Kathasaritsagara [sanskrit]
by C. H. Tawney | 2014 | 226,424 words | ISBN-13: 9789350501351
The Sanskrit edition of the Kathasaritsagara referencing the English translation and grammatical analysis. Written by Somadeva and dating from the 12th century, the Kathasaritsagara (or Katha-sarit-sagara) represents an epic legend narrating the adventures of Naravahanadatta as he strives to become the destined emperor of the Vidyadharas. Alternative titles: (Kathāsaritsāgara, कथासरित्सागर, Kathā-sarit-sāgara)
Chapter 1
śriyaṃ diśatu vaḥ śaṃbhoḥ śyāmaḥ kaṇṭho manobhuvā |
aṅkasthapārvatīdṛṣṭipāśairiva viveṣṭitaḥ || 1 ||
[Analyze grammar]
saṃdhyānuttotsave tārāḥ kareṇoddhūya vighnajit |
sītkārasīkarairanyāḥ kalpayanniva pātu vaḥ || 2 ||
[Analyze grammar]
praṇamya vācaṃ niḥśeṣapadārthodyotadīpikām |
bṛhatkathāyāḥ sārasya saṃgrahaṃ racayāmyaham || 3 ||
[Analyze grammar]
ādyamatra kathāpīṭhaṃ kathāmukhamataḥ param |
tato lāvānako nāma tṛtīyo lambako bhavet || 4 ||
[Analyze grammar]
naravāhanadattasya jananaṃ ca tataḥ param |
syāccaturdārikākhyaśca tato madanamañcukā || 5 ||
[Analyze grammar]
tato ratnaprabhā nāma lambakaḥ saptamo bhavet |
sūryaprabhābhidhānaśca lambakaḥ syādathāṣṭamaḥ || 6 ||
[Analyze grammar]
alaṃkaravatī cātha tataḥ śaktiyaśā bhavet |
velālambakasaṃjñaśca bhavedekādaśastataḥ || 7 ||
[Analyze grammar]
śaśāṅkavatyapi tathā tataḥ syānmadirāvatī |
mahābhiṣekānugatastataḥ syātpañcalambakaḥ || 8 ||
[Analyze grammar]
tataḥ suratamañjaryapyatha padmavatī bhavet |
tato viṣamaśīlākhyo lambako 'ṣṭādaśo bhavet || 9 ||
[Analyze grammar]
yathā mūlaṃ tathaivaitanna manāgapyatikramaḥ |
granthavistarasaṃkṣepamātraṃ bhāṣā ca bhidyate || 10 ||
[Analyze grammar]
aucityānvayarakṣā ca yathāśakti vidhīyate |
kathārasāvighātena kāvyāṃśasya ca yojanā || 11 ||
[Analyze grammar]
vaidagdhyakhyātilobhāya mama naivāyamudyamaḥ |
kiṃ tu nānākathājālasmṛtisaukaryasiddhaye || 12 ||
[Analyze grammar]
asti kiṃnaragandharvavidyādharaniṣevitaḥ |
cakravartī girīndrāṇāṃ himavāniti viśrutaḥ || 13 ||
[Analyze grammar]
māhātmyam iyatīṃ bhūmim ārūḍhaṃ yasya bhūbhṛtām |
yadbhavānīṃ sutābhāvaṃ trijagajjananī gatā || 14 ||
[Analyze grammar]
uttaraṃ tasya śikharaṃ kailāsākhyo mahāgiriḥ |
yojanānāṃ sahasrāṇi bahūnyākramya tiṣṭhati || 15 ||
[Analyze grammar]
mandaro mathite 'pyabdhau na sudhāsitatāṃ gataḥ |
ahaṃ tvayatnāditi yo hasatīva svakāntibhiḥ || 16 ||
