Kathasaritsagara [sanskrit]
by C. H. Tawney | 2014 | 226,424 words | ISBN-13: 9789350501351
The Sanskrit edition of the Kathasaritsagara referencing the English translation and grammatical analysis. Written by Somadeva and dating from the 12th century, the Kathasaritsagara (or Katha-sarit-sagara) represents an epic legend narrating the adventures of Naravahanadatta as he strives to become the destined emperor of the Vidyadharas. Alternative titles: (Kathāsaritsāgara, कथासरित्सागर, Kathā-sarit-sāgara)
Chapter 4
ityākhyāya kathāṃ madhye vindhyāntaḥ kāṇabhūtaye |
punarvararucistasmai prakṛtārthamavarṇayat || 1 ||
[Analyze grammar]
evaṃ vyāḍīndradattābhyāṃ saha tatra vasan kramāt |
prāpto 'haṃ sarvavidyānāṃ pāramutkrāntaśaiśavaḥ || 2 ||
[Analyze grammar]
indrotsavaṃ kadācicca prekṣituṃ nirgatā vayam |
kanyāmekāmapaśyāma kāmasyāstramasāyakam || 3 ||
[Analyze grammar]
indradatto mayā pṛṣṭastataḥ keyaṃ bhavediti |
upavarṣasutā seyamupakośeti so 'bravīt || 4 ||
[Analyze grammar]
sā sakhībhiśca māṃ jñātvā prītipeśalayā dṛśā |
karṣantī manmanaḥ kṛcchrādagacchadbhavanaṃ nijam || 5 ||
[Analyze grammar]
pūrṇacandramukhī nīlanīrajottamalocanā |
mṛṇālanālalalitabhujā pīnastanojjvalā || 6 ||
[Analyze grammar]
kambukaṇṭhī pravālābharadanacchadaśobhinī |
smarabhūpatisaundaryamandirevendirāparā || 7 ||
[Analyze grammar]
tataḥ kāmaśarāpātanirbhinne hṛdaye na me |
niśi tasyāmabhūnnidrā tadvimboṣṭhapipāsayā || 8 ||
[Analyze grammar]
kathaṃcillabdhanidro 'hamapaśyaṃ rajanīkṣaye |
śuklāmbaradharāṃ divyāṃ striyaṃ sā māmabhāṣata || 9 ||
[Analyze grammar]
pūrvabhāryopakośā te guṇajñā nāparaṃ patim |
kaṃcidicchatyataścintā putra kāryatra na tvayā || 10 ||
[Analyze grammar]
ahaṃ sadā śarīrāntarvāsinī te sarasvatī |
tvadduḥkhaṃ notsahe draṣṭum ity uktvāntarhitābhavat || 11 ||
[Analyze grammar]
tataḥ prabuddho jātāstho gatvātiṣṭhamahaṃ śanaiḥ |
dayitāmandirāsannabālacūtataroradhaḥ || 12 ||
[Analyze grammar]
athāgatya samākhyātaṃ tatsakhyā mannibandhanam |
udgāḍhamupakośāyā navānaṅgavijṛmbhitam || 13 ||
[Analyze grammar]
tato 'haṃ dviguṇībhūtatāpastāmevamabravam |
adattāṃ gurubiḥ svecchamupakośāṃ kathaṃ bhaje || 14 ||
[Analyze grammar]
varaṃ hi mṛtyur nākīrtis tatsakhīhṛdayaṃ tava |
gurubhiryadi budhyeta tatkadācicchivaṃ bhavet || 15 ||
[Analyze grammar]
tadetatkuru bhadre tvaṃ tāṃ sakhīṃ māṃ ca jīvaya |
tacchrutvā sā gatā sakhyā mātuḥ sarvaṃ nyavedayat || 16 ||
[Analyze grammar]
tayā tatkathitaṃ bhartur upavarṣasya tatkṣaṇam |
tena bhrātuśca varṣasya tena taccābhinanditam || 17 ||
[Analyze grammar]
vivāhe niścite gatvā vyāḍirānayati sma tām |
