa viśrāntaḥ kṣaṇād iva |
āścaryarūpām āyāntīm atra kanyāmavaikṣata || 79 ||
[Analyze grammar]
virahe jīvitaharāṃ saṃgame prāṇadāyinīm |
vicitrāṃ nirmitāṃ dhārā viṣāmṛtamayīm iva || 80 ||
[Analyze grammar]
śanairupagatāṃ tāṃ ca cakṣuṣā premavarṣiṇā |
paśyantīṃ tadgatamanāḥ sa papraccha nṛpātmajaḥ || 81 ||
[Analyze grammar]
kiṃnāmadheyaṃ kasyedaṃ puraṃ hariṇalocane |
tvaṃ ca kā kiṃ tavehāyamāgamaḥ kahyatāmiti || 82 ||
[Analyze grammar]
tataḥ sācīkṛtamukhī nyastaddṛṣṭirmahītale |
sā taṃ jagāda sudatī madhurasnigdhayā girā || 83 ||
[Analyze grammar]
idaṃ dhūmapuraṃ nāma sarvasaṃpadgṛhaṃ puram |
asminvasatyagniśikho nāma rākṣasapuṃgavaḥ || 84 ||
[Analyze grammar]
tasya rūpaśikhāṃ nāma sadṛśīṃ viddhi māṃ sutām |
ihāgatām asāmānyatvadrūpāhṛtamānasām || 85 ||
[Analyze grammar]
tvaṃ bhrūhi me 'dhunā ko 'si kim ihābhyāgato 'si ca |
evam ukte tayā tasyai sarvaṃ śṛṅgabhujaṃ kṣaṇam || 86 ||
[Analyze grammar]
yo 'sau yannāmadheyaś ca yasya putro mahīpateḥ |
yayā śaranimittena taddhūmapuram āgataḥ || 87 ||
[Analyze grammar]
tato viditavṛttāntā sā taṃ rūpaśikhābhyadhāt |
na tvayā sudṛganyo 'sti trailokye 'pi dhanurdharaḥ || 88 ||
[Analyze grammar]
yena tāto 'py asau viddho bakarūpo maheṣunā |
sa ca hemamayo bāṇaḥ svīkṛtaḥ krīḍayā mayā || 89 ||
[Analyze grammar]
tātastu nirvraṇaḥ sadyo mahādaṃṣṭreṇa mantriṇā |
viśalyakaraṇīmukhyamahauṣadhividā kṛtaḥ || 90 ||
[Analyze grammar]
tadyāmi tātaṃ saṃbodhya nayāmyabhyantaraṃ drutam |
tvāmāryaputra nyasto hi tvayyātmāyaṃ mayādhunā || 91 ||
[Analyze grammar]
ity uktvā tamavasthāpya tatra śṛṅgabhujaṃ kṣaṇam |
yayau rūpaśikhā pārśvaṃ pituragniśikhasya sā || 92 ||
[Analyze grammar]
tāta śṛṅgabhujo nāma rājasūnurihāgataḥ |
ko 'py ananyasamo rūpakulaśīlavayoguṇaiḥ || 93 ||
[Analyze grammar]
jāne ko 'py avatīrṇo 'tra devāṃśo na sa mānuṣaḥ |
sa cedbhartā na me syāttattyajeyaṃ jīvitaṃ dhruvam || 94 ||
[Analyze grammar]
ity uktaḥ sa tayā tatra pitā tāṃ rākṣaso 'bravīt |
mānuṣāḥ putri bhakṣyā nastathāpi yadi te grahaḥ || 95 ||
[Analyze grammar]
tadastu rājaputraṃ tam ihaivānāyya darśaya |
tac chrutvā sā yayau rūpaśikhā śṛṅgabhujāntikam || 96 ||
[Analyze grammar]
uktvā yathā kṛtaṃ tac ca taṃ nināyāntikaṃ pituḥ |
so 'pi taṃ namramādṛtya tatpitāgniśikho 'bravīt || 97 ||
[Analyze grammar]
dadāmi rājaputraitāṃ tubhyaṃ rūpaśikhāmaham |
yadi madvacanaṃ kiṃcinnātikrāmasi jātucit || 98 ||
[Analyze grammar]
ity uktavantaṃ taṃ so 'pi prahvaḥ śṛṅgabhujo 'bravīt |
bāḍhamullaṅghayiṣyāmi naivājñāvacanaṃ tava || 99 ||
[Analyze grammar]
iti śṛṅgabhujenoktastuṣṭaḥ so 'gniśikho 'bhyadhāt |
uttiṣṭha tarhi snātvā tvamāgaccha snānaveśmanaḥ || 100 ||
[Analyze grammar]
tam evam uktvāvādīt tāṃ sutāṃ rūpaśikhāṃ ca saḥ |
tvaṃ gaccha sarvā bhaginīrādāyāgaccha satvaram || 101 ||
[Analyze grammar]
evam agniśikhenoktau tena nirjagmatus tataḥ |
tatheti tāvubhau śṛṅgabhujo rūpaśikhā ca sā || 102 ||
[Analyze grammar]
tatas taṃ sā sudhīḥ śṛṅgabhujaṃ rūpaśikhābhyadhāt |
āryaputra kumārīṇāṃ svasṝṇāmasti me śatam || 103 ||
[Analyze grammar]
sarvā vayaṃ sadṛśyaś ca tulyābharaṇavāsasaḥ |
sarvāsāṃ santi kaṇṭheṣu tuyā hāralatāś ca naḥ || 104 ||
[Analyze grammar]
tattāto melayitvāsmāṃs tvāṃ vimohayituṃ priya |
āsāṃ madhyādabhīṣṭāṃ vaṃ vṛṇīsveti vadiṣyati || 105 ||
[Analyze grammar]
jānāmy etam ahaṃ tasya vyājābhiprāyam īdṛśam |
sarvāḥ saṃghaṭayaty asmān kimartham ayam anyathā || 106 ||
[Analyze grammar]
tadā mūrdhni kariṣye ca kaṇṭhād dhāralatām aham |
tadabhijñānalabdhāyāṃ vanamālāṃ mayi kṣipeḥ || 107 ||
[Analyze grammar]
bhautaprāyaś ca tāto 'yaṃ buddhirnāsya vivekinī |
tathā mayyapi mārgo 'sya jātisiddhaḥ kva gacchati || 108 ||
[Analyze grammar]
tadeṣa vañcanārthaṃ te yadyatkiṃcidvadiṣyati |
aṅgīkṛtya tvayā tattadvācyaṃ me vedmy ahaṃ param || 109 ||
[Analyze grammar]
ity uktvā bhaginīnāṃ sā pārśvaṃ rūpaśikhā yayau |
tathety uktvā ca gatavānsnātuṃ śṛṅgabhujo 'pi saḥ || 110 ||
[Analyze grammar]
athāgāt svasṛbhiḥ sākaṃ pārśva rūpaśikhā pituḥ |
so 'pi śṛṅgabhujaśceṭīsnapito 'trāyayau punaḥ || 111 ||
[Analyze grammar]
āsāṃ madhyānnijeṣṭāyāḥ prayacchaitāmiti bruvan |
vanamālāṃ dadau śṛṅgabhujāyāgniśikho 'tha saḥ || 112 ||
[Analyze grammar]
so 'py ādāyaiva tāṃ rūpaśikhāyāḥ kṣiptavān gale |
prāṅmūrdhanyastasaṃketahārayaṣṭer nṛpātmajaḥ || 113 ||
[Analyze grammar]
tataḥ so 'gniśikho rūpaśikhāṃ śṛṅgabhujānvitām |
nijagāda vidhāsye vāṃ prātar udvāhamaṅgalam || 114 ||
[Analyze grammar]
ity uktvā tau ca tāścānyā visasarja sutā gṛham |
kṣaṇāc ca taṃ śṛṅgabhujaṃ samāhūy aivam abravīt || 115 ||
[Analyze grammar]
gacchedaṃ dāntayugalaṃ samādāya purādbahiḥ |
rāśisthaṃ bhuvi tatrādya tilakhārīśataṃ vapa || 116 ||
[Analyze grammar]
tac chrutvā sa tathety uktvā gatvā śṛṅgabhujo 'bravīt |
vigno rūpaśikhāyāstatsāpyevaṃ nijagāda tam || 117 ||
[Analyze grammar]
āryaputra na kāryaste viṣādo 'tra manāgapi |
gaccha tvaṃ sādhayāmyetadahaṃ kṣipraṃ svamāyayā || 118 ||
[Analyze grammar]
tac chrutvā tatra gatvā sa dṛṣṭvā rājasutastilān |
rāśisthānvihvalo yāvadaptuṃ prakramate kṛṣan || 119 ||
[Analyze grammar]
tāvad dadarśa bhūmiṃ tāṃ kṛṣṭam uptāṃś ca tāṃs tilān |
priyāmāyābalāt sarvān krameṇaiva suvismitaḥ || 120 ||
[Analyze grammar]
gatvā cāgniśikhāyaitatkṛtaṃ kāryaṃ nyavedayat |
tataḥ sa vañcako bhūyastam abhāṣata rākṣasaḥ || 121 ||
[Analyze grammar]
na mamoptaistilaiḥ kāryaṃ gaccha rāśīkuruṣva tān |
tac chrutvopetya tadrūpaśikhāyai so 'bravītpunaḥ || 122 ||
[Analyze grammar]
sā taṃ visṛjya bhūmiṃ tāṃ sṛṣṭvāsaṃkhyāḥ pipīlikāḥ |