[Analyze grammar]
carācaragurus tatra nivasatyambikāsakhaḥ |
gaṇair vidyādharaiḥ siddhaiḥ sevyamāno maheśvaraḥ || 17 ||
[Analyze grammar]
piṅgottuṅgajaṭājūṭagato yasyāśnute navaḥ |
saṃdhyāpiśaṅgapūrvādriśṛṅgasaṅgasukhaṃ śaśī || 18 ||
[Analyze grammar]
yenāndhakāsurapaterekasyārpayatā hṛdi |
śūlaṃ trijagato 'pyasya hṛdayāccitramuddhṛtam || 19 ||
[Analyze grammar]
cūḍāmaṇiṣu yatpādanakhāgrapratimāṅkitāḥ |
prasadaprāptacandrārdhā iva bhānti surāsurāḥ || 20 ||
[Analyze grammar]
taṃ kadācitsamutpannavisrambhā rahasi priyā |
stutibhistoṣayāmāsa bhavānīpatimīśvaram || 21 ||
[Analyze grammar]
tasyāḥ stutivacohṛṣṭas tām aṅkam adhiropya saḥ |
kiṃ te priyaṃ karomīti babhāṣe śaśiśekharaḥ || 22 ||
[Analyze grammar]
tataḥ provāca girijā prasanno 'si yadi prabho |
ramyāṃ kāṃcitkathāṃ brūhi devādya mama nūtanām || 23 ||
[Analyze grammar]
bhūtaṃ bhavad bhaviṣyad vā kiṃ tat syāj jagati priye |
bhavatī yan na jānīyād iti śarvo 'py uvāca tām || 24 ||
[Analyze grammar]
tataḥ sa vallabhā tasya nirbandhamakarotprabhoḥ |
priyapraṇayahevāki yato mānavatīmanaḥ || 25 ||
[Analyze grammar]
tatastaccāṭubuddhyaiva tatprabhāvanibandhanām |
tasyāḥ svalpāṃ kathāmevaṃ śivaḥ saṃpratyavarṇayat || 26 ||
[Analyze grammar]
asti māmīkṣituṃ pūrvaṃ brahmā nārāyaṇastathā |
mahīṃ bhramantau himavatpādamūlamavāpatuḥ || 27 ||
[Analyze grammar]
tato dadṛśatustatra jvālāliṅgaṃ mahatpuraḥ |
tasyāntamīkṣituṃ prāyādeka ūrdhvamadho 'paraḥ || 28 ||
[Analyze grammar]
alabdhāntau tapobhirmāṃ toṣayāmāsatuśca tau |
āvirbhūya mayā coktau varaḥ ko 'pyarthyatāmiti || 29 ||
[Analyze grammar]
tacchrutvaivābravīdbrahmā putro me 'stu bhavāniti |
apūjyastena jāto 'sāvalyāroheṇa ninditaḥ || 30 ||
[Analyze grammar]
tato nārāyaṇo devaḥ sa varaṃ mām ayācata |
bhūyāsaṃ tava śuśrūṣāparo 'haṃ bhagavanniti || 31 ||
[Analyze grammar]
ataḥ śarīrabhūto 'sau mama jātastvadātmanā |
yo hi nārāyaṇaḥ sā tvaṃ śaktiḥ śaktimato mama || 32 ||
[Analyze grammar]
kiṃ ca me pūrvajāyā tvamityuktavati śaṃkare |
kathaṃ te purvajāyāhamiti vakti sma pārvatī || 33 ||
[Analyze grammar]
pratyuvāca tato bhargaḥ purā dakṣaprajāpateḥ |
devi tvaṃ ca tathānyāśca bahvyo 'jāyanta kanyakāḥ || 34 ||
[Analyze grammar]
sa mahyaṃ bhavatīṃ prādāddharmādibhyo 'parāśca tāḥ |
yajñe kadācidāhūtāstena jāmātaro 'khilāḥ || 35 ||
[Analyze grammar]
varjitas tv aham evaikas tato 'pṛcchyata sa tvayā |
kiṃ na bhartā mamāhūtastvayā tātocyatāmiti || 36 ||