varṣācāryanideśena kauśāmbyā jananīṃ mama || 18 ||
[Analyze grammar]
athopakośā vidhivatpitrā me pratipāditā |
tato mātrā gṛhiṇyā ca samaṃ tatrāvasaṃ sukham || 19 ||
[Analyze grammar]
atha kālena varṣasya śiṣyavargo mahānabhūt |
tatraikaḥ pāṇinirnāma jaḍabuddhitaro 'bhavat || 20 ||
[Analyze grammar]
sa śuśrūṣāparikliṣṭaḥ preṣito varṣabhāryayā |
agacchattapase khinno vidyākāmo himālayam || 21 ||
[Analyze grammar]
tatra tīvreṇa tapasā toṣitādinduśekharāt |
sarvavidyāmukhaṃ tena prāptaṃ vyākaraṇaṃ navam || 22 ||
[Analyze grammar]
tataścāgatya māmeva vādāyāhvayate sma saḥ |
pravṛtte cāvayorvāde prayātāḥ sapta vāsarāḥ || 23 ||
[Analyze grammar]
aṣṭame 'hni mayā tasmiñjite tatsamanantaram |
nabhaḥ sthena mahāghoro huṃkāraḥ śaṃbhunā kṛtaḥ || 24 ||
[Analyze grammar]
tena praṇaṣṭam aindraṃ tad asmadvyākaraṇaṃ bhuvi |
jitāḥ pāṇininā sarve mūrkhībhūtā vayaṃ punaḥ || 25 ||
[Analyze grammar]
atha saṃjātanirvedaḥ svagṛhasthitaye dhanam |
haste hiraṇyaguptasya vidhāya vaṇijo nijam || 26 ||
[Analyze grammar]
uktvā taccopakośāyai gatavānasmi śaṃkaram |
tapobhirārādhayituṃ nirāhāro himālayam || 27 ||
[Analyze grammar]
upakośā hi me śreyaḥ kāṅkṣantī nijamandire |
atiṣṭhatpratyahaṃ snāntī gaṅgāyāṃ niyatavratā || 28 ||
[Analyze grammar]
ekadā sā madhau prāpte kṣāmā pāṇḍurmanoramā |
pratipaccandralekheva janalocanahāriṇī || 29 ||
[Analyze grammar]
snātuṃ tripathagāṃ yāntī dṛṣṭā rājapurodhasā |
daṇḍādhipatinā caiva kumārasacivena ca || 30 ||
[Analyze grammar]
tatkṣaṇātte gatāḥ sarve smarasāyakalakṣyatām |
sāpi tasmindine snāntī kathamapyakarocciram || 31 ||
[Analyze grammar]
āgacchantīṃ ca sāyaṃ tāṃ kumārasacivo haṭhāt |
agrahīdatha sāpyenamavocatpratibhāvatī || 32 ||
[Analyze grammar]
abhipretamidaṃ bhadra yathā tava yathā mama |
kiṃ tvahaṃ satkulotpannā pravāsasthitabhartṛkā || 33 ||
[Analyze grammar]
kathamevaṃ pravarteya paśyet ko'pi kadācana |
tataśca dhruvamaśreyastvayā saha bhavenmama || 34 ||
[Analyze grammar]
tasmānmadhūtsavākṣiptapauraloke gṛhaṃ mama |
āgantavaṃ dhruvaṃ rātreḥ prathame prahare tvayā || 35 ||
[Analyze grammar]
ityuktvā kṛtasaṃdhā sā tena kṣipta vidhervaśāt |
yāvatkiṃcidgatā tāvanniruddhā sā purodhasā || 36 ||
[Analyze grammar]
tasyāpi tatraiva dine tadvadeva tayā niśi |
saṃketakaṃ dvitīyasmin prahare paryakalpyata || 37 ||
[Analyze grammar]
muktāṃ kathaṃcit tenāpi prayātāṃ kiṃcid antaram |
daṇḍādhipo ruṇaddhi sma tṛtīyas tāṃ suvihvalām || 38 ||
[Analyze grammar]
atha tasyāpi divase tasminneva tathaiva sā |
saṃketakaṃ triyāmāyāṃ tṛtīye prahare vyadhāt || 39 ||
[Analyze grammar]
daivāttenāpi nirmuktā sakampā gṛhamāgatā |
kartavyāṃ sā svaceṭīnāṃ saṃvidaṃ svairamabravīt || 40 ||
[Analyze grammar]
varaṃ patyau pravāsasthe maraṇaṃ kulayoṣitaḥ |
na tu rūpāramallokalocanāpātapātratā || 41 ||
[Analyze grammar]
iti saṃcintayantī ca smarantī māṃ nināya sā |
śocantī svaṃ vapuḥ sādhvī nirāhāraiva tāṃ niśām || 42 ||
[Analyze grammar]
prātarbrāhmaṇapūjārthaṃ vyasarji vaṇijastayā |
ceṭī hiraṇyaguptasya kiṃcinmārgayituṃ dhanam || 43 ||
[Analyze grammar]
āgatyā so 'pi tāmevamekānte vaṇirābravīt |
bhajasva māṃ tato bhartṛsthāpitaṃ te dadāmi tat || 44 ||
[Analyze grammar]
tacchrutvā sākṣirahitāṃ matvā bhartṛdhanasthitim |
vaṇijaṃ pāpamālokya khedāmarṣakadarthitā || 45 ||
[Analyze grammar]
tasyāmevātra saṃketaṃ rātrau tasyāpi paścime |
śeṣe pativratā yāme sākarodatha so 'gamat || 46 ||
[Analyze grammar]
tataḥ sākārayadbhūri ceṭībhiḥ kuṇḍakasthitam |
kastūrikādisaṃyuktaṃ kajjalaṃ tailamiśritam || 47 ||
[Analyze grammar]
talliptāścelakhaṇḍāśca catvāro vihitāstayā |
mañjūṣā kāritā cābhutsthūlā sabahirargalā || 48 ||
[Analyze grammar]
atha tasminmahāveṣo vasantotsavavāsare |
āyayau prathame yāme kumārasacivo niśi || 49 ||
[Analyze grammar]
alakṣitaṃ praviṣṭaṃ tamupakośedamabravīt |
asnātaṃ na spṛśāmi tvāṃ tatsnāhi praviśāntaram || 50 ||
[Analyze grammar]
aṅgīkurvansa tanmūḍhaśceṭikābhiḥ praveśitaḥ |
abhyantaragṛhaṃ guptamandhakāramayaṃ tataḥ || 51 ||
[Analyze grammar]
gṛhītvā tatra tasyāntarvastrāṇyābharaṇāni ca |
celakhaṇḍaṃ tamekaṃ ca dattvāntarvāsasaḥ kṛte || 52 ||
[Analyze grammar]
ā śiraḥ pādamaṅgeṣu tābhistattailakajjalam |
abhyaṅgabhaṅgyā pāpasya nyastaṃ ghanamapaśyataḥ || 53 ||
[Analyze grammar]
atiṣṭhanmardayantyastatpratyaṅgaṃ yāvadasya tāḥ |
tāvaddvitīye prahare sa purodhā upāgamat || 54 ||
[Analyze grammar]
mittraṃ vararuceḥ prāptaḥ kimapyeṣa purohitaḥ |
tadiha praviśetyuktvā ceṭyastāstaṃ tathāvidham || 55 ||
[Analyze grammar]
kumārasacivaṃ nagnaṃ mañjūṣāyāṃ sasaṃbhramam |
nicikṣipurathābadhnannargalena bahiśca tām || 56 ||
[Analyze grammar]
so 'pi snānamiṣānnītastamasyantaḥ purohitaḥ |
tathaiva hṛtavastrādistailakajjalamardanaiḥ || 57 ||
[Analyze grammar]
celakhaṇḍadharastāvacceṭikābhirvimohitaḥ |
yāvattṛtīye prahare daṇḍādhipatirāgamat || 58 ||
[Analyze grammar]
tadāgamanajāccaiva ceṭībhiḥ sahasā bhayāt |
ādyavatso 'pi nikṣipto mañjūṣāyāṃ purohitaḥ || 59 ||
[Analyze grammar]
tasya dattvārgalaṃ tābhiḥ snānavyājāt praveśya saḥ |
daṇḍādhipo 'pi tatraiva tāvatkajjalamardanaiḥ || 60 ||
[Analyze grammar]
anyavadvipralabdho 'bhūccelakhaṇḍaikakarpaṭaḥ |
yāvatsa paścime yāme vaṇiktatrāgato 'bhavat || 61 ||
[Analyze grammar]
taddarśanabhayaṃ dattvā kṣipto daṇḍādhipo 'pyatha |
mañjūṣāyāṃ sa ceṭībhirdattaṃ ca bahirargalam || 62 ||
[Analyze grammar]
te ca trayo 'ndhatāmisravasabhyāsodyatā iva |
mañjūṣāyāṃ bhiyānyonyaṃ sparśaṃ labdhvāpi nālapan || 63 ||
[Analyze grammar]
dattvātha dīpaṃ gehe 'tra vaṇijaṃ taṃ praveśya sā |
upakośāvadaddehi tanme bhartrārpitaṃ dhanam || 64 ||
[Analyze grammar]
tacchrutvā śūnyamālokya gṛhaṃ so 'pyavadacchaṭhaḥ |
uktaṃ mayā dadāmyeva yadbhartrā sthāpitaṃ dhanam || 65 ||
[Analyze grammar]
upakośāpi mañjūṣāṃ śrāvayantī tato 'bravīt |
etaddhiraṇyaguptasya vacaḥ śṛṇuta devatāḥ || 66 ||
[Analyze grammar]
ity uktvā caiva nirvāpya dīpaṃ so 'py anyavadvaṇik |
liptaḥ snānāpadeśena ceṭībhiḥ kajjalaiś ciram || 67 ||
[Analyze grammar]
atha gaccha gatā rātrir ity uktaḥ sa niśākṣaye |
anicchan galahastena tābhir nirvāsitas tataḥ || 68 ||
[Analyze grammar]
atha cīraikavasano maṣīliptaḥ pade pade |
bhakṣyamāṇaḥ śvabhiḥ prāpa lajjamāno nijaṃ gṛham || 69 ||
[Analyze grammar]
tatra dāsajanasyāpi tāṃ prakṣālayato maṣīm |
nāśakatsaṃmukhe sthātuṃ kaṣṭo hyavinayakramaḥ || 70 ||
[Analyze grammar]
upakośāpy atha prātaś ceṭikānugatā gatā |
gurūṇām anivedyaiva rājño nandasya mandiram || 71 ||
[Analyze grammar]
vaṇigghiraṇyagupto me bhartrā nyāsīkṛtaṃ dhanam |
jihīrṣatīti vijñaptas tatra rājā tayā svayam || 72 ||
[Analyze grammar]
tena tac ca parijñātuṃ tatraivānāyito vaṇik |
maddhaste kiṃcid apy asyā deva nāstīty abhāṣata || 73 ||
[Analyze grammar]
upakośā tato 'vādītsanti me deva sākṣiṇaḥ |
mañjūṣāyāṃ gataḥ kṣiptvā bhartā me gṛhadevatāḥ || 74 ||
[Analyze grammar]
svavācā puratastāsāmanenāṅgīkṛtaṃ dhanam |
tāmānāyyeha mañjūṣāṃ pṛcchyantāṃ devatāstvayā || 75 ||
[Analyze grammar]
tacchrutvā vismayādrājā tadānayanamādiśat |
tataḥ kṣaṇāt sā mañjūṣā prāpitā bahubhirjanaiḥ || 76 ||
[Analyze grammar]
athopakośā vakti sma satyaṃ vadata devatāḥ |
yaduktaṃ vaṇijānena tato yāta nijaṃ gṛham || 77 ||
[Analyze grammar]
no ceddadāmyahaṃ yuṣmānsadasyudghāṭayāmi vā |
tacchrutvā bhītabhītāste mañjūṣāsthā babhāṣire || 78 ||
[Analyze grammar]
satyaṃ samakṣam asmākam anenāṅgīkṛtaṃ dhanam |
tato niruttaraḥ sarvaṃ sa vaṇik tat prapadyata || 79 ||
[Analyze grammar]
upakośāmathābhyarthya rājñā tvatikutūhalāt |
sadasyudghāṭitā tatra mañjūṣā sphoṭitārgalā || 80 ||
[Analyze grammar]
niṣkṛṣṭāste 'pi puruṣāstamaḥ piṇḍā iva trayaḥ |
kṛcchrācca pratyabhijñātā mantribhirbhūbhṛtā tathā || 81 ||
[Analyze grammar]
prahasatsvatha sarveṣu kimetaditi kautukāt |
rājñā pṛṣṭā satī sarvamupakośā śaśaṃsa tat || 82 ||
[Analyze grammar]
acintyaṃ śīlaguptānāṃ caritaṃ kulayoṣitām |
iti cābhinanandustāmupakośāṃ sabhāsadaḥ || 83 ||
[Analyze grammar]
tatas te hṛtasarvasvāḥ paradāriṣiṇo 'khilāḥ |
rājñā nirvāsitā deśādaśīlaṃ kasya bhūtaye || 84 ||
[Analyze grammar]
bhaginī me tvamityuktvā dattvā prītyā dhanaṃ bahu |
upakośāpi bhūpena preṣitā gṛhamāgamat || 85 ||
[Analyze grammar]
varṣopavarṣau tadbuddhvā sādhvīṃ tāmabhyanandatām |
sarvaśca vismayasmeraḥ pure tatrābhavajjanaḥ || 86 ||
[Analyze grammar]
atrāntare tuṣārādrau kṛtvā tīvrataraṃ tapaḥ |
ārādhito mayā devo varadaḥ pārvatīpatiḥ || 87 ||
[Analyze grammar]
tadeva tena śāstraṃ me pāṇinīyaṃ prakāśitam |
tadicchānugrahādeva mayā pūrṇīkṛtaṃ ca tat || 88 ||
[Analyze grammar]
tato 'haṃ gṛham āgaccham ajñātādhvapariśramaḥ |
niśākarakalāmauliprasādāmṛtanirbharaḥ || 89 ||
[Analyze grammar]
atha mātur gurūṇāṃ ca kṛtapādābhivandanaḥ |
tatropakośāvṛttāntaṃ tam aśrauṣaṃ mahādbhutam || 90 ||
[Analyze grammar]
tena me paramāṃ bhūmimātmanyānandavismayau |
tasyāṃ ca sahajasnehabahumānāvagacchatām || 91 ||
[Analyze grammar]
varṣo 'tha manmukhādaicchacchrotuṃ vyākaraṇaṃ navam |
tataḥ prakāśitaṃ svāmikumāreṇaiva tasya tat || 92 ||
[Analyze grammar]
tato vyāḍīndradattābhyāṃ vijñapto dakṣiṇāṃ prati |
gururvarṣo 'bravīt svarṇakoṭir me dīyatām iti || 93 ||
[Analyze grammar]
aṅgīkṛtya gurorvākyaṃ tau ca māmityavocatām |
ehi rājñaḥ sakhe nandādyācituṃ gurudakṣiṇām || 94 ||
[Analyze grammar]
gacchāmo nānyato 'smābhiriyatkāñcanamāpyate |
navādhikāyā navateḥ koṭīnāmadhipo hi saḥ || 95 ||
[Analyze grammar]
vācā tenopakośā ca prāgdharmabhaginī kṛtā |
ataḥ śyālaḥ sa te kiṃcittvadguṇaiḥ samavāpyate || 96 ||
[Analyze grammar]
iti niścitya nandasya bhūpateḥ kaṭakaṃ vayam |
ayodhyāsthamagacchāma trayaḥ sabrahmacāriṇaḥ || 97 ||
[Analyze grammar]
prāptamātreṣu cāsmāsu sa rājā pañcatāṃ gataḥ |
rāṣṭre kolāhalaṃ jātaṃ viṣādena sahaiva naḥ || 98 ||
[Analyze grammar]
avocadindradatto 'tha tatkṣaṇaṃ yogasiddhimān |
gatāsorasya bhūpasya śarīraṃ praviśāmyaham || 99 ||
[Analyze grammar]
arthī vararucirme 'stu dāsyāmyasmai ca kāñcanam |
vyāḍī rakṣatu me dehaṃ tataḥ pratyāgamāvadhi || 100 ||
[Analyze grammar]
ityuktvā nandadehāntarindradattaḥ samāviśat |
pratyujjīvati bhūpe ca rāṣṭre tatrotsavo 'bhavat || 101 ||
[Analyze grammar]
śūnye devagṛhe dehamindradattasya rakṣitum |
vyāḍau sthite gato 'bhūvamahaṃ rājakulaṃ tadā || 102 ||
[Analyze grammar]
praviśya svastikāraṃ ca vidhāya gurudakṣiṇām |
yoganando mayā tatra hemakoṭiṃ sa yācitaḥ || 103 ||
[Analyze grammar]
tataḥ sa śakaṭālākhyaṃ satyanandasya mantriṇam |
suvarṇakoṭimetasmai dāpayeti samādiśat || 104 ||
[Analyze grammar]
mṛtasya jīvitaṃ dṛṣṭvā sadyaśca prāptimarthinaḥ |
sa tattvaṃ jñātavānmantrī kimajñeyaṃ hi dhīmatām || 105 ||
[Analyze grammar]
deva dīyata ityuktvā sa ca mantrītyacintayat |
nandasya tanayo bālo rājyaṃ ca bahuśatrumat || 106 ||
[Analyze grammar]
tatsaṃpratyatra rakṣāmi tasya dehamapīdṛśam |
niścityaitatsa tatkālaṃ śavānsarvānadāhayat || 107 ||
[Analyze grammar]
cārairanviṣya tanmadhye labdhvā devagṛhāttataḥ |
vyāḍiṃ vidhūya taddagdhamindradattakalevaram || 108 ||
[Analyze grammar]
atrāntare ca rājānaṃ hemakoṭisamarpaṇe |
tvaramāṇamathāha sma śakaṭālo vicārayan || 109 ||
[Analyze grammar]
utsavākṣiptacitto 'yaṃ sarvaḥ parijanaḥ sthitaḥ |
kṣaṇaṃ pratīkṣatāmeṣa vipro yāvaddadāmyaham || 110 ||
[Analyze grammar]
athaitya yoganandasya vyāḍinā kranditaṃ puraḥ |
abrahmaṇyamanutkrāntajīvo yogasthito dvijaḥ || 111 ||
[Analyze grammar]
anāthaśava ityadya balāddagdhastavodaye |
tacchrutvā yoganandasya kāpyavasthābhavacchucā || 112 ||
[Analyze grammar]
dehadāhātsthire tasmiñjāte nirgatya me dadau |
suvarṇakoṭiṃ sa tataḥ śakaṭālo mahāmatiḥ || 113 ||
[Analyze grammar]
yoganando 'tha vijane saśoko vyāḍimabravīt |
śūdrībhūto 'smi vipro 'pi kiṃ śriyā sthirayāpi me || 114 ||
[Analyze grammar]
tacchrutvāśvāsya taṃ vyāḍiḥ kālocitamabhāṣata |
jñāto 'si śakaṭālena tadenaṃ cintayādhunā || 115 ||
[Analyze grammar]
mahāmantrī hyayaṃ svecchamacirāttvāṃ vināśayet |
pūrvanandasutaṃ kuryāc candraguptaṃ hi bhūmipam || 116 ||
[Analyze grammar]
tasmādvararuciṃ mantrimukhyatve kuru yena te |
etadbuddhyā bhavedrājyaṃ sthiraṃ divyānubhāvayā || 117 ||
[Analyze grammar]
ityuktaiva gate vyāḍau dātuṃ tāṃ gurudakṣiṇām |
tadaivānīya dattā me yoganandena mantritā || 118 ||
[Analyze grammar]
athoktaḥ sa mayā rājā brāhmaṇye hārite 'pi te |
rājyaṃ naiva sthiraṃ manye śakaṭāle padasthite || 119 ||
[Analyze grammar]
tasmānnāśaya yuktyainamiti mantre mayodite |
yoganando 'ndhakūpāntaḥ śakaṭālaṃ tamakṣipat || 120 ||
[Analyze grammar]
kiṃ ca putraśataṃ tasya tatraiva kṣiptavānasau |
jīvandvijo 'munā dagdha iti doṣānukīrtanāt || 121 ||
[Analyze grammar]
ekaḥ śarāvaḥ saktūnāmekaḥ pratyahamambhasaḥ |
śakaṭālasya tatrāntaḥ saputrasya nyadhīyata || 122 ||
[Analyze grammar]
sa covāca tataḥ putrānamībhiḥ saktubhiḥ sutāḥ |
eko 'pi kṛcchrād varteta bahūnāṃ tu kathaiva kā || 123 ||
[Analyze grammar]
tasmātsaṃbhakṣayatvekaḥ pratyahaṃ sajalānamūn |
yaḥ śakto yoganandasya kartuṃ vairapratikriyām || 124 ||
[Analyze grammar]
tvameva śakto bhuṅkṣvaitaditi putrāstamabruvan |
prāṇebhyo 'pi hi dhīrāṇāṃ priyā śatrupratikriyā || 125 ||
[Analyze grammar]
tataḥ sa śakaṭālastaiḥ pratyahaṃ saktuvāribhiḥ |
eka evākarod vṛttiṃ kaṣṭaṃ krūrā jigīṣavaḥ || 126 ||
[Analyze grammar]
abuddhvā cittam aprāpya visrambhaṃ prabhaviṣṇuṣu |
na svecchaṃ vyavahartavyam ātmano bhūtim icchatā || 127 ||
[Analyze grammar]
iti cācintayat tatra śakaṭālo 'ndhakūpagaḥ |
tanayānāṃ kṣudhārtānāṃ paśyan prāṇodgamavyathām || 128 ||
[Analyze grammar]
tataḥ sutaśataṃ tasya paśyatastadvyapadyata |
tatkaraṅkairvṛto jīvannatiṣṭhatsa ca kevalaḥ || 129 ||
[Analyze grammar]
yoganandaśca sāmrājye baddhamūlo 'bhavattataḥ |
vyāḍirabhyāyayau taṃ ca gurave dattadakṣiṇaḥ || 130 ||
[Analyze grammar]
abhyetyaiva ca so 'vādīcciraṃ rājyaṃ sakhe 'stu te |
āmantrito si gacchāmi tapastaptumahaṃ kvacit || 131 ||
[Analyze grammar]
tacchrutvā yoganandastaṃ bāṣpakaṇṭho 'pyabhāṣata |
rājye me bhuṅkṣva bhogāṃstvaṃ bhuktvā māṃ mā sma gā iti || 132 ||
[Analyze grammar]
vyāḍis tato 'vadad rājañ śarīre kṣaṇanaśvare |
evaṃprāyeṣv asāreṣu dhīmān ko nāma majjati || 133 ||
[Analyze grammar]
nahi mohayati prājñaṃ lakṣmīrmarumarīcikā |
ityuktvaiva sa tatkālaṃ tapase niścito yayau || 134 ||
[Analyze grammar]
agamad atha yoganandaḥ pāṭaliputraṃ svarājanagaraṃ saḥ |
bhogāya kāṇabhūte matsahitaḥ sakalasainyayutaḥ || 135 ||
[Analyze grammar]
tatropakośāparicaryamāṇaḥ samudvahanmantridhurāṃ ca tasya |
ahaṃ jananyā gurubhiś ca sākam āsādya lakṣmīmavasaṃ cirāya || 136 ||
[Analyze grammar]
bahu tatra dine dine dyusindhuḥ kanakaṃ mahyamadāttapaḥ prasannā |
vadati sma śarīriṇī ca sākṣān mama kāryāṇi sarasvatī sadaiva || 137 ||
[Analyze grammar]
Other editions:
Also see the following editions of the Sanskrit text or (alternative) English translations of the Kathasaritsagara Chapter 4
The Ocean of Story
by C.H. Tawney (2014)
Being C.H. Tawney's Translation of Somadeva's Katha Sarit Sagara (Kathasaritsagara): (Ten Volumes)
Buy now!
Kathasaritsagar
by Kedarnath Sharma Saraswat (2005)
The Only Edition with the Sanskrit Text and its Hindi Translation (An Old and Rare Book) Set of 3 Vol.
Buy now!
Kathasaritsagara of Somadeva Bhatta (Sanskrit Text Only)
by Vasudeva Laksmana Sastri (2013)
Katha Sarit Sagar in Marathi
by H. A Bhave (1995)
Set of 5 Volumes; Published by Varada Books, Pune. 2256 pages (Throughout B/W Illustrations).
Buy now!
Katha Sarit Sagara (Tamil)
by S. V. Ganapati (எஸ். வி. கணபதி) (2014)
[கதா சரித் சாகரம்] Published by Alliance Publications.
Buy now!
Galpa Shono
by Abhijit Chattopadhyay (2014)
[গল্প শোনো] Galpa Shono: Bengali Translation of 'Suno Kahani From Katha Sarit Sagar'; 9788126015436; Published by Sahitya Akademi, Delhi.
Buy now!