tābhiḥ saṃghaṭayām āsa tilāṃstānnijamāyayā || 123 ||
[Analyze grammar]
tad dṛṣṭvaiva punargatvā tasmai so 'gniśikhāya tān |
nyavedayacchṛṅgabhujastilānrāśīkṛtānapi || 124 ||
[Analyze grammar]
tataḥ so 'gniśikho mūrkhaḥ śaṭho bhūyo 'py uvāca tam |
ito dakṣiṇato gatvā yojanadvayamātrakam || 125 ||
[Analyze grammar]
asti devakulaṃ śūnyamaraṇye bhadra śāṃbhavam |
tasmin dhūmaśikho nāma bhrātā vasati me priyaḥ || 126 ||
[Analyze grammar]
tatredānīṃ vrajaivaṃ ca veder devakulāgrataḥ |
bho dhūmaśikha dūtas te sānugasya nimantraṇe || 127 ||
[Analyze grammar]
prahito 'gniśikhenāhaṃ śīghramāgamyatāṃ tvayā |
bhāvī rūpaśikhāyā hi prātaḥ pariṇayotsavaḥ || 128 ||
[Analyze grammar]
etāvad uktvaivātra tvam ihāyāhyadya satvaram |
prātaḥ pariṇayasvaitāṃ sutāṃ rūpaśikhāṃ mama || 129 ||
[Analyze grammar]
ity uktas tena pāpena tathety uktvā tathaiva ca |
gatvā rūpaśikhāyāstatsarvaṃ śṛṅgabhujo 'bravīt || 130 ||
[Analyze grammar]
sā sādhvī mṛttikāṃ toyaṃ kaṇṭakānagnim eva ca |
dattvā tasmai varāśvaṃ ca nijam evaṃ jagāda tam || 131 ||
[Analyze grammar]
etamāruhya turagaṃ natvā devakulaṃ ca tat |
drutaṃ dhūmaśikhasyoktvā tattātoktaṃ nimantraṇam || 132 ||
[Analyze grammar]
āgantavyaṃ tvayā śīghramaśvenānena dhāvatā |
pṛṣṭhato vīkṣitavyaṃ ca muhurvalitakaṃdharam || 133 ||
[Analyze grammar]
paścāttam āgataṃ dhūmaśikhaṃ drakṣyasi cet tataḥ |
tanmārge mṛttikaiṣā te prakṣeptavyātmapṛṣṭhataḥ || 134 ||
[Analyze grammar]
tato 'pi paścād āgacchet sa te dhūmaśikho yadi |
tathaiva pṛṣṭhatastyājyaṃ toyam evaṃ tvayāntarā || 135 ||
[Analyze grammar]
tadapyeṣyati cetkṣepyāstadvadete 'sya kaṇṭakāḥ |
tathāpi cetso 'nupatettanmadhye 'gnimimaṃ kṣipeḥ || 136 ||
[Analyze grammar]
evaṃ kṛte hi nirdainyastvam ihaiṣyasi mā ca te |
vikalpo bhūd vraja drakṣyasyadya vidyābalaṃ mama || 137 ||
[Analyze grammar]
ity uktaḥ sa tayā śṛṅgabhujo dhṛtamṛdādikaḥ |
tatheti taddhayārūḍho 'raṇye devakulaṃ yayau || 138 ||
[Analyze grammar]
tatra vāmasthagaurīkaṃ dakṣiṇasthavināyakam |
dṛṣṭvā natvā ca viśveśamuktaivāgniśikhoditam || 139 ||
[Analyze grammar]
nimantraṇavacas tasya tūrṇaṃ dhūmaśikhasya tat |
tataś cacāla caturaṃ pradhāvitaturaṃgamaḥ || 140 ||
[Analyze grammar]
kṣaṇāc ca pṛṣṭhato yāvadvīkṣate valitānanaḥ |
tāvaddhumaśikhaṃ paścādāgataṃ taṃ dadarśa saḥ || 141 ||
[Analyze grammar]
cikṣepa cāśu mārge 'sya mṛttikāṃ tāṃ svapṛṣṭhataḥ |
kṣiptayātra tayā madhye sadyo 'bhutparvato mahān || 142 ||
[Analyze grammar]
tamullaṅghya kathaṃcittam āgataṃ vīkṣya rākṣasam |
tathaiva pṛṣṭhatastoyaṃ tatsa rājasuto 'kṣipat || 143 ||
[Analyze grammar]
tena tatrāntarā jajñe velladvīcirmahānadī |
tām apy utīrya katham apy āgate 'sminniśācare || 144 ||
[Analyze grammar]
śīghraṃ śṛṅgabhujaḥ paścātkaṇṭakāṃstānavākirat |
tair udbabhūva gahanaṃ vanaṃ madhye sakaṇṭakam || 145 ||
[Analyze grammar]
tato 'pi nirgate tasmin rakṣasyagniṃ svapṛṣṭhataḥ |
jahau tena sa jajvāla mārgaḥ satṛṇakānanaḥ || 146 ||
[Analyze grammar]
taṃ vīkṣya khāṇḍavam iva jvalitaṃ duratikramam |
yayau dhūmaśikhaḥ khinno bhītaś ca sa yathāgatam || 147 ||
[Analyze grammar]
tadā rūpaśikhāmāyāmohitaḥ sa hi rākṣasaḥ |
padbhyāmāgādagāccaiva na sasmāra nabhogatim || 148 ||
[Analyze grammar]
atha praśaṃsann antas tatpriyāmāyāvijṛmbhitam |
gatabhīrāyayau dhūmapuraṃ śṛṅgabhujaḥ sa tat || 149 ||
[Analyze grammar]
tato rūpaśikhāyai taṃ samarpyāśvaṃ nivedya ca |
yathā kṛtaṃ sa hṛṣṭāyai jagāmāgniśikhāntikam || 150 ||
[Analyze grammar]
nimantrito mayā gatvā bhrātā dhūmaśikhastava |
ity uktavantaṃ taṃ so 'tra saṃbhranto gniśikho 'bravīt || 151 ||
[Analyze grammar]
yadi tatra gato 'bhūstvamabhijñānaṃ taducyatām |
iti tenoditaḥ śṛṅgabhujo jihmaṃ jagāda tam || 152 ||
[Analyze grammar]
śṛṇvidaṃ vacmyabhijñānaṃ tatra devakule vibhoḥ |
vāme 'sti pārvatī pārśve dakṣiṇe ca vināyakaḥ || 153 ||
[Analyze grammar]
tac chrutvā vismitaḥ so 'gniśikhaḥ kṣaṇam acintayat |
kathaṃ gato 'pi madbhrātrā śakito naiṣa khāditum || 154 ||
[Analyze grammar]
tajjāne mānuṣo nāyaṃ devo 'yaṃ ko'pi niścitam |
anurūpas tad eṣo 'stu bhartāsyā duhiturmama || 155 ||
[Analyze grammar]
iti saṃcintya taṃ śṛṅgabhujaṃ rūpaśikhāntikam |
kṛtārthaṃ vyasṛjatsvaṃ tu nāṅgabhedaṃ viveda saḥ || 156 ||
[Analyze grammar]
sa ca śṛṅgabhujas tatra gatvā pariṇayotsukaḥ |
bhuktapītastayā sākaṃ kathaṃcidanayanniśām || 157 ||
[Analyze grammar]
prātaś cāgniśikhas tasmai tāṃ sa rūpaśikhāṃ dadau |
ṛddhyā svasiddhyucitayā vidhivadvahnisākṣikam || 158 ||
[Analyze grammar]
kva rākṣasasutā kutra rājaputraḥ kva caitayoḥ |
vivāho bata citraiva gatiḥ prāktanakarmaṇām || 159 ||
[Analyze grammar]
sa reje rājasūnustāṃ prāpya rakṣaḥsutāṃ priyām |
peśalāṃ paṅkasaṃbhūtāṃ rājahaṃso 'bjinīm iva || 160 ||
[Analyze grammar]
tasthau ca sa tayā tatra tadekamanasā saha |
bhuñjāno vividhān bhogān rakṣaḥ siddhyupakalpitān || 161 ||
[Analyze grammar]
gateṣv atha dineṣv atra tāṃ sa rūpaśikhāṃ rahaḥ |
avādīdehi gacchāvo vardhamānapuraṃ priye || 162 ||
[Analyze grammar]
sā hi svā rājadhānī nas tasyāścaivaṃ pravāsanam |
paraiḥ soḍhuṃ na śaknomi mānaprāṇā hi mādṛśāḥ || 163 ||
[Analyze grammar]
tanmuñca janmabhūmiṃ tvamatyājyām api matkṛte |
āvedaya pitustaṃ ca haste hemaśaraṃ kuru || 164 ||
[Analyze grammar]
iti śṛṅgabhujenoktā sā taṃ rūpaśikhābravīt |
yadādiśasi tatkāryamāryaputra mayādhunā || 165 ||
[Analyze grammar]
kā janmabhūḥ kaḥ svajanaḥ sarvametadbhavānmama |
na pativyatirekeṇa sustrīṇāmaparā gatiḥ || 166 ||
[Analyze grammar]
tātasyāvedanīyaṃ tu naitatso 'smān hi na tyajet |
tasmād aviditaṃ tasya gantavyaṃ krodhanasya naḥ || 167 ||
[Analyze grammar]
āgamiṣyati cetpaścādbuddhvā parijanāt tataḥ |
mohayiṣyāmyabuddhiṃ taṃ bhautatulyaṃ svavidyayā || 168 ||
[Analyze grammar]
iti tasyā vacaḥ śrutvā prahṛṣṭaḥ so 'pare 'hani |
dattarājyārdhayānargharatnapūrṇasamudgayā || 169 ||
[Analyze grammar]
tayaivānītataccārusuvarṇaśarayā saha |
āruhya śaravegākhyaṃ tadīyaṃ turagottamam || 170 ||
[Analyze grammar]
vañcayitvā parijanaṃ svairodyānabhramacchalāt |
tataḥ śṛṅgabhujaḥ prāyād vardhamānapuraṃ prati || 171 ||
[Analyze grammar]
gatayordūramadhvānaṃ buddhvā so 'gniśikhastayoḥ |
daṃpatyorāyayau paścānnabhasā rākṣasaḥ krudhā || 172 ||
[Analyze grammar]
tasyāgamanavegotthaṃ śabdaṃ śrutvā ca dūrataḥ |
mārge rūpaśikhā sātha taṃ śṛṅgabhujam abravīt || 173 ||
[Analyze grammar]
āryaputrāgatastāto nivartayitumeṣa naḥ |
tattvamāsveha niḥśaṅkaḥ paśyainaṃ vañcaye katham || 174 ||
[Analyze grammar]
naiṣa drakṣyati sāśvaṃ tvāṃ vidyayācchāditaṃ mayā |
ity uktvāśvāvatīrṇā sā puṃrūpaṃ māyayākarot || 175 ||
[Analyze grammar]
ihāyāti mahadrakṣastattvaṃ tūṣṇīṃ kṣaṇaṃ bhava |
ity uktvā kāṣṭhikaṃ cātra dārvarthaṃ vanam āgatam || 176 ||
[Analyze grammar]
tatkuṭhāreṇa kāṣṭhāni pāṭayantī kilāsta sā |
tadā rūpaśikhā śṛṅgabhuje paśyati sasmite || 177 ||
[Analyze grammar]
tāvatso 'gniśikhas tatra prāpyaitāṃ kāṣṭhikākṛtim |
dṛṣṭvāvatīrya gaganānmūḍhaḥ papraccha rākṣasaḥ || 178 ||
[Analyze grammar]
kiṃ bho dṛṣṭau pathānena yāntau strīpuruṣāviti |
tataḥ kathaṃcit khinneva puṃveṣā sā tam abravīt || 179 ||
[Analyze grammar]
na dṛṣṭau kaucidāvābhyāṃ svinnadṛgbhyāṃ pariśramāt |
rakṣaḥpater mṛtasyādya dāhāyāgniśikhasya hi || 180 ||
[Analyze grammar]
āvāṃ kāṣṭhāni bhūyāṃsi pāṭayantāviha sthitau |
tac chrutvā rākṣasaḥ so 'tra mūḍhabuddhirvyacintayat || 181 ||
[Analyze grammar]
aho kathaṃ vipanno 'haṃ tatkiṃ me sutayā tayā |
gacchāmi tāvat pṛcchāmi gṛhe parijanaṃ nijam || 182 ||
[Analyze grammar]
iti saṃcintya sa gṛhaṃ tūrṇam agniśikho yayau |
bhartrā samaṃ hasantī sā prāgvatprāsthita tatsutā || 183 ||
[Analyze grammar]
kṣaṇāc ca punarapyāgāt sāntarhāsātparicchadāt |
pṛṣṭājjīvantamātmānaṃ śrutvā hṛṣṭaḥ sa rākṣasaḥ || 184 ||
[Analyze grammar]
buddhvā ghoreṇa śabdena dūrāttaṃ punarāgatam |
hayāvatīrṇā pracchādya māyayā pūrvavatpatim || 185 ||
[Analyze grammar]
mārgāgatasya kasyāpi lekhahārasya has tataḥ |
lekhamādāya puṃrūpaṃ cakre rūpaśikhā punaḥ || 186 ||
[Analyze grammar]
tāvac ca pūrvavatprāptatadrūpāṃ tāṃ sa rākṣasaḥ |
papraccha pathi sastrīkastvayā dṛṣṭaḥ pumāniti || 187 ||
[Analyze grammar]
tataḥ puruṣarūpā sā śvasantī nijagāda tam |
na tvarāhṛtacittena tādṛkko 'pīkṣito mayā || 188 ||
[Analyze grammar]
ahamagniśikhenādya raṇe śatruhatena hi |
kiṃciccheṣāsunā rājyaṃ svamarpayitumicchatā || 189 ||
[Analyze grammar]
āhvānāya svanagare sthitenocchṛṅkhalasthiteḥ |
bhrāturdhūmaśikhasyeha prahito lekhahārakaḥ || 190 ||
[Analyze grammar]
tac chrutvāgniśikhaḥ so 'tra kiṃ hato 'haṃ parairiti |
saṃbhrāntaḥ prayayau bhūyaḥ svagṛhaṃ tadavekṣitum || 191 ||
[Analyze grammar]
ko hataḥ svastha eṣo 'ham ity abodhi tu naiva saḥ |
ko 'py aho tāmasaś citro mūḍhasargaḥ prajāpateḥ || 192 ||
[Analyze grammar]
gṛhaṃ prāptaśca tadbuddhvāpyasatyaṃ lokahāsanam |
punaḥ sa nāyayau mohaśrānto vismṛtya tāṃ sutām || 193 ||
[Analyze grammar]
sāpi saṃmohya pitaraṃ prāgvadrūpaśikhā patim |
tam abhyagāt patihitādanyatsādhvyo na jānate || 194 ||
[Analyze grammar]
tatas tayā samaṃ śṛṅgabhujaḥ patnyā sa satvaram |
āścaryaturagārūḍho vardhamānapuraṃ yayau || 195 ||
[Analyze grammar]
tatra buddhvā tamāyāntaṃ yuktaṃ śṛṅgabhujaṃ tayā |
pitā vīrabhujas tasya hṛṣṭo 'gre niryayau nṛpaḥ || 196 ||
[Analyze grammar]
sa dṛṣṭvā śobhitaṃ vadhvā taṃ śaurim iva bhāmayā |
prāptāṃ tadā navāṃ mene narendro rājyasaṃpadam || 197 ||
[Analyze grammar]
aśvāvatīrṇamenaṃ ca pādalagnaṃ savallabham |
utthāpyāliṅgya tanayaṃ harṣabāṣpāmbu bibhratā || 198 ||
[Analyze grammar]
cakṣuṣeva kṛtodāranirvicchamanamaṅgalaḥ |
prāveśayad rājadhānīṃ sa tato vihitotsavaḥ || 199 ||
[Analyze grammar]
kva gato 'bhūstvamityatra tena pṛṣṭaḥ suto 'tha saḥ |
nijamāmūlataḥ śṛṅgabhujo vṛttāntam abravīt || 200 ||
[Analyze grammar]
āhūya tatsamakṣaṃ ca bhrātṛbhyastatsamarpayat |
sa nirvāsabhujādibhyastebhyo hemamayaṃ śaram || 201 ||
[Analyze grammar]
tatsa buddhvā ca pṛṣṭvā ca teṣu vīrabhujo nṛpaḥ |
vyarajyadanyeṣu suteṣvekaṃ mene ca taṃ sutam || 202 ||
[Analyze grammar]
tataḥ sa rājā matimān samyag evam acintayat |
jāne yathaiṣa vidveṣād abhūd ebhiḥ pravāsitaḥ || 203 ||
[Analyze grammar]
pāpairniraparādho 'pi śatrubhirbhrātṛnāmabhiḥ |
tathaiva nūnameteṣāṃ jananībhirmama priyā || 204 ||
[Analyze grammar]
mātāsya sā guṇavarā nirdoṣā dūṣitā mṛṣā |
tatkiṃ cireṇa paśyāmi yāvadady aiva niścayam || 205 ||
[Analyze grammar]
ity ālocya yathāvattadīnaṃ nītvābhyagānniśi |
jijñāsurayaśolekhāṃ rājñīṃ tāṃ sa nṛpo 'parām || 206 ||
[Analyze grammar]
tadabhyāgamahṛṣṭā sā madyaṃ tenātipāyitā |
ratāntasuptā vyalapadrājñi tasmin sajāgare || 207 ||
[Analyze grammar]
mithyā guṇavarāyāścennāvadiṣyāma dūṣaṇam |
tatkim evamupāyāsyadayaṃ rājādya mām iha || 208 ||
[Analyze grammar]
iti tasyā vacaḥ śrutvā suptāyā duṣṭacetasaḥ |
utpannaniścayo rājā krodhādutthāya niryayau || 209 ||
[Analyze grammar]
gatvā svāvāsamānāyya sa jagāda mahattarān |
uddhṛtya tāṃ guṇavarāṃ snātāmānayata drutam || 210 ||
[Analyze grammar]
ayaṃ kṣaṇo hy adyatano jñānināniṣṭaśāntaye |
tasyā bhūgṛhavāsasya kathito 'bhūtkilāvadhiḥ || 211 ||
[Analyze grammar]
tac chrutvā taistathety uktvā gatvā snātā vibhūṣitā |
rājñī guṇavarā kṣipramāninye sā tadantikam || 212 ||
[Analyze grammar]
tatas tau daṃpatī tīrṇavirahārṇavanirvṛtau |
anyonyāliṅganātṛptau ninyatustāṃ vibhāvarīm || 213 ||
[Analyze grammar]
avarṇayatsa rājātra devyai tasyai mudā tadā |
taṃ śṛṅgabhujavṛttāntaṃ tadeva nijasūnave || 214 ||
[Analyze grammar]
sātha prabuddhā rājānaṃ gataṃ buddhvā savākchalam |
saṃbhāvyaivāyaśolekhā viṣādam agamat param || 215 ||
[Analyze grammar]
prātaś ca sa nṛpo vīrabhujo guṇavarāntikam |
ānāyayacchṛṅgabhujaṃ sutaṃ rūpaśikhāyutam || 216 ||
[Analyze grammar]
so 'bhyetya mātaraṃ dṛṣṭvā hṛṣṭo bhūgṛhanirgatām |
tayorvavande caraṇau pitrornavavadhūyutaḥ || 217 ||
[Analyze grammar]
adhvottīrṇaṃ tamāśliṣya putraṃ guṇavarāpi sā |
tāṃ ca snuṣāṃ tathā prāptāmutsavādutsavaṃ yayau || 218 ||
[Analyze grammar]
tataḥ pitur nideśāt sa tasyai śṛṅgabhujo 'bravīt |
vistareṇa svavṛttāntaṃ yac ca rūpaśikhākṛtam || 219 ||
[Analyze grammar]
tato guṇavarā rājñī sā prahṛṣṭā jagāda tam |
kiṃ kiṃ na rūpaśikhayā kṛtaṃ putra tavānayā || 220 ||
[Analyze grammar]
hitvā svajīvitaṃ bandhundeśaṃ ceha yadetayā |
trīṇyetāni pradattāni tubhyaṃ citracaritrayā || 221 ||
[Analyze grammar]
tvadarthamavatīrṇaiṣā kāpi devī vidhervaśāt |
pativratānāṃ sarvāsāṃ yayā mūrdhni padaṃ kṛtam || 222 ||
[Analyze grammar]
evam ukte tayā rājñā tadvākyamabhinandati |
rājñi rūpaśikhāyāṃ ca vinayānatamūrdhani || 223 ||
[Analyze grammar]
āyayau sa tay aiva prāgayaśolekhayā mṛṣā |
dūṣito 'ntaḥpurādhyakṣo bhrāntatīrthaḥ surakṣitaḥ || 224 ||
[Analyze grammar]
kṣatrā niveditaṃ taṃ ca prahṛṣṭaṃ caraṇānatam |
jñātārtho 'pujayadrājā bhṛśaṃ vīrabhujo 'tha saḥ || 225 ||
[Analyze grammar]
tenaivānāyya cānyāstā rājñīratraiva durjanīḥ |
tamevovāca gacchaitā bhūgṛhe nikhilāḥ kṣipa || 226 ||
[Analyze grammar]
tac chrutvā tāsu bhītāsu kṣiptāsu kṛpayā nṛpam |
taṃ sā guṇavarā devī pādalagnā vyajijñapat || 227 ||
[Analyze grammar]
deva mām eva bhūyo 'pi ciraṃ sthāpaya bhūgṛhe |
prasīda naivametā hi bhītāḥ śaknomi vīkṣitum || 228 ||
[Analyze grammar]
iti prārthya nṛpaṃ tāsāṃ bandhanaṃ sā nyavārayat |
mahatāmanukampā hi viruddheṣu pratikriyā || 229 ||
[Analyze grammar]
tatas tāḥ preṣitā rājñā lajjitāḥ svagṛhānyayuḥ |
aniṣṭam api vāñchantyo dīyamānaṃ bhujāntaram || 230 ||
[Analyze grammar]
tāṃ ca rājā guṇavarāṃ bahu mene mahāśayām |
ātmānaṃ ca tayā patnyā kṛtapuṇyamamanyata || 231 ||
[Analyze grammar]
athānāyya sutānanyānsa nirvāsabhujādikān |
nirvāsayiṣyan yuktyā tān rājā kṛtakamabhyadhāt || 232 ||
[Analyze grammar]
śrutaṃ mayā vaṇikpāpairbhavadbhiḥ pathiko hataḥ |
tadbhrāntuṃ sarvatīrthāni yāta mā smeha tiṣṭhata || 233 ||
[Analyze grammar]
tac chrutvā taṃ na śekuste nṛpaṃ bodhayituṃ nṛpāḥ |
prabhau haṭhapravṛtte hi kasya pratyāyanā bhavet || 234 ||
[Analyze grammar]
tatas tān gacchato dṛṣṭvā bhrātṝñ śṛṅgabhujo 'tha saḥ |
kṛpodbhutāśrupūrṇākṣaḥ pitaraṃ taṃ vyajijñapat || 235 ||
[Analyze grammar]
tātāparādham ekaṃ tvaṃ kṣamasvaiṣāṃ kṛpāṃ kuru |
ity uktvā pādayos tasya nipapāta sa bhūpateḥ || 236 ||
[Analyze grammar]
so 'pi matvā narendras taṃ bhūbhṛtbhārasahaṃ sutam |
yaśodayāśritaṃ bālye 'py avatāraṃ harer iva || 237 ||
[Analyze grammar]
gūḍhāśayo vairarakṣī vacas tasya tathākarot |
te 'pi taṃ bhrātaraṃ sarve prāṇadaṃ menire nijam || 238 ||
[Analyze grammar]
sarvāḥ prakṛtayo 'py atra tasya śṛṅgabhujasya tam |
guṇātiśayamālokya dadhustadanurāgitām || 239 ||
[Analyze grammar]
tato 'nyedyurguṇajyeṣṭhaṃ tajjyeṣṭheṣv api satsu saḥ |
pitā vīrabhujo rājā yauvarājye 'bhiṣiktavān || 240 ||
[Analyze grammar]
sa ca prāptābhiṣekaḥ san digjayāya yayau tataḥ |
vijñapya pitaraṃ sarvair balaiḥ śṛṅgabhujaḥ saha || 241 ||
[Analyze grammar]
bāhuvīryajitāśeṣavasudhādhipamaṇḍalam |
ādāya cāyayau dikṣu pravikīrya yaśaḥśriyam || 242 ||
[Analyze grammar]
tato vahan rājyabhāraṃ praṇatair bhrātṛbhiḥ saha |
niścintabhogasukhitau rañjayan pitarau kṛtī || 243 ||
[Analyze grammar]
dānaṃ dadad brāhmaṇebhyas tasthau śṛṅgabhujaḥ sukhī |
rūpavatyārthasiddhyeva sa rūpaśikhayā saha || 244 ||
[Analyze grammar]
ity ananyāḥ patiṃ sādhvyaḥ sarvākāramupāsate |
ete gunavarārūpaśikhe śvaśrūsnuṣe yathā || 245 ||
[Analyze grammar]
iti naravāhanadatto hariśikhamukhataḥ kathāmimāṃ śrutvā |
ratnaprabhāsametaḥ sādhviti jalpaṃstutoṣa param || 246 ||
[Analyze grammar]
utthāya cāhnikamathāśu vidhāya gatvā vatseśvarasya nikaṭaṃ sa pituḥ sabhāryaḥ |
bhuktvāparāhṇamativāhya ca gītavādyaiḥ svāntaḥpure sadayito rajanīṃ nināya || 247 ||
[Analyze grammar]
Other editions:
Also see the following editions of the Sanskrit text or (alternative) English translations of the Kathasaritsagara Chapter 5
The Ocean of Story
by C.H. Tawney (2014)
Being C.H. Tawney's Translation of Somadeva's Katha Sarit Sagara (Kathasaritsagara): (Ten Volumes)
Buy now!
Kathasaritsagar
by Kedarnath Sharma Saraswat (2005)
The Only Edition with the Sanskrit Text and its Hindi Translation (An Old and Rare Book) Set of 3 Vol.
Buy now!
Kathasaritsagara of Somadeva Bhatta (Sanskrit Text Only)
by Vasudeva Laksmana Sastri (2013)
Katha Sarit Sagar in Marathi
by H. A Bhave (1995)
Set of 5 Volumes; Published by Varada Books, Pune. 2256 pages (Throughout B/W Illustrations).
Buy now!
Katha Sarit Sagara (Tamil)
by S. V. Ganapati (எஸ். வி. கணபதி) (2014)
[கதா சரித் சாகரம்] Published by Alliance Publications.
Buy now!
Galpa Shono
by Abhijit Chattopadhyay (2014)
[গল্প শোনো] Galpa Shono: Bengali Translation of 'Suno Kahani From Katha Sarit Sagar'; 9788126015436; Published by Sahitya Akademi, Delhi.
Buy now!