Hayanaratna by Balabhadra [sanskrit]
by Martin Gansten | 2020 | 40,771 words
The Sanskrit text of Balabhadra’s Hayaratna—a significant work within the realm of Indian astrology, particularly focused on the Tajika tradition, which adeptly intertwines ancient Indian and Perso-Arabic astrological knowledge.
Chapter 7
[English text for this chapter is available]
atha daśāvicārādhyāyaḥ | tatra daśāśabdena śubhāśubhaphalapākakāla ucyate | atha pūrvoktaphalānāṃ dinavibhāgajñānaṃ daśājñānena vinā duḥśakam iti daśānayanam avaśyaṃ vaktavyam | yad āha sūryasūriḥ |
yad api sūcitam atra samāphalaṃ tanudhanādigataiḥ khacarais tu yat |
dinavibhāgam ṛte na hi gamyate tad aham atra daśānayanaṃ bruve ||
vividhabhāvaphalotthaphalaṃ khago diśati tad yadanehasi sā daśā |
iti tadānayanaṃ nayasammataṃ paridadāmi vidāṃ saphalaṃ mude ||
atha daśānayanaprakāra ukto varṣatantre |
spaṣṭān salagnān khacarān vidhāya rāśīn vinātyalpalavaṃ tu pūrvam |
niveśya tasmād adhikādhikāṃśakramād ayaṃ syāt tu daśākramo'bde ||
ūnaṃ viśodhyādhikataḥ krameṇāṃśādyaṃ viśuddhāṃśakaśeṣakaikyam |
sarvādhikāṃśonmitam eva tat syād anena varṣasya mitis tu bhājyā ||
śuddhāṃśakāṃs tān guṇayed anena labdhadhruvāṅkena bhaved daśāyāḥ |
mānaṃ dinādyaṃ khalu tad grahasya phalāny athāsāṃ nigadet tu śāstrāt ||
ayam arthaḥ | daśānayane salagnānāṃ sarvagrahāṇāṃ rāśīn vihāya sarvanyūnāṃśo grahaḥ pūrvaṃ lekhyaḥ | punas tasmād yathā yathā yasya yasyāṃśādhikyaṃ tathā sa sa grahaḥ salagno niveśyaḥ | evaṃ niveśitāḥ sarve grahā hīnāṃśasaṃjñakāḥ syuḥ | varṣe ayaṃ daśākramaḥ syāt | punar ūnaṃ hīnam aṃśādyaṃ graham adhikato'dhikāṃśagrahād viśodhya krameṇa kiṃcid adhikāṃśaṃ tadagrimād viśodhya evaṃ sarve grahāḥ śodhyāḥ | śeṣāṃśānāṃ nāma pātyāṃśāḥ śuddhāṃśāś ca | punaḥ pātyāṃśānāṃ yogaḥ kartavyaḥ | sa yogaḥ hīnāṃśasāmyābhāve sarvagrahamadhye yo'dhikāṃśas tattulyam eva syād iti vyāptiḥ ||
nanu hīnāṃśasāmye'pi tadūrdhvordhvataḥ pātyā ity anenānītapātyāṃśayutiḥ sarvādhikāṃśatulyā bhavaty eveti ||
syād etat | yadi samāṃśāparasya pātyāṃśaśūnyatvaṃ syāt pātyāṃśābhāve daśādyabhāvo'pi syāt | na ceṣṭāpattiḥ | daśābhāve tu bhāvamunthāvarṣeśādiphalasyocchedāpatteḥ | kiṃ ca kṛśāṃśasāmye samāṃśāparakhagasya daśābhāvo yadi prācīnānām ācāryāṇām anumataḥ syāt tarhi ekarāśigānām eko'ṃśaṃ harati balī iti jātakoktavad balina ekasyaiva daśā syād ity uktaṃ syāt | aṃśādyasya samatve daśā ca vīryādhikasya pūrvā syāt iti vakṣyamāṇahillājavacane nirbalasyānantaraṃ daśety āśayo'vagamyate | anyathā samāṃśāparakhagadaśābhāvena tatkramākāṅkṣābhāvāt tannirṇāyakaṃ hillājatejaḥsiṃhādivākyaṃ balinaḥ pūrvā daśā ityādikam unmattapralapitam iva syāt ||
api ca lagnagrahāṇām aṣṭānām apy aṃśasāmye saptānāṃ pātyāṃśaśūnyatvād ekasyaiva samagravarṣaṃ daśā syāt | na hy ekasyaiva daśāphalaṃ śubham aśubhaṃ vā samagravarṣaṃ bhavatīti bālo'pi pratipadyate | na cāntardaśādivaśāt phalabheda iti vācyam | pātyāṃśābhāvena tadīyāntardaśāder api gaganakusumāyamānatvāt | ata eva śrīmannīlakaṇṭhadaivajñair ūnaṃ viśodhyādhikataḥ ity uktam | na tu ūrdhvasthagrahaśodhanam adhaḥsthitagrahe uktam ||
atra ūnāṃśagrahe tasmād adhikāṃśebhyaḥ śodhite sati grahāṇāṃ daśādinānāṃ tulyatve'pi na kāpi kṣatiḥ | tasmād dhīnāṃśasāmyābhāve pātyāṃśayogaḥ sarvādhikāṃśamito bhavati | varṣatantravākye avyayānām anekārthatvād evaśabdo vāśabdavācī jñeyaḥ | hīnāṃśasāmyaṃ kadācid bhavaty ataḥ śrīmannīlakaṇṭhadaivajñaiḥ pātyāṃśayogaḥ sarvādhikāṃśonmito bhavatīty uktaḥ | anyathā pātyāṃśayogam anuktvaiva lāghavāt sarvādhikāṃśair bhājyā ity abhidadhyur ity alam atiprasaṅgena ||
punaḥ pātyāṃśayogena savarṇitena varṣamitiḥ saurī 360 saurasāvanā vā 365|15|31|30 savarṇitā bhājyā yal labdhaṃ dinādyaṃ sa tasmin varṣe dhruvāṅkaḥ syāt | anena dhruvāṅkena grahāṇāṃ pātyāṃśā gomūtrikāsaṃjñena guṇanaprakāraviśeṣeṇa guṇitāḥ ṣaṣṭyopary upari labdhena yutāḥ santo grahāṇāṃ salagnānāṃ dinaghaṭīpalarūpāṇi daśāmānāni syuḥ ||
atropapattiḥ | tatra hīnāṃśagrahasyādyā daśā | tatrāgamarāvapramāṇaṃ yato vasiṣṭhanāradādibhir ādau sampūrṇaphalatoktā | punar daśāvadhijñānārtham ūnaṃ viśodhyādhikataḥ ity uktam | tato daśādinajñānārthaṃ trairāśikadvayam | tad yathā | yadi pātyāṃśayogena varṣadināni labhyante tadaikenāṃśena kim iti | labdham ekāṃśasya dinādiphalaṃ dhruvāṅkābhidham | punar anyo'nupātaḥ | yady ekenāṃśenedaṃ dinādiphalaṃ labhyate tadā grahasya pātyāṃśaiḥ kim iti | evaṃ trairāśikena grahāṇāṃ daśādināni syur iti sarvam upapannam |
atrodāharaṇam | tatrābdapraveśe'tisvalpāṃśo budho'stīti sa prathamato lekhyaḥ | tataḥ kiṃcid adhikāṃśaṃ lagnam | tataḥ sūryo'dhikāṃśaḥ | evaṃ sarve sthāpyāḥ | tata ūnāṃśo budhaḥ 2|18|24 adhikāṃśe lagne 8|53|2 viśodhyaḥ śeṣaṃ 6|34|38 lagnasyādhaḥ sthāpyam | evaṃ sarveṣāṃ pātyāṃśā jātāḥ | eṣāṃ pātyāṃśānāṃ yogaḥ 28|16|31 hīnāṃśasāmyābhāvāt sarvādhikāṃśacandrāṃśādinā 28|16|31 tulyo jātaḥ | anena vāradvayaṃ ṣaṣṭyā savarṇitena 101791 saurī varṣamitir 360 vāradvayaṃ ṣaṣṭyā savarṇitā 1296000 bhaktā labdho dinaghaṭīpalātmako dhruvakaḥ 12|43|55 | anena grahāṇāṃ pātyāṃśā gomūtrikayā guṇitāḥ ṣaṣṭyopary upari labdhena yutā jātāni grahāṇāṃ dinādidaśāmānāni | atra prakārāntaraṃ tājikālaṃkāre |
pātyāṃśanighnād atha sauravarṣād bahvaṃśabhaktād athavā daśāhāḥ ||
sauravarṣamitir 360 budhapātyāṃśa- 2|18|24 guṇā 830|24 sarvādhikāṃśair 28|16|31 bhaktā labdhā dinādyā budhadaśā 29|22|6 pūrvāgatasamaiva |
tatra daśāpraveśajñānārthaṃ saurāṇi daśādināni varṣapraveśakālīnārke rāśyādau yojyāni | tatsame'rke daśāpraveśāḥ syuh | udāharaṇam | varṣārambhe sūryaḥ 3|9|36|59 | yasmin kāle'yaṃ sūryaḥ sthitas tasminn eva
kāle pūrvoktaprakāreṇānītāsu daśāsu prathamato budhadaśā saury eva jātā dinādyā 29|22|6 | punar varṣapraveśakālārke 3|9|36|59 budhadaśāhā 29|22|6 aṃśādau yojitāḥ 4|8|59|5 jāto'grimadaśāpraveśārkaḥ | evam agre'pi | athātra varṣaphale saṃkrāntidivasān pañcāṅgapattre dṛṣṭvā tattaddaśāpraveśam ālakṣya phalāni vācyāni ||
ata eva sāmpradāyikāḥ kasmin kāle daśāpraveśo jāta iti saṃśayya saurasāvanadinādivarṣamānena daśāhāṃś ca samānayanti | tatra daśāpraveśakālajñānārthaṃ varṣapraveśavārādau prathamadaśādināni yojyāni upari saptataṣṭāni dvitīyadaśāpraveśe vāraghaṭīpalātmakaḥ kālo bhavati | punar dvitīyadaśāpraveśakāle dvitīyadaśādināni yojyāni tṛtīyadaśāpraveśakālo bhavati | evam agre'pi ||
udāharaṇam | śrāvaṇakṛṣṇanavamyāṃ śukravāsare sūryodayād gataghaṭīpaleṣu 5|36 varṣapraveśaḥ | asmin varṣapraveśakāle prathamaṃ budhadaśā jātā saurasāvanadivasādikā 29|47|50 | punar varṣapraveśavārādau 6|5|36 budhadaśāhā 29|47|50 yojitā 35|53|26 | vārasthāne 35 saptataṣṭe śeṣaṃ śanivāro jātaḥ | varṣapraveśadinād ārabhya ekonatriṃśaddināntaraṃ śanivāre sūryodayād gataghaṭīpaleṣu 53|26 dvitīyadaśāpraveśo lagnasya jātaḥ | punar asmin kāle 0|53|26 lagnadaśāhā yojitāḥ pūrvavat tṛtīyadaśāpraveśo vārādyaḥ kālo bhavati | evaṃ sarvatra ||
vāmanena tu munthāphalajñānārthaṃ lagnavan munthādaśāpi kartavyety uktam |
sarvagrahāṇāṃ munthāyā bhuktāṃśān svāṃś ca piṇḍayet || iti |
atha yatra dvayor bahūnāṃ vā grahāṇāṃ aṃśādisāmyaṃ tatra daśākramajñānam uktaṃ hillājena |
aṃśādyasya samatve daśā ca vīryādhikasya pūrvā syāt |
vīryasyāpi samatve spaṣṭālpagater daśā pūrvam ||
śuddhāṃśasāmye balino daśādyā balasya sāmye'lpagates tu pūrvā || iti |
atra śuddhāṃśānāṃ pātyāṃśānāṃ sāmye adhikabalasya grahasyādyā daśā | naitad yuktam | yato daśākramajñānaṃ hīnāṃśakrameṇoktaṃ tatra hīnāṃśasāmyābhāve'pi pātyāṃśasāmyaṃ bhavati | udāharaṇam |
tatra hīnāṃśagrahāḥ pātyāṃśāś ca likhyante | atra sūryabudhaśukrasaurīṇāṃ pātyāṃśasāmyaṃ yady apy āgataṃ tathāpi balavicāraṃ vinaiva hīnāṃśakrameṇa budhaśukrāpekṣayā nyūnabalasyāpi raveḥ pūrvaṃ daśā tato budhasya tataḥ śukrasya tataḥ śaneḥ | evaṃ hillājavacanasya svavacanasyāpi vaiyarthyaṃ bhavati | tasmāt śuddhāṃśāḥ rāśiṃ vinā śuddhāḥ yathāvasthitāḥ ye'ṃśās teṣāṃ sāmye ity arthaḥ | śuddhāṃśānāṃ pātyāṃśānāṃ sāmye iti vyākhyānaṃ devānāmpriyasya sammatam iti |
atha gatisāmye'pi daśākramajñānam uktaṃ paddhatibhūṣaṇe |
gatisamatve saptasapter vaśāt |
proktādyair udayakramād atha ca tatsāmye tu pāṭhakramāt ||
ayam arthaḥ | gatisāmye'pi sūryavaśena prathamoditasya pūrvā daśā | tasyāpi sāmye lagnasūryacandrabhaumetyādiprasiddhapāṭhakramād daśā syāt ||
atra lagnagrahayor aṃśasāmye pūrvānītalagnabalagrahabalayor madhye yasyādhikyaṃ tasyādyā daśā | balasāmye lagnasya gatyabhāvāl lagneśagrahayor madhye yasyālpā gatis tasyādyā daśā | uktaṃ ca tājikasāre |
vīrye samāne tanukheṭayoś cet syātāṃ tadā lagnapakheṭayoś ca |
yasyālpabhuktiḥ khalu pūrvako'sau jñeyo grahajñair grahapākamārgaḥ || iti |
gater api sāmye uktaval lagneśagrahayor madhye pūrvoditasyādyā daśā | udayasāmye'pi kathitapāṭhakrameṇa daśākramo jñeya iti |
atha māsapraveśe daśānayanam uktaṃ muktāvalyām |
pātyāṃśayogena bhajed gataiṣyamāsāntaraṃ syād guṇako'py anena |
pātyāṃśakāḥ saṃguṇitā daśāḥ syur uktakramān māsaphale daśānām ||
hīnāṃśakānukramato yathāsthā lavaikyahṛnmāsamiter yad āptam |
pṛthak pṛthak tadguṇitāś ca te'ṃśā dināni vā māsaphale daśānām || iti |
samarasiṃhena sarvagrahānāṃ bhogyāṃśebhyo daśānayanam uktam |
sarvagrahabhuktāṃśān evaṃ saṃsthāpya bhogyabhāgebhyaḥ |
jātāṅkabhaktavarṣe yal labdhaṃ tena saṃguṇayet ||
pratyekaṃ bhuktāṃśā yo yo yasyāsti rāśisaṃkhyāṅkaḥ |
tasyāsti tatpramāṇā divasā ghaṭyaḥ palāni syuḥ ||
vyākhyā | sarvagrahāṇāṃ salagnānāṃ bhuktāṃśān karmabhūmau saṃsthāpya aṃśās triṃśanmadhye śodhitāḥ santo bhogyāṃśāḥ syuḥ | tebhyaḥ pūrvoktaprakāreṇa yo jāto'ṅkas tena varṣaparimāṇaṃ bhājyam ||
ayam arthaḥ | pūrvaṃ grahabhāgā hīnāṃśakrameṇa sthāpitāḥ | idānīṃ te bhāgās triṃśanmadhye śodhitāḥ santo bhogyabhāgā vaiparītyena hīnāṃśā jātāḥ | te punar vaiparītyakrameṇa pātyāṃśāḥ kartavyāḥ | teṣāṃ yogena varṣaṃ bhajet | yal labdhaṃ tena yasya yasya grahasya yo yo rāśisaṃkhyāṅko'ṃśasaṃghasaṃkhyāṅko'sti tattadgrahāṃśarūpāḥ pratyekaṃ bhuktāṃśāḥ idānīṃ pātyāṃśavaśena sthāpitāḥ tān saṃguṇayet | guṇane kṛte sati tattatpramāṇās tattadgrahāṃśavaśena daśā divasādyāḥ syuḥ | udāharaṇam |
tatra hīnāṃśādyā grahāḥ | eṣāṃ bhogyāṃśānāṃ vaiparītyakrameṇa śodhane pātyāṃśāḥ syuḥ | pātyāṃśānāṃ yogaḥ 27 anena varṣasaṃkhyā saurī 360 bhaktā labdho dinādidhruvakaḥ 13|20 | anena grahāṇāṃ pātyāṃśā guṇitā jātāḥ saurā daśādivasāḥ | ayaṃ daśākramaḥ samarasiṃhenāpracaradavastho'bhihitaḥ ||
atra kecit sarvagrahabhuktāṃśakarāśīn ālokya yo bhaved alpaḥ iti samarasiṃhavākye rāśiśabdasya saṃghavācitve vaktavye sarvagrahabhuktāṃśakasaṃghaṃ hy ālokya yo bhaved alpaḥ ity evaṃ samarasiṃho brūyāt | tan noktam ato rāśipadopādānasāmarthyād rāśyādigrahāṇāṃ salagnānāṃ daśā prāguktavidhinā vidheyety āhuḥ | katham | meṣādirāśiṣu prathamato'lparāśigo graho lekhyaḥ | tatas tadadhiko graho lekhyaḥ | evam uttaratrādhikādhikarāśisthāḥ salagnāḥ sarve grahā lekhyāḥ | tataḥ pūrvapūrvo graho rāśyādir agrimāgrimagrahāt śodhyaḥ | evaṃ sarve'pi śodhyāḥ | teṣāṃ rāśyādiyogasyāṃśān vidhāya tair varṣamānaṃ bhājyaṃ | yal labdhaṃ sa dinādidhruvakaḥ syāt | tena salagnagrahāṇāṃ kṛtāṃśānām aṃśādi guṇanīyaṃ | yad bhavati sā dinādikā daśā syāt ||
udāharaṇam | pātyarāśigrahāṇāṃ yogo rāśyādiḥ 10|0|0 | anenāṃśīkṛtena 300 sauravarṣamitir 360 bhaktā labdhaṃ dinādidhruvakaḥ 1|12 | anena śodhitā grahā aṃśīkṛtā guṇitā jātāḥ sarveṣāṃ daśādivasāḥ ||
(cont.)
yādavena tu rāśyādigrahāṇāṃ daśā prakārāntareṇoktā |
yo'lpo bhapūrvo hi khagaḥ sa cādau |
sthāpyo'dhiko'smād adhikas tato'gre
caivaṃ kramāl lagnamukhān vilikhya ||
lagnaṃ cāgrakhagāt tyajet tadanu taccheṣo vilagnād adhaḥ
sthāpyas taṃ vihagaṃ tadagrakhagataḥ śeṣas tu pūrvād adhaḥ |
evaṃ sarvakhagān viśodhya ca tataḥ saṃsthāpayet pūrvaval
lagnāt sarvakhagādhikaṃ tu vivaraṃ sarvādhikādho likhet ||
śuddhāṃśayogena bhajec ca varṣaṃ
labdhena lagnādikhagādharasthān |
śuddhāṃśakān saṃguṇayed daśā syāt
pṛthak pṛthag vyomasadāṃ dinādyā ||
dvau vā trayaś cet samarāśikheṭās tadalpabhāgaḥ prathamo vidheyaḥ |
samānabhāge'lpakalas tu liptātulye'lpavego hi gatau samāyām |
pūrvodito yo'tha vilagnakheṭau samau tadā lagnadaśaiva pūrvā || iti |
udāharaṇam | tatra lagnādikrameṇa sarve grahāḥ śodhitagrahāś ca likhyante | atra sarvakhagādhikaṃ vivaraṃ rāśyādi 2|24|39|45 sarvabhāvaprānte vartamānasya candrasyādhastāl likhitam | athaiṣāṃ śuddhānāṃ yogo rāśyādiḥ 13|14|23|25 eṣām aṃśāḥ 404|23|25 | anena sauraṃ varṣamānaṃ 360 bhaktaṃ labdho dinādidhruvakaḥ 0|53|24|50 | anena grahāṇām antarāṇy aṃśādīni guṇitāni jātā daśāhāḥ saurāḥ ||
athāntardaśāprakāra uktas tatraiva |
śuddhāṃśayogena bhajet svakīyaṃ daśādinādyaṃ ca phalena hanyāt |
śuddhāṃśakān svān nijataḥ krameṇa cāntardaśābhyo vidaśāpi caivam ||
(cont.)
atha hīnāṃśakramadaśādūṣaṇam āha sa eva |
pūrvālpabhuktāṃśakamārgato'tra daśākramo yaiḥ samavādi vipraiḥ |
nābodhi tair yāvanasampradāyo na cintitā vāpi phalārthayuktiḥ ||
tathā hi yo'lpāṃśakhago'ntyago'sya pūrvā daśā tatphaladā kathaṃ syāt |
antyā tathāṅgasthitabhūribhāgakheṭasya citreyam ato hi heyā ||
atra lagnasyaiva sarvāpekṣayā mukhyatvāt tatsamīpavartino grahasyādyā daśā dūravartinaḥ paścād iti sadyuktikavicārābhāvād dhīnāṃśamārgadaśāvaśyaṃ tyājyeti yādavoktiḥ | nanu yādavoktadaśāsādhane kiṃ mūlam | pūrvoktasamarasiṃhavākye rāśiśabdopādānāt samarasiṃhavākyam eva mūlam iti cen na | yato rāśiśabdo meṣādirāśivācakaḥ saṃghavācakaś ca | dvau rāśī puñjameṣādyau ity amarasiṃhokteḥ | atra rāśiśabdaḥ saṃgha-
vācī sampannaḥ | katham | aṃśakaśabdo hy atra rāśitriṃśadbhāgavācako'sti | rāśiśabdasya meṣādivācakatve saty api aṃśātmakatvāt teṣāṃ rāśīnāṃ pṛthag aṃśaśabdopādānaṃ vyarthaṃ syāt | ata eva sarvagrahabhuktāṃśān evaṃ saṃsthāpya iti padyadvayena samarasiṃhena bhogyabhāgebhya eva daśānayanaṃ svīyaṃ matāntareṇābhyadhāyi na bhogyarāśibhya iti ||
amum evābhiprāyaṃ manasy abhidhāya samarasiṃhābhiprāyajñais tejaḥsiṃhavāmanādibhiḥ sākṣād aṃśādigrahaṇam evākāri | kaiścid rāśityāgo'pi | tad yathā | tejaḥsiṃhaḥ |
spaṣṭāṃśādīn saptakheṭān salagnān
kṛtvāṃśādyaṃ bhuktam ādāya teṣām |
yo'lpāṃśaḥ syāt taddaśāṃśās tu pūrvaṃ
sthāphyās tasmād apy adho yo'dhikāṃśaḥ || iti |
bhuktabhāgādikāḥ kheṭāḥ kartavyā lagnasaṃyutāḥ || iti |
nyūnāṃśasya daśādimā tadanu bahvaṃśasya ceti kramāt | iti |
ādau hīnalavas tato'dhikalavas tasmād analpāṃśakaḥ | iti |
sāṅgeṣu kheṭeṣu lavādinā yo hīnas tadaṃśān prathamaṃ vilikhya | iti |
ādāv alpalavas tato'dhikalavaḥ | iti |
spaṣṭīkṛtāṅgayutasaptadivaukasāṃ yo
bhāgādinā laghutaraḥ kila taddaśādau | iti |
salagnasaptagrahahīnabhuktabhāgān vilikhya prathamaṃ ca | iti |
salagnasūryādiṣu khecareṣu yo'lpāṃśakaḥ sa prathamaṃ nidheyaḥ | iti |
ityādi bahūni vacāṃsi rāśirāhityapratipādakāni santi | yādavena tu kiṃ mūlam aṅgīkṛtya rāśyādigrahadaśānayanam abhāṇi tad abhiprāyaṃ vayaṃ na jānīmaḥ ||
atha ca tathā hi ityādipadyena tvayā yā yuktir uktā sāpi cintyā | na hi vācanike'rthe yuktiḥ prabhavet | pūrvoktavākyeṣu svalpāṃśagrahakrameṇa daśānayanābhidhānāt | atha ca lagnādityoḍupānām adhikabalavataḥ syād daśādyā tato'nyā iti jātakapaddhatau śrīpatyukter lagnāt dvādaśasthasya sūryācandramasor anyatarasya baliṣṭhasyādau daśā phaladā bhaven na veti saṃdehaḥ kasyāpi manasi na jāgarti tarām | tadvad yatkiṃcidbhāvastho graho'lpāṃśaḥ śubham aśubhaṃ svaphalaṃ dātuṃ samartha eva ||
nanu hīnāṃśādigrahāṇām ādyā daśoktā tato'nyeṣām iti | tatrālpāṃśānāṃ kathaṃ prathamataḥ phaladātṛtvam ||
ucyate |
ādau sampūrṇaphaladaṃ madhye madhyaphalapradam |
ante tucchaphalaṃ lagnaṃ sarvasminn evam eva hi ||
iti nāradakaśyapokteḥ sarvasmin gṛhe bhāve ca yathā yathā rāśisamīpavartyaṃśasthitatvaṃ bhavati tathā tathā mahat phaladātṛtvam asti | yathā yathāṃśopacayas tathā tathā phaladātṛtvam api prāggrahāpekṣayā kiṃcin nyūnam iti yuktiḥ ||
evaṃ jīrṇatājikaśāstramūlabhūtaṃ hīnāṃśakrameṇa daśānayanam | śrīmannīlakaṇṭhadaivajñair navīnatājikakartṛbhiś coktam | etat spaṣṭam uktaṃ muktāvalyām |
rāśyādihīnakramato grahādeḥ kecid vadanty ādhunikā daśāhān |
rāśīn apāsyeti purātanoktīr amanyamānās tu durāgraheṇa ||
ity alam atiprasaṅgena | anyeṣām api matāny āhur abhiyuktās tukajyotirvidaḥ |
vihīnarāśikramaśo daśāhān yathāsthitarkṣair jagur ittham eke |
kecit tu yuktāyanabhāgakebhyo rāśyādikebhyas tv apare'ṃśakebhyaḥ ||
yat khattakhuttavarakhindakaromakādyā
mlecchās tathā ca kṛtinaḥ smarasiṃhapūrvāḥ |
rāśīn apāsya jagur alpalavād daśādyaṃ
tad bhādigasya khacarasya balādhikatvāt || iti |
atha grahāṇāṃ tāsīradaśā muktāvalyām |
ye varṣamāsadinalagnanirīkṣakāḥ syus
te tatra tanmitadaśāpatayo na cānye |
ādyā daśādhikadṛśaś ca tatas tadūnasy-
eti krameṇa viduṣaḥ pravadanti varṣe ||
pṛthak pṛthag dṛṣṭikalādikena varṣādisaṃkhyādyumukhaṃ nihanyāt |
bhajed dṛgaikyena ca tanmitena labdhaṃ daśāhā dyuphale tu nāḍyaḥ ||
atra lagnanirīkṣakā grahā hīnāṃśakrameṇa daśāpradāḥ syuḥ iti tājikasāroktir na yuktisahā | yatas tāsīradaśā dṛṣṭimūlabhūtā dṛṣṭirahitasyālpāṃśakheṭasya sabalasyāpi daśābhāvāt ||
udāharaṇam | varṣalagnanirīkṣakāḥ sūryendubudhaguruśanayaḥ santi | teṣāṃ dṛṣṭiḥ kalādikā sū 50 caṃ 40 bu 30 bṛ 20 śa 10 | varṣasaṃkhyā saurī 360 svasvadṛṣṭyā guṇitā dṛṣṭyaikyena 150 bhaktā labdhā daśāhāḥ sū 120 caṃ 96 bu 72 bṛ 48 śa 24 | anenaiva krameṇa sūryādīnāṃ varṣe daśāḥ syuḥ ||
atha māsalagnanirīkṣakāḥ sūryabhaumaśukracandrāḥ | teṣāṃ dṛṣṭiḥ kalādikā sū 40 maṃ 25 śu 15 caṃ 10 | atra māsasaṃkhyā 30 | anenaiva krameṇa svasvadṛṣṭyā guṇitā dṛṣṭyaikyena 90 bhaktā labdhā māsadaśāhāḥ sū 13|20 maṃ 8|20 śu 5|0 caṃ 3|20 ||
evaṃ dinapraveśalagnanirīkṣakāś candraguruśukraśanibhaumāḥ | teṣāṃ dṛṣṭiḥ kalādikā caṃ 45 bṛ 30 śu 20 śa 15 maṃ 10 | dinapraveśayor antarālaghaṭikāḥ 60 kalpitāḥ svasvadṛṣṭyā guṇitā dṛgaikyena 120 bhaktā labdhā daśāghaṭikāḥ caṃ 22|30 bṛ 15 śu 10 śa 7|30 maṃ 5 ||
atha bhāvatasīradaśā tatraiva |
śodhyā lagnādayo bhāvāḥ svīyasvīyāgryabhāvataḥ |
pṛthak pṛthak ca śeṣāṃśās te kalpyā divasāḥ kramāt ||
lagnādīnām athaiteṣāṃ saurasāvanatoktavat |
ayaṃ daśākramo bhāvadaśākramaṇikābhidhaḥ ||
atha prakārāntaras tatraivoktaḥ |
evaṃ bhāvāntarāṃśās te pṛthak ca triṃśatā hatāḥ |
svasvodayoddhṛtā labdhaṃ syus tasīradaśāḥ kramāt ||
dinādyā lagnapūrvāṇāṃ svasvāmiphaladāyakāḥ |
saurasāvanatā cāsāṃ prakartavyā niruktavat ||
atra bhāvasvāmināṃ balena śubham aśubhaṃ vā daśāphalaṃ bhāvadaśādineṣu vācyam | tatrāpi dvirāśisvāmināṃ grahāṇāṃ phalaṃ punar āvartate | tatrāpi grahayogena mitraśatrurūpekṣaṇena kiṃcid vilakṣaṇaṃ phalaṃ vācyam | eṣāṃ saurasāvanārtham anupātaḥ | yadi māsasauradinaiḥ 30 māsasaurasāvanadināni 30|26|17|37|30 labhyante tadā tattadbhāvasauradivasaiḥ kānīti | evaṃ māsasaurasāvanadināni bhāvasaurāhair guṇyāni triṃśatā bhājyāni labdhā daśāyāḥ saurasāvanāhāḥ syur iti ||
atha bhāvatasīradaśāyāṃ prakārāntareṇa viśeṣas tatraivoktaḥ |
vyayasaṃdhyūnalagnāṃśās te syur bhuktāṃśakās tanoḥ |
lagnonalagnasaṃdhyaṃśās te tu bhogyāhvayāḥ smṛtāḥ ||
lagnasaṃdhivihīnā ye saṃdhyaṃśās te'rthabhāvajāḥ |
anyatrāpy evam evāṃśāḥ sādhyāḥ sakalabhāvajāḥ ||
saurasāvanatāṃ caiṣāṃ vidhāyoktavidhānataḥ |
ayaṃ daśākramo yad vā bhāvodbhavakramābhidhaḥ ||
tatra lagnaiṣyabhāgotthadaśādyā kīrtitā tanoḥ |
tadbhuktabhāgadinajā riṣphānte syāt punas tanoḥ ||
atrodāharaṇam | lagnabhāvaḥ 3|4|3|8 dhanabhāvāt 4|1|19|4 śodhito 0|27|15|56 jātā sauradinātmikā lagnadaśā | atha dhanabhāvaḥ 4|1|19|4 sahajabhāvāc chodhito 27|15|56 jātā dhanabhāvadaśā dinādyā | evaṃ sarvatra | atha bhāvāntarāṃśāḥ 27|15|56 triśatyā guṇitāḥ ṣaṣṭyopary upari labdhena yutāḥ 8179|40 karkodayena 343 bhaktā labdhāni 23|50|50 lagnatāsīradaśādināni | evaṃ sarvatra | varṣapraveśakālād eṣu divaseṣu lagneśasya candrasya phalaṃ śubham aśubhaṃ vā jñeyam | evam anyatrāpi ||
atha vyayabhāvasaṃdhiḥ 2|17|41|6 lagnabhāve 3|4|3|8 hīnaḥ 16|22|02 jātā lagnabhuktāṃśāḥ | atha lagnabhāvo 3|4|3|8 lagnasaṃdhau 3|17|41|6 ūnaḥ 13|37|58 jātā lagnabhogyāṃśāḥ | atha lagnasaṃdhiḥ 3|17|41|6 dhanasaṃdhau 4|14|57|2 ūnaḥ 27|15|56 jātā dhanabhāvadaśā sauradinādyā pūrvāgatasamaiva | atra prathamaṃ varṣapraveśakālalagnabhogyāṃśadinatulyā lagnadaśā | punar dhanādīnāṃ jñeyā | vyayabhāvadaśāprānte lagnabhuktāṃśadivasasamā lagnadaśā jñātavyeti ||
athaite daśādivasāḥ 27|15|56 māsasaurasāvanadivasair 30|26|17|37 gomūtrikayā guṇitāḥ 830|34|54|35 triṃśatā bhaktāḥ 27|41|9|49 jātāni saurasāvanātmakāni daśādināni | evaṃ sarvatra | atha māsapraveśe bhāvāntarāṃśā dvādaśabhaktā māsapraveśe grahāṇāṃ bhāvatasīradaśādināni syuḥ | dinapraveśe'pi bhāvāntarāṃśāḥ ṣaḍbhaktā dinapraveśe grahāṇām bhāvatasīradaśāghaṭyaḥ syur iti viśeṣaḥ ||
atha sthūlabhāvatasīradaśā tājikasāre |
bhāvasya cordhvāṅkamitiḥ śaraghnī hīnā svarāmendulavair dinādyā |
spaṣṭā daśā lagnamukhādikānāṃ jñeyā phalāny atra budhaiḥ svabhāvāt ||
udāharaṇam | lagnaṃ 3|4|3|8 asyordhvāṅkamitiḥ 3 śaraghnī 15 svatrayodaśāṃśena dinādinā 1|9|14 hīnā 13|50|46 jātā lagnadaśā dinādikā | evaṃ samastabhāvānāṃ daśā jñeyāḥ | ete daśāhā aṃśādityāgāt sthūlāḥ | atra śūnyamite bhāvordhvāṅke dvādaśarāśayaḥ pañcaguṇāḥ kartavyā iti viśeṣaḥ | atra sarvatra bhāvānāṃ daśādinayogaḥ ṣaṣṭyadhikaṃ śatatrayaṃ bhavati ||
atha varṣe bhāvadaśā trailokyaprakāśe uktā |
tanvādibhāṅkaguṇitābdhidinādrirāma-
nāḍyo daśās tanumukheśavaśād bhavanti |
tāsāṃ vyayārimṛtigasya na śobhanā syād
varṣe daśāṃ susaralāṃ dhiṣaṇo jagāda || iti |
atha varṣe kālahorādaśā | uktaṃ ca muktāvalyām |
varṣasvarāṃśapramitāni kecit procur dināni dyusadāṃ daśānām |
kālākhyahorādhipatikrameṇa tatsādhanopāyam atha pravacmi ||
vārapravṛtter gatanāḍikās tu dvighnāḥ śarāptā gatakālahorāḥ |
dineśvarāt ṣaṣṭhakaṣaṣṭhakānukrameṇa yaḥ syād atha vartamānaḥ ||
ādyā daśā tasya parāḥ pareṣāṃ tatṣaṣṭhaṣaṣṭhakramato'khilānām |
śarāptaśeṣaṃ tu gatābhidhānam eṣyaṃ tu tad vāṇaviśuddhaśeṣam ||
ubhe tu varṣādrilavena nighne śaroddhṛte sto gatagamyamāne |
dinādike ādidaśādhipasya gamyonmitādau tu daśā hi tasya ||
parāḥ pareṣāṃ tu yathāsthitāḥ syur gatonmitā ceti daśādimasya |
gataiṣyamāsāntaratas tu māse yātaiṣyaghasrāntarato dine'pi ||
atrodāharaṇam | tatra śrāvaṇavadinavamyāṃ śukravāsare udayād gataghaṭīpaleṣu 5|36 varṣapraveśaḥ | tatra raviḥ 3|9|36|59 dinamānaṃ 33|30 | atra kālahoreśānayanārthaṃ vārapravṛttyānayanāya sugamopāyo miśrakṛtaḥ |
rekhāsvadeśāntarayojanaiḥ palair nijāṅghrihīnaiḥ śaravedaghaṭyaḥ |
yutonitāḥ prākparato dinārdhayuktāḥ sphuṭas tair dinapapraveśaḥ ||
tatra madhyarekhānagarāt gargarāṭābhidhāt pūrvadiśi kāśī catuḥṣaṣṭi yojanāni | etāni nijacaturthāṃśa- 16 hīnāni 48 jātāni kāśyāṃ deśāntarapalāni | ebhiḥ palaiḥ śaravedaghaṭyaḥ pūrvadeśatvād yutā jātāḥ kāśyāṃ dhruvāṅkaḥ 45|48 | ayaṃ svadinārdhena 16|45 yuto 62|33 ahorātraghaṭikā- 60 hīno jātaḥ sūryodayād gataghaṭīpaleṣu 2|33 vārapravṛttikālaḥ | atha vārapravṛttighaṭikāḥ 2|33 iṣṭaghaṭikāsu 5|36 hīnā 3|3 jātā vārapravṛtter gataghaṭikāḥ | etā dviguṇitāḥ 6|6 pañcabhaktā labdhā gatakālahorā 1 | dinādhipāt śukrāt ṣaṣṭhakaṣaṣṭhakagaṇanayā dvitīyasya budhasya kālahorā | varṣe asyaiva ādyā daśā | tataḥ ṣaṣṭhaṣaṣṭhānukrameṇa candraśanigurubhaumaraviśukrāṇāṃ sauravarṣa- 360 saptamāṃśena 51|25|42|51|25 dinādinā saurasāvanavarṣa- 365|15|31|3o saptamāṃśena dinādinā 52|10|47|21|25 vā mitā krameṇaikaikasya daśā varṣe syāt ||
athādimadaśādhipasya budhasya daśāyā gatagamyakālānayanam | tatra pañcabhaktaśeṣaṃ 1|6 gatasaṃjñam | gataṃ 1|6 pañcasu hīnaṃ 3|54 jātaṃ gamyasaṃjñam | atha gataṃ 1|6 varṣādrilavena 51|25|42|51|25 gomūtrikayā guṇitaṃ ṣaṣṭyopary upari yutaṃ 56|34|17|8|33|30 pañcabhaktaṃ labdham ādyadaśāpater dinādi daśāmānaṃ gatasaṃjñaṃ 11|18|51|25|42|42 | atha gamyaṃ 3|54 varṣādrilavaguṇaṃ ṣaṣṭyopary upari yutaṃ 200|34|17|8|31|30 pañcabhaktaṃ labdham ādyadaśāpater dinādi daśāmānaṃ gamyābhidhaṃ 40|6|51|25|42|18 ||
atra vartamānahorāsvāmigrahasyādau daśā gamyakālamitā jñeyā | tataḥ kālahoreśakrameṇa varṣādrilavamitānyeṣāṃ daśā | punaḥ sarveṣāṃ grahā-
ṇāṃ prānte varṣasamāptau vartamānakālahorāsvāmina eva gatakālamitā daśā jñeyeti | evaṃ māsapraveśakālayor antarasaptamāṃśamitā māsapraveśahoreśādidaśā jñeyā | tathaiva dinapraveśe horeśādito dinapraveśakālayor antarasaptamāṃśamitā ghaṭikādidaśā dinapraveśe jñeyā | atrāpi vartamānahoreśasya gatagamyaṃ pūrvavat sādhyam iti ||
atha devakīrtimatena varṣapraveśādau haddādaśā tājikamuktāvalyām uktā |
haddāṃśā ravisaṃguṇās tanugatāḥ śrīdevakīrtyāśrayād
dhaddāsvāmidaśādināny atha tanau yo haddapas tatkramāt |
māse haddalavā dināni khalu māsarkṣād dine tatprave-
śarkṣād dvighnalavair mitā khalu daśāghaṭyo grahāṇāṃ smṛtāḥ ||
lāgnikagrahahaddāṃśā bhuktabhogyāṃśasaṃguṇāḥ |
taddaśā khāgnibhir bhaktā dvidhā te gatagamyake ||
gamyatulyā tatra daśā haddeśasyādimā bhavet |
tataḥ parāḥ pareṣāṃ syur yathāvat pustakasthitāḥ ||
bhuktatulyadinaprakhyā varṣānte bhāgrahaddajā |
lagnahaddaiṣyato haddādaśāḥ khāgnyaṃśakāvadhi ||
yātaiṣyamāsāntaravāsarādyaṃ hanyāt kharāmāvadhibhogyabhāgaiḥ |
tanusvahaddādhipatikrameṇa vyomānalaiḥ saṃvibhajed dinādyam ||
phalaṃ yad āptaṃ dyusadāṃ daśānāṃ
mānaṃ bhaven māsaphale sphuṭaṃ tat |
atha devakīrtimatena varṣalagnād varṣadaśeśvarāḥ sauradinātmakāḥ |
meṣādilagneṣu daśādināni grahāṇām |
atha māsapraveśe māsalagnān māsadaśeśvarāḥ sauradinātmakāḥ |
(cont.)
atha dinapraveśe dinapraveśalagnād dinadaśeśvarāḥ ghaṭikātmakāḥ |
(cont.)
atrodāharaṇam | tatra varṣapraveśe spaṣṭalagnaṃ rāśyādi 4|8|53|10 | atra samjñātantroktā meṣe'ṅgatarkāṣṭaśareṣubhāgā ityādinā haddāṃśā dvādaśaguṇāḥ bhaumādipañcagrahāṇāṃ vartamānahaddeśvaram ārabhya sauradaśādināni varṣe bhavanti | athātra siṃhalagne ṣaḍaṃśamitā guruhaddā gatā | vartamānā śukrahaddā pañcāṃśāvadhi vartate | tatra vartamānahaddeśvarasya daśāgatagamyajñānārthaṃ vartamānahaddeśvarasya pṛṣṭhasaṃsthagrahāṇāṃ haddāṃśāḥ spaṣṭalagnāṃśeṣu 8|53|10 hīnāḥ śeṣaṃ lagnagatahaddāyāḥ bhuktam 2|53|10 | bhuktaṃ vartamānahaddeśvarasya haddāṃśeṣu 5 hīnaṃ jātaṃ lagnasya haddāyāḥ bhogyaṃ 2|6|50 | bhuktaṃ bhogyaṃ ca dvādaśaguṇaṃ ṣaṣṭyopary upari yutaṃ ca jātāni bhuktāni 34|38 bhogyāni 25|22 daśādināni | tatra bhogyadaśādināni vartamānahaddeśvarasyādau jñeyāni | tataḥ krameṇānyeṣām | tad yathā | siṃhalagne vartamānahaddeśvarasya śukrasya bhogyadinādikā daśā 25|22 tataḥ śaner daśā dināni 84 budhasya 72 bhaumasya 72 guroḥ 72 | prānte
bhuktāṃśād ānītadaśā 34|38 vartamānahaddāsvāmina eva jñeyā | evaṃ ṣaṣṭyādhikaṃ śatatrayaṃ daśādināni bhavanti | atra madhye yadi rāśisamāptis tadā punā rāśiprārambhahaddāsvāmino daśāhāḥ syuḥ | yathānte bhaumadaśāyāḥ siṃhalagnasamāptau rāśiprārambhahaddāsvāmino guror daśā punar jāteti ||
atha māsapraveśe rāśyādi lagnaṃ 2|15|17 | atrāpi pūrvavan mithunalagne ṣaḍaṃśamitā budhahaddā ṣaḍaṃśamitā ca śukrahaddā gatā | vartamānahaddeśvaro guruḥ pañcāṃśāvadhi vartate | tasya bhuktaṃ 3|17 bhogyaṃ ca 1|43 | māse haddalavā dināni ity uktatvād vartamānahaddāṃśā eva haddāsvāmidaśādināni | tatra bhogyadināni 1|43 mitā daśā ādau guroḥ tataḥ pustakalikhitakrameṇānyeṣāṃ daśādināni maṃ 7 śa 6 bu 6 śu 6 | ante bhuktadivasamitā 3|17 guror eva daśā | evaṃ sarvatra ||
atha dinapraveśe lagnaṃ rāśyādi 1|12|17 | atra vṛṣalagne aṣṭāṃśamitā śukrahaddā gatā | vartamānā ṣaḍaṃśamitā budhahaddā | tatra budhahaddābhuktaṃ 4|17 bhogyaṃ ca 1|43 budhavarṣadaśāhair 72 guṇitaṃ triṃśadbhaktaṃ jātaṃ budhadaśābhuktaṃ ghaṭikātmakaṃ 8|34 bhogyaṃ ca 3|26 | yad vāṃśādi bhuktaṃ bhogyaṃ ca dviguṇaṃ ghaṭikādi daśābhuktaṃ bhogyaṃ ca bhavati | atra bhogyaghaṭikātmikā ca ādau vartamānahaddeśvarasya budhasya daśā 3|26 | tataḥ pustakalikhitakrameṇānyeṣāṃ haddeśvarāṇāṃ | haddāṃśāḥ dviguṇāḥ daśāghaṭikāḥ syuḥ guroḥ 16 śaneḥ 10 bhaumasya 6 śukrasya 16 | prānte bhuktaghaṭikādikā 8|34 budhasya daśā | evaṃ sarvatra |
athaiṣāṃ saurāṇāṃ daśādivasānāṃ saurasāvanajñānārthaṃ sugamopāyas tatraiva |
dvighnasvaśailaviśvāṃśayutā ete'khilāḥ smṛtāḥ |
paleṣu kvagnibhāgāḍhyā jāyante saurasāvanāḥ || iti |
udāharaṇam | śanidaśādināni saurāṇi 84 | eṣāṃ śailaviśvāṃśo dinādikaḥ 0|36|47 dvighnaḥ 1|13|34 daśādivaseṣu 84 yutaḥ 85|13|34 | paleṣu 34 daśādinānāṃ kvagnibhāgena 2 yutaḥ 36 jātāni śanidaśādināni 85|13|36 saurasāvanāni | evaṃ sarveṣu daśādivaseṣu saurasāvanatā kartavyeti | atha māsadaśāsaurasāvanīkaraṇe prakārāntaras tatraiva |
varṣārkabhāgena yadīnasāvanā daśā imāḥ syur dyusadāṃ dinādikāḥ |
tadeṣṭamāsāntaravāsaraiḥ kiyanmitāḥ prasādhyā iti vātra māsajāḥ ||
atha varṣe grahāṇāṃ nisargadaśā tatraivoktā |
rāśīśvarād vendubale'bjabhaumavicchukrajīvārkapataṅgajānām |
trighnāḥ śaśī dvau navakaṃ nakhāni dhṛtiḥ kṛtiḥ pūrṇaśarā dināni ||
ṣaḍaṃśatulyāḥ syus tāsāṃ nāḍikā dyuphale daśāḥ |
bhaveyur divasārambhavartamānabhahaddataḥ ||
varṣe candrasya sabalatve candrarāśīśakramato nisargadaśeśvarāḥ syuḥ | varṣadaśāyā dvādaśāṃśena māsadaśā jñeyā | varṣadaśāṣaḍaṃśena ghaṭikādyā dinadaśā bhavati |
naisargikadaśā ghasravidhuvīryoccaye smṛtā |
tadādimadaśābhuktabhogyaṃ candrarkṣapād bhavet ||
candrarāśīśabhuktaiṣyabhāgair nighnā ca taddaśā |
khāgnibhaktā gataiṣyaṃ tad antādau syād dinādikam ||
candreśvarasya madhye tu tatkrameṇānyakheṭajā |
varṣamāsadinapraveśe grahāṇāṃ nisargadaśācakram adaḥ |
atrodāharaṇam | varṣapraveśe spaṣṭacandraḥ 0|28|16|21 candrarāśīśvaro bhaumo rāśyādiḥ 8|19|57|8 | asyaiva ādyā daśā dinātmikā 6 | atha bhaumabhuktāṃśair 19|57|8 bhogyāṃśaiś ca 10|2|52 daśā 6 guṇitā 119|42|48 60|17|12 triṃśadbhaktā jātaṃ gataṃ 3|59|25 gamyaṃ ca 2|0|35 daśāmānam | tatrādau bhaumasya gamyadinādimitā daśā 2|0|35 tato budhasya daśādināni 27 śukrasya 60 guroḥ 54 raveḥ 60 śaneḥ 150 | ante bhaumasyaiva gatadivasamitā 3|59|25 daśā | evaṃ māsapraveśe'pi daśā jñeyā ||
atha naisargikādidaśādivasānāṃ māse dine ca spaṣṭīkaraṇam uktaṃ tatraiva |
naisargikā ye divasā niruktā gaurīmatān māsaphalārtham atra ||
gataiṣyamāsāntarasaṃgunās te khāgnyuddhṛtāḥ spaṣṭatarā bhaveyuḥ |
niruktavac cādyadaśāgataiṣyam ādyantayoḥ syād api tatra māse ||
balabhadramatoktānāṃ gaurīvat spaṣṭatā matā |
prāgdaśābhuktabhogyaṃ tu kuryād varṣadaśoktavat ||
naisargikadaśāhānāṃ tadvad eva sphuṭīkṛtiḥ |
prāgdaśaiṣyagatatvaṃ tu māse kuryān niruktavat ||
yātaiṣyadinaviśleṣanāḍikādyanusārataḥ |
sādhyā dinaphale proktakarmaṇā ghaṭikādaśāḥ ||
dinapraveśe dinapraveśalagnavartamānahaddeