Kathasaritsagara [sanskrit]
by C. H. Tawney | 2014 | 226,424 words | ISBN-13: 9789350501351
The Sanskrit edition of the Kathasaritsagara referencing the English translation and grammatical analysis. Written by Somadeva and dating from the 12th century, the Kathasaritsagara (or Katha-sarit-sagara) represents an epic legend narrating the adventures of Naravahanadatta as he strives to become the destined emperor of the Vidyadharas. Alternative titles: (Kathāsaritsāgara, कथासरित्सागर, Kathā-sarit-sāgara)
Chapter 2
evaṃ vidyādharīṃ bhāryāṃ bhavyāṃ ratnaprabhāṃ navām |
tasya prāptavato 'nyedyustadveśmani tayā saha || 1 ||
[Analyze grammar]
naravāhanadattasya sthitasya prātarāyayuḥ |
darśanārthamupadvāraṃ sacivā gomukhādayaḥ || 2 ||
[Analyze grammar]
dvāḥsthayā kṣaṇaruddheṣu teṣv atrāvediteṣv atha |
praviṣṭeṣv ādṛteṣv etāṃ dvāḥsthāṃ ratnaprabhābhyadhāt || 3 ||
[Analyze grammar]
dvārameṣāṃ na roddhavyam iha praviśatāṃ punaḥ |
āryaputravayasyānāṃ svaṃ śarīramamī hi naḥ || 4 ||
[Analyze grammar]
rakṣā cāntaḥpureṣvīdṛṅnaivametan mataṃ mama |
iti dvāḥsthāmuditvā sā svapatiṃ tamathābravīt || 5 ||
[Analyze grammar]
āryaputra prasaṅgena vadāmi tava tac chṛṇu |
nītimātramahaṃ manye strīṇāṃ rakṣāniyantraṇam || 6 ||
[Analyze grammar]
īrṣyākṛto 'thavā mohaḥ kāryaṃ tena na kiṃcana |
mahattareṇa rakṣyante śīlenaiva kulastriyaḥ || 7 ||
[Analyze grammar]
dhātāpi na prabhuḥ prāyaścapalānāṃ tu rakṣaṇe |
mattā nadī ca nārī ca niyantuṃ kena pāryate || 8 ||
[Analyze grammar]
tathā ca śrūyatām atra kathāṃ vaḥ kathayāmy aham |
astīha ratnakūṭākhyaṃ dvīpaṃ madhye 'mbudhermahat || 9 ||
[Analyze grammar]
tatra rājā mahotsāhaḥ purā paramavaiṣṇavaḥ |
yathārthenābhidhānena ratnādhipatirityabhūt || 10 ||
[Analyze grammar]
sa rājā vijayaṃ pṛthvyāḥ sarvarājātmajāstathā |
bhāryāḥ prāptuṃ tapastepe viṣṇorārādhanaṃ mahat || 11 ||
[Analyze grammar]
saṃtuṣṭas tapasā sākṣādbhagavānādideśa tam |
uttiṣṭha rājaṃs tuṣṭo 'smi tadidaṃ vacmi te śṛṇu || 12 ||
[Analyze grammar]
kaliṅgaviṣaye ko'pi gandharvo muniśāpataḥ |
samutpanno gajaḥ śvetaḥ śvetaraśmiriti śrutaḥ || 13 ||
[Analyze grammar]
pūrvajanmatapaḥ siddhiyogānmadbhaktitastathā |
jñānī gaganagāmī ca gajo jātismaraś ca saḥ || 14 ||
[Analyze grammar]
dattādeśo mayā svapne sa ca hastī mahāṃstava |
etya svayaṃ dyumārgeṇa vāhanatvaṃ prapatsyate || 15 ||
[Analyze grammar]
tamāruhya gajaṃ śvetaṃ surebham iva vajrabhṛt |
vyomamārgeṇa yaṃ yaṃ tvaṃ rājānamabhiyāsyasi || 16 ||
[Analyze grammar]
sa sa divyānubhāvāya bhītastubhyaṃ pradāsyati |
svapne may aiva dattājñaḥ kanyādānanibhātkaram || 17 ||
[Analyze grammar]
evaṃ vijeṣyase kṛtsnāṃ pṛthvīmantaḥpurāṇi ca |
rājaputrīsahasrāṇi tvamaśītimavāpyasi || 18 ||
[Analyze grammar]
ity uktvāntarhite viṣṇau sa rājā kṛtapāraṇaḥ |
anyedyurāgataṃ vyomnā taṃ dadarśa gajaṃ śubham || 19 ||
[Analyze grammar]
āruhyopanataṃ taṃ ca yathādiṣṭaḥ sa viṣṇunā |
tathā vijitya pṛthivīmājahre rājakanyakāḥ || 20 ||
[Analyze grammar]
sahasrāśītisaṃkhyābhistatas tābhiḥ samaṃ ca saḥ |
uvāsa rātnakūṭe 'tra yathecchaṃ viharannṛpaḥ || 21 ||
[Analyze grammar]
śāntyarthaṃ śītaraśmeś ca tasya divyasya dantinaḥ |
pratyahaṃ bhojayām āsa viprāṇāṃ śatapañcakam || 22 ||
[Analyze grammar]
kadācic ca tamāruhya paribhramya sa bhūpatiḥ |
dvīpāntarāṇi svaṃ dvīpaṃ ratnādhipatirāyayau || 23 ||
[Analyze grammar]
tatrāvataratas tasya gaganāt tu gajottamam |
cañcvā tārkṣyodbhavaḥ pakṣī mūrdhnī daivād atāḍayat || 24 ||
[Analyze grammar]
sa ca pakṣī pradudrāva rājñā tīkṣṇāṅkuśāhataḥ |
hastī tu bhūmāv apatac cañcvāghātena mūrcchitaḥ || 25 ||
[Analyze grammar]
nṛpe 'vatīrṇe sa gajo labhasaṃjño 'pi nāśakat |
utthāpyamāno 'py utthātuṃ nirastakavalagrahaḥ || 26 ||
[Analyze grammar]
pañcāhāni tathaivāsminvāraṇe patitasthite |
duḥkhitaḥ sa nirāhāro rājā cāpy evam abravīt || 27 ||
[Analyze grammar]
bho lokapālā vrūtāsminnupāyaṃ saṃkaṭe mama |
anyathopahariṣyāmi chittvāhaṃ svaśiro 'dya vaḥ || 28 ||
[Analyze grammar]
ity uktvaivāttakhaḍgaṃ taṃ svaśiraśchettumudyatam |
aśarīrā jagādaivaṃ vāṇī tatkṣaṇamambarāt || 29 ||
[Analyze grammar]
mā sāhasaṃ kṛthā rājansādhvī kācitkaroti cet |
hastasparśaṃ gajasyāsya taduttiṣṭhati nānyathā || 30 ||
[Analyze grammar]
tac chrutvaivāmṛtalatāṃ nāma hṛṣṭaḥ sa bhūpatiḥ |
mukhyāmānāyayām āsa nijāṃ devīṃ surakṣitām || 31 ||
[Analyze grammar]
tayā spṛṣṭaḥ sa hastena nodatiṣṭhadgajo yadā |
tadā so 'nyā nijāḥ sarvā devīrānāyayannṛpaḥ || 32 ||
[Analyze grammar]
tābhiḥ kṛtakarasparśaḥ samastābhir api sphuṭam |
dṛṣṭvā vilajjitānyeva sa rājā janasaṃnidhau || 33 ||
[Analyze grammar]
antaḥpurasahastrāṇi tām āśītim api sphuṭam |
dṛṣṭvā vilajjitānyeva sa rājā janasaṃnidhau || 34 ||
[Analyze grammar]
vilakṣaḥ svapurāttasmādānāyya nikhilāḥ striyaḥ |
krameṇa hastinas tasya hastasparśamakārayat || 35 ||
[Analyze grammar]
tathāpi yatsa nottasthau gajendrastatsa bhūpatiḥ |
kaṣṭaṃ pure me sādhvī strī naikāpīti trapāṃ yayau || 36 ||
[Analyze grammar]
tāvac ca harṣaguptākhyās tāmraliptyāḥ samāgataḥ |
vaṇik tatrāyayau buddhvā vṛttāntaṃ taṃ sakautukaḥ || 37 ||
[Analyze grammar]
tasya karmakarī paścādājagāma pativratā |
ekā śīlavatī nāma sā tad dṛṣṭvā tam abravīt || 38 ||
[Analyze grammar]
spṛśāmy ahaṃ kareṇaitaṃ svabhartuścāparo mayā |
manasāpi na ceddhyātastaduttiṣṭhatvayaṃ dvipaḥ || 39 ||
[Analyze grammar]
ity uktvopetya hastena sā ca pasparśa taṃ jagam |
udatiṣṭhatsa ca svasthaḥ kavalaṃ ca tato 'grahīt || 40 ||
[Analyze grammar]
imās tā viralāḥ sādhvyaḥ kāścideveśvaropamāḥ |
sargapālanasaṃhārasamarthā jagato 'sya yāḥ || 41 ||
[Analyze grammar]
iti śīlavatīṃ tatra kṛtakolāhalo janaḥ |
tāṃ tuṣṭāva tadā dṛṣṭvā śvetaraśmiṃ tamutthitam || 42 ||
[Analyze grammar]
rājāpi ratnādhipatiḥ parituṣyābhinandya tām |
so 'pūrayadasaṃkhyātai ratnaiḥ śīlavatīṃ satīm || 43 ||
[Analyze grammar]
tatsvāminaṃ ca vaṇijaṃ harṣaguptaṃ tathaiva tam |
apūjayaddadau cāsya gṛhaṃ rājagṛhāntike || 44 ||
[Analyze grammar]
parivarjitasaṃsparśā nijabhāryāstathaiva saḥ |
piṇḍācchādanamātraikabhāginīrakarot tataḥ || 45 ||
[Analyze grammar]
athānāyya kṛtāhāro harṣaguptasya saṃnidhau |
sādhvīṃ śīlavatīṃ tāṃ sa jagāda vijane nṛpaḥ || 46 ||
[Analyze grammar]
śīlavaty asti te kācitkanyā pitṛkulād iti |
tāṃ me dāpaya jāne hi sāpi syāttvādṛśī dhruvam || 47 ||
[Analyze grammar]
ity uktā tena sā rājñā śīlavatyabravīttadā |
rājadatteti nāmnāsti tāmraliptyāṃ svasā mama || 48 ||
[Analyze grammar]
upayacchasva tāṃ deva ślāghyarūpāṃ yadīcchasi |
ity uktaḥ sa tayā rājñā pratipede tatheti tat || 49 ||
[Analyze grammar]
niścitya ca tadanyedyuḥ śīlavatyā tayā saha |
tenāpi harṣaguptena tamāruhya svagāminam || 50 ||
[Analyze grammar]
śvetaraśmiṃ svayaṃ gatvā tāmraliptīṃ sa bhūpatiḥ |
viveśa harṣaguptasya vaṇijas tasya mandiram || 51 ||
[Analyze grammar]
tatra papraccha tadaharlagnaṃ śīlavatīsvasuḥ |
vivāhe rājadattāyā gaṇakānātmanastathā || 52 ||
[Analyze grammar]
gaṇakāścobhayoḥ pṛṣṭvā nakṣatrāṇyevam abruvan |
lagno vāṃ śobhano rājannasti māseṣvitastriṣu || 53 ||
[Analyze grammar]
adya vā vidyate yādṛktenaiṣā cedvivāhyate |
rājadattā tato 'vaśyam asādhvī bhavati prabho || 54 ||
[Analyze grammar]
gaṇakair evam ukto 'pi kamanīyavadhūtsukaḥ |
ekākī ciramasthāsnuḥ sa rājā samacintayat || 55 ||
[Analyze grammar]
alaṃ vicāreṇādyaiva rājadattām ihodvahe |
śīlavatyāḥ svasā hy eṣā nirdarpā nāsatī bhavet || 56 ||
[Analyze grammar]
yattatsamudramadhye 'sti dvīpakhaṇḍamamānuṣam |
ekaśūnyacatuḥśālaṃ tatraitāṃ sthāpayāmi ca || 57 ||
[Analyze grammar]
durgame 'tra parīvāraṃ strīrevāsyāḥ karomi ca |
puruṣādarśanādevam asatī syādiyaṃ katham || 58 ||
[Analyze grammar]
iti niścitya tadahaḥ pariṇinye sa bhūpatiḥ |
tāṃ rājadattāṃ sahasā śīlavatya samarpitām || 59 ||
[Analyze grammar]
kṛtodvāhaḥ kṛtācāro harṣaguptena tāṃ vadhūm |
ādāya tenaiva samaṃ śīlavatyā tayā ca saḥ || 60 ||
[Analyze grammar]
śvetaraśmiṃ tamāruhya kṣaṇena nabhasā nijam |
mārgonmukhajanaṃ dvīpaṃ ratnakūṭaṃ tadāyayau || 61 ||
[Analyze grammar]
saṃvibheje ca tāṃ bhūyastathā śīlavatīṃ yathā |
prāptasādhvīvrataphalā kṛtārthā samapādi sā || 62 ||
[Analyze grammar]
tatas tatraiva kariṇi śvetaraśmau nabhaścare |
āropya tāṃ navavadhūṃ rājadattāṃ sa cintite || 63 ||
[Analyze grammar]
nītvā tatrābdhimadhyasthe dvīpe mānuṣadurgame |
āsthāpayaccatuḥśāle nārīmayaparicchadām || 64 ||
[Analyze grammar]
yadyadvastūpayuktaṃ ca tasyāstattadaviśvasan |
vyomnaiva prāpayām āsa tatra tena gajena saḥ || 65 ||
[Analyze grammar]
svayaṃ tadanuraktaś ca tatraivāsīt sadā niśi |
āyayau rājakāyārthaṃ ratnakūṭaṃ divā punaḥ || 66 ||
[Analyze grammar]
ekadā sa tayā sākaṃ pratyūṣe rājadattayā |
rājā pratighnan duḥsvapnaṃ siṣeve pānamaṅgalam || 67 ||
[Analyze grammar]
tena mattām amuñcantīm api muktvā sa tāṃ yayau |
ratnakūṭaṃ svakāryārthaṃ nityasnigdhā hi rājatā || 68 ||
[Analyze grammar]
tatra tasthau saśaṅkena kurvan kāryāṇi cetasā |
kṣībā kim ekakā muktā sā tvayetīva śaṃsatā || 69 ||
[Analyze grammar]
tāvac ca rājadattā sā sthāne tatrātidurgame |
mahānasādivyagrāsu dāsīṣvekākinī sthitā || 70 ||
[Analyze grammar]
dvāre vidhimivānyaṃ tattadrakṣāvijigīṣayā |
āgataṃ puruṣaṃ kaṃciddadarśāścaryadāyakam || 71 ||
[Analyze grammar]
kastvaṃ kathamidaṃ sthānamagamyaṃ cāgato bhavān |
iti taṃ cāntikaprāptaṃ kṣībā papraccha sā kila || 72 ||
[Analyze grammar]
tataḥ sa dṛṣṭabahulakleśastāṃ puruṣo 'bravīt |
mugdhe pavanasenākhyo vaṇikputro 'smi māthuraḥ || 73 ||
[Analyze grammar]
hṛtasvo gotrajaiḥ so 'hamanāthaḥ pramayātpituḥ |
gatvā videśe kṛpaṇāṃ parasevāmaśiśriyam || 74 ||
[Analyze grammar]
tataḥ kṛcchreṇa saṃprāpya dhanaleśaṃ vaṇijyayā |
gacchandeśāntaraṃ mārge muṣito 'smy etya taskaraiḥ || 75 ||
[Analyze grammar]
tato bhikṣāṃ bhramaṃstulyaiḥ sahānyairgatavānaham |
ratnānāmākarasthānaṃ kanakakṣetrasaṃjñakam || 76 ||
[Analyze grammar]
tatrāṅgīkṛtya bhūpasya bhāgaṃ saṃvatsarāvadhi |
khāte khanan kṣitiṃ ratnaṃ naikam apy asmi labdhavān || 77 ||
[Analyze grammar]
nandatsu labdharatneṣu madvidheṣv apareṣu ca |
gatvābdhitīre duḥkhārtaḥ kāṣṭhānyahamupāharam || 78 ||
[Analyze grammar]
agnipraveśāya citāṃ yāvattatra karomi taiḥ |
jīvadattābhidhastāvatko 'py atra vaṇigāyayau || 79 ||
[Analyze grammar]
nivārya maraṇāttena dattvā vṛttiṃ dayālunā |
gṛhīto 'haṃ pravahaṇe svarṇadvīpaṃ yiyāsatā || 80 ||
[Analyze grammar]
tato 'kasmātpravahaṇenābdhimadhyena gacchatām |
pañcasvahaḥsu yāteṣu megho 'kasmādadṛśyata || 81 ||
[Analyze grammar]
pravṛṣṭe sthūladhārābhirmeghe 'smin mārutena tat |
aghūrṇata pravahaṇaṃ mattahastiśiro yathā || 82 ||
[Analyze grammar]
kṣaṇānnimajjya bhagne 'smin yānapātre vidhervaśāt |
ekaḥ phalahakaḥ prāptastatkālaṃ majjatā mayā || 83 ||
[Analyze grammar]
tadārūḍhas tataḥ śānte meghāṭope vidhervaśāt |
imaṃ pradeśaṃ prāyāhamuttīrṇaḥ sāṃprataṃ vane || 84 ||
[Analyze grammar]
vīkṣya cedaṃ catuḥśālaṃ praviśyābhyantaraṃ mayā |
dṛṣṭā dṛṣṭisudhāvṛṣṭistvaṃ tāpaśamanī śubhe || 85 ||
[Analyze grammar]
ity uktavantaṃ paryaṅke niveśyaivāliliṅga tam |
mohitā rājadattā sā madena madanena ca || 86 ||
[Analyze grammar]
strītvaṃ kṣībatvam ekāntaḥ puṃso lābho 'niyantraṇā |
yatra pañcāgnayas tatra vārtā śīlatṛṇasya kā || 87 ||
[Analyze grammar]
na caivaṃ kṣamate nārī vicāraṃ māramohita |
yadiyaṃ cakame rājñī tamakāmyaṃ vipadgatam || 88 ||
[Analyze grammar]
tāvac ca ratnādhipatiḥ sa rājā ratnakūṭataḥ |
ājagāmotsukastūrṇaṃ dyucaradvipavāhanaḥ || 89 ||
[Analyze grammar]
praviśaṃś cātra so 'paśyattādṛśenāpi tena tām |
puruṣeṇa samaṃ bhāryāṃ rājadattāṃ ratisthitām || 90 ||
[Analyze grammar]
dṛṣṭvā jighāṃsitam api kṣitīśaḥ puruṣaṃ sa tam |
nāvadhītpādapatitaṃ bruvāṇaṃ kṛpaṇā giraḥ || 91 ||
[Analyze grammar]
bhāryāṃ bhītāṃ ca mattāṃ tāṃ sa vīkṣy aivamacintayat |
madye māraikasuhṛdi prasaktā strī satī kutaḥ || 92 ||
[Analyze grammar]
niyantuṃ capalā nārī rakṣayāpi na śakyate |
kiṃ nāmotpātavātālī bāhubhyāṃ jātu badhyate || 93 ||
[Analyze grammar]
na kṛtaṃ gaṇakoktaṃ yattadidaṃ tasya me phalam |
vipākakaṭukaṃ tasya nāptavākyāvadhīraṇam || 94 ||
[Analyze grammar]
śīlavatyāḥ svasetīmāṃ jānato bata vismṛtā |
sudhāyāḥ sahajā sā me kālakūṭaviṣacchaṭā || 95 ||
[Analyze grammar]
athavā kaḥ samarthaḥ syādasaṃbhāvyaṃ viceṣṭitam |
jetuṃ puruṣakāreṇa vidheradbhutakarmaṇaḥ || 96 ||
[Analyze grammar]
ity ālocya na cukrodha kasmaicittaṃ jahau ca saḥ |
pṛṣṭodantaṃ vaṇikputraṃ rājā pracchannakāmukam || 97 ||
[Analyze grammar]
so 'pi muktas tato 'paśyan gatiṃ kāṃcid vaṇiksutaḥ |
nirgatyābdhau pravahaṇaṃ dūrād āgacchad aikṣata || 98 ||
[Analyze grammar]
tataḥ phalahakaṃ bhūyas tam evāruhya so 'mbudhau |
bhraman pūtkṛtya cakranda mām uddharata bho iti || 99 ||
[Analyze grammar]
tena taṃ krodhavarmākhyo vaṇik tadyānapātragaḥ |
samuddhṛtya vaṇikputraṃ cakārāntikavartinam || 100 ||
[Analyze grammar]
yasya yadvihitaṃ dhātrā karma nāśāya tasya tat |
padavīṃ yatra tatrāpi dhāvato 'py anudhāvati || 101 ||
[Analyze grammar]
yatsas tatra sthito mūḍhastatpatnyā saṃgato rahaḥ |
vilokya vaṇijā tena kṣepito 'bdhau vyapadyata || 102 ||
[Analyze grammar]
tāvac ca ratnādhipatiḥ sa rājā saparicchadām |
āropya śvetaraśmau tāṃ rājadattām akopanaḥ || 103 ||
[Analyze grammar]
prāpayya ratnakūṭaṃ ca śīlavatyāḥ samarpya ca |
tasyai ca sacivebhyaś ca tadvṛttāntamavarṇayat || 104 ||
[Analyze grammar]
jagāda ca kiyadduḥkhamanubhūtamaho mayā |
asāraviraseṣveṣu bhogeṣvāsaktacetasā || 105 ||
[Analyze grammar]
tadidānīṃ vanaṃ gatvā hariṃ śaraṇamāśraye |
yena syāṃ naiva duḥkhānāṃ bhājanaṃ punarīdṛśām || 106 ||
[Analyze grammar]
ity ūcivānsa sacivair vāryamāṇo 'pi duḥkhitaḥ |
śīlavatyā ca vairāgyān niścayaṃ naiva tajjahau || 107 ||
[Analyze grammar]
tato 'rdhamarpayitvādāvekaṃ sādhvyai svakoṣataḥ |
śīlavatyai dvijebhyo 'rdhaṃ dattvānyadbhoganispṛhaḥ || 108 ||
[Analyze grammar]
pāpabhañjanasaṃjñāya brāhmaṇāya yathāvidhi |
dadau guṇagariṣṭhāya nijaṃ rājyaṃ sa bhūpatiḥ || 109 ||
[Analyze grammar]
dattarājyaś ca nabhasā sa gamiṣyaṃstapovanam |
ānāyayac chvetaraśmiṃ paurāṇāṃ sāśru paśyatām || 110 ||
[Analyze grammar]
ānītamātraḥ sa karī śarīraṃ pravimucya tat |
puruṣo divyarūpo 'bhūd dhārakeyūrarājitaḥ || 111 ||
[Analyze grammar]
ko bhavān kim idaṃ ceti pṛṣṭo rājñā jagāda saḥ |
gandharvau bhrātarāv āvām ubhau malayavāsinau || 112 ||
[Analyze grammar]
ahaṃ somaprabho nāma jyeṣṭho devaprabhaś ca saḥ |
tasya caikaiva madbhrāturbhāryā sā cātivallabhā || 113 ||
[Analyze grammar]
sa tāṃ rājavatīṃ nāma kṛtvotsaṅge paribhraman |
ekadā siddhavāsākhyaṃ sthānaṃ prāyānmayā saha || 114 ||
[Analyze grammar]
keśavāyatane tatra vayamabhyarcitācyutāḥ |
prāvartāmahi sarve 'pi gātuṃ bhagavataḥ puraḥ || 115 ||
[Analyze grammar]
tāvadāgatya tatraikaḥ siddhastāṃ śravyagāyinīm |
dṛśā rājavatīṃ paśyannatiṣṭhadanimeṣayā || 116 ||
[Analyze grammar]
siddho 'pi sābhilāṣaḥ kiṃ paranārīṃ nirīkṣase |
iti serṣyaḥ sa madbhrātā kruddhaḥ siddhaṃ tam abravīt || 117 ||
[Analyze grammar]
tataḥ sa siddhaḥ kupitaḥ śaptum evaṃ tam abhyadhāt |
gītāścaryānmayā mūḍha vīkṣiteyaṃ na kāmataḥ || 118 ||
[Analyze grammar]
tanmartyayonāvīrṣyāluḥ pata tvamanayā saha |
paśyaitām eva bhāryāṃ tvaṃ sākṣāttatrānyasaṃgatām || 119 ||
[Analyze grammar]
ity ūcivānmayā so 'tha bālyāttacchāpakopataḥ |
hastasthenāhataḥ krīḍāmṛṇmayaśvetahastinā || 120 ||
[Analyze grammar]
tataḥ sa māṃ samaśapadyenāhaṃ bhavatāhataḥ |
tādṛkśveto gajo bhūmau bhavān utpadyatām iti || 121 ||
[Analyze grammar]
athānunīto madbhrātrā tena devaprabheṇa saḥ |
siddhaḥ kṛpāluḥ śāpāntam evam asmākam abravīt || 122 ||
[Analyze grammar]
hareḥ prasādān martyo 'pi bhūtvā dvīpeśvaro bhavān |
gajībhūtamimaṃ prāpsyasyanujaṃ divyavāhanam || 123 ||
[Analyze grammar]
antaḥpurasahasrāṇi tvam aśītim avāpsyasi |
teṣāṃ vetsyasi dauḥśīlyaṃ sarveṣāṃ janasaṃnidhau || 124 ||
[Analyze grammar]
athaitāṃ mānuṣībhūtāṃ svabhāryāṃ pariṇeṣyasi |
pratyakṣamenām api ca drakṣyasyanyena saṃgatām || 125 ||
[Analyze grammar]
tato viraktahṛdayo dattvā rājyaṃ dvijanmane |
devaprabha yadā śānto vanaṃ gantuṃ pravatsyasi || 126 ||
[Analyze grammar]
tadā prathamamukte 'smin gajatvādanuje tava |
anayā bhāryayā sākaṃ śapāttvam api mokṣyase || 127 ||
[Analyze grammar]
iti siddhoktaśāpāntā vayaṃ prākkarmabhedataḥ |
evaṃ jātāḥ pṛthagyogācchāpāntaḥ saiṣa cādya naḥ || 128 ||
[Analyze grammar]
evaṃ somaprabheṇokte sa ratnādhipatirnṛpaḥ |
jātiṃ smṛtvābravīddhanta saiṣa devaprabho hy aham || 129 ||
[Analyze grammar]
eṣāpi rājadattā sā patnī rājavatī mama |
ity uktvā sa tayā sākaṃ bhāryayā tāṃ tanuṃ jahau || 130 ||
[Analyze grammar]
kṣaṇātsarve 'pi gandharvā bhutvā lokasya paśyataḥ |
khamutpatya nijaṃ dhāma yayuste malayācalam || 131 ||
[Analyze grammar]
śīlavatyapi śīlasya māhātmyātprāpya saṃpadam |
tāmraliptīṃ purīṃ gatvā tasthau dharmopasevinī || 132 ||
[Analyze grammar]
iti jagati narakṣituṃ samarthaḥ kvacidapi kaścid api prasahya nārīm |
avati tu satataṃ viśuddha ekaḥ kulayuvatīṃ nijasattvapāśabandhaḥ || 133 ||
[Analyze grammar]
evaṃ cerṣyā nāma duḥkhaikahetur doṣaḥ puṃsāṃ dveṣadāyī pareṣām |
yo 'yaṃ mā bhūd rakṣaṇāyāṅganānām atyautsukyaṃ pratyutāsāṃ karoti || 134 ||
[Analyze grammar]
iti naravāhanadatto ratnaprabhayā svabhāryayā kathitām |
sa niśamya kathāmarthyāṃ sacivaiḥ sārdhaṃ paraṃ mumude || 135 ||
[Analyze grammar]
Other editions:
Also see the following editions of the Sanskrit text or (alternative) English translations of the Kathasaritsagara Chapter 2
The Ocean of Story
by C.H. Tawney (2014)
Being C.H. Tawney's Translation of Somadeva's Katha Sarit Sagara (Kathasaritsagara): (Ten Volumes)
Buy now!
Kathasaritsagar
by Kedarnath Sharma Saraswat (2005)
The Only Edition with the Sanskrit Text and its Hindi Translation (An Old and Rare Book) Set of 3 Vol.
Buy now!
Kathasaritsagara of Somadeva Bhatta (Sanskrit Text Only)
by Vasudeva Laksmana Sastri (2013)
Katha Sarit Sagar in Marathi
by H. A Bhave (1995)
Set of 5 Volumes; Published by Varada Books, Pune. 2256 pages (Throughout B/W Illustrations).
Buy now!
Katha Sarit Sagara (Tamil)
by S. V. Ganapati (எஸ். வி. கணபதி) (2014)
[கதா சரித் சாகரம்] Published by Alliance Publications.
Buy now!
Galpa Shono
by Abhijit Chattopadhyay (2014)
[গল্প শোনো] Galpa Shono: Bengali Translation of 'Suno Kahani From Katha Sarit Sagar'; 9788126015436; Published by Sahitya Akademi, Delhi.
Buy now!