[Analyze grammar]
kapālamālī bhartā te kathamāhūyatāṃ makhe |
ityuvāca giraṃ so 'tha tvatkarṇaviṣasūcikām || 37 ||
[Analyze grammar]
pāpo 'yam asmāj jātena kiṃ dehena mamāmunā |
iti kopātparityaktaṃ śarīraṃ tatpriye tvayā || 38 ||
[Analyze grammar]
sa ca dakṣamakhastena manyunā nāśito mayā |
tato jātā himādrestvamabdheścandrakalā yathā || 39 ||
[Analyze grammar]
atha smara tuṣārādriṃ tapo 'rthamahamāgataḥ |
pitā tvaṃ ca niyuṅkte sma śuśrūṣāyai mamātitheḥ || 40 ||
[Analyze grammar]
tārakāntakamatputraprāptaye prahitaḥ suraiḥ |
labdhāvakāśo 'vidhyanmāṃ tatra dagdho manobhavaḥ || 41 ||
[Analyze grammar]
tatastīvreṇa tapasā krīto 'haṃ dhīrayā tvayā |
tacca tatsaṃcayāyaiva mayā soḍhaṃ tava priye || 42 ||
[Analyze grammar]
itthaṃ me pūvajāyā tvaṃ kimanyatkathyate tava |
ityuktvā virate śaṃbhau devī kopākulābravīt || 43 ||
[Analyze grammar]
dhūrtastvaṃ na kathāṃ hṛdyāṃ kathayasyarthito 'pi san |
gaṅgāṃ vahannamansaṃdhyāṃ vijito 'si na kiṃ mama || 44 ||
[Analyze grammar]
tac chrutvā pratipede 'sya vihitānunayo haraḥ |
kathāṃ kathayituṃ divyāṃ tataḥ kopaṃ mumoca sā || 45 ||
[Analyze grammar]
neha kaiścit praveṣṭavyam ity uktena tayā svayam |
niruddhe nandinā dvāre haro vaktuṃ pracakrame || 46 ||
[Analyze grammar]
ekāntasukhino devā manuṣyā nityaduḥkhitāḥ |
divyamānuṣaceṣṭā tu parabhāge na hāriṇī || 47 ||
[Analyze grammar]
vidyādharāṇāṃ caritam atas te varṇayāmy aham |
iti devyā haro yāvad vakti tāvad upāgamat || 48 ||
[Analyze grammar]
prasādavittakaḥ śaṃbhoḥ puṣpadanto gaṇottamaḥ |
nyaṣedhi ca praveśo 'sya nandinā dvāri tiṣṭhatā || 49 ||
[Analyze grammar]
niṣkāraṇaṃ niṣedho 'dya mamāpīti kutūhalāt |
alakṣito yogavaśātpraviveśa sa tatkṣaṇāt || 50 ||
[Analyze grammar]
praviṣṭaḥ śrūtavānsarvaṃ varṇyamānaṃ pinākinā |
vidyādharāṇāṃ saptānāmapūrvaṃ caritādbhutam || 51 ||
[Analyze grammar]
śrutvātha gatvā bhāryāyai jayāyai so 'pyavarṇayat |
ko hi vittaṃ rahasyaṃ vā strīṣu śaknoti gūhitum || 52 ||
[Analyze grammar]
sāpi tadvismayāviṣṭā gatvā girisutāgrataḥ |
jagau jayā pratīhārī strīṣu vāksaṃyamaḥ kutaḥ || 53 ||
[Analyze grammar]
tataścukopa girijā nāpūrvaṃ varṇitaṃ tvayā |
jānāti hi jayāpyetaditi ceśvaramabhyadhāt || 54 ||
[Analyze grammar]
praṇidhānādatha jñātvā jagādaivamumāpatiḥ |
yogī bhūtvā praviśyedaṃ puṣpadantastadāśṛṇot || 55 ||
[Analyze grammar]
jayāyai varṇitaṃ tena ko 'nyo jānāti hi priye |
śrutvetyānāyayaddevī puṣpadantamatikrudhā || 56 ||
[Analyze grammar]
martyo bhavāvinīteti vihvalaṃ taṃ śaśāpa sā |
mālyavantaṃ ca vijñaptiṃ kurvāṇaṃ tatkṛte gaṇam || 57 ||
[Analyze grammar]
nipatya pādayostābhyāṃ jayayā saha bodhitā |
śāpāntaṃ prati śarvāṇī śanairvacanamabravīt || 58 ||
[Analyze grammar]
vindhyāṭavyāṃ kuberasya śāpātprāptaḥ piśācatām |
supratīkābhidho yakṣaḥ kāṇabhūtyākhyayā sthitaḥ || 59 ||
[Analyze grammar]
taṃ dṛṣṭvā saṃsmarañjātiṃ yadā tasmai kathāmimām |
puṣpadanta pravaktāsi tadā śāpādvimokṣyase || 60 ||
[Analyze grammar]
kāṇabhūteḥ kathāṃ tāṃ tu yadā śroṣyati mālyavān |
kāṇabhūtau tadā bhukte kathāṃ prakhyāpya mokṣyate || 61 ||
[Analyze grammar]
ityuktvā śailatanayā vyaramattau ca tatkṣaṇāt |
vidyutpuñjāviva gaṇau dṛṣṭanaṣṭau babhūvatuḥ || 62 ||
[Analyze grammar]
atha jātu yāti kāle gaurī papraccha śaṃkaraṃ sadayā |
deva mayā tau śaptau pramathavarau kutra bhuvi jātau || 63 ||
[Analyze grammar]
avadacca candramauliḥ kauśāmbītyasti yā mahānagarī |
tasyāṃ sa puṣpadanto vararucināmā priye jātaḥ || 64 ||
[Analyze grammar]
anyac ca mālyavān api nagaravare supratiṣṭhitākhye saḥ |
jāto guṇāḍhyanāmā devi tayor eṣa vṛttāntaḥ || 65 ||
[Analyze grammar]
evaṃ nivedya sa vibhuḥ satatānuvṛttabhṛtyāvamānanavibhāvanasānutāpām |
kailāsaśailataṭakalpitakalpavallilīlāgṛheṣu dayitāṃ ramayann uvāsa || 66 ||
[Analyze grammar]
Other editions:
Also see the following editions of the Sanskrit text or (alternative) English translations of the Kathasaritsagara Chapter 1
The Ocean of Story
by C.H. Tawney (2014)
Being C.H. Tawney's Translation of Somadeva's Katha Sarit Sagara (Kathasaritsagara): (Ten Volumes)
Buy now!
Kathasaritsagar
by Kedarnath Sharma Saraswat (2005)
The Only Edition with the Sanskrit Text and its Hindi Translation (An Old and Rare Book) Set of 3 Vol.
Buy now!
Kathasaritsagara of Somadeva Bhatta (Sanskrit Text Only)
by Vasudeva Laksmana Sastri (2013)
Katha Sarit Sagar in Marathi
by H. A Bhave (1995)
Set of 5 Volumes; Published by Varada Books, Pune. 2256 pages (Throughout B/W Illustrations).
Buy now!
Katha Sarit Sagara (Tamil)
by S. V. Ganapati (எஸ். வி. கணபதி) (2014)
[கதா சரித் சாகரம்] Published by Alliance Publications.
Buy now!
Galpa Shono
by Abhijit Chattopadhyay (2014)
[গল্প শোনো] Galpa Shono: Bengali Translation of 'Suno Kahani From Katha Sarit Sagar'; 9788126015436; Published by Sahitya Akademi, Delhi.
Buy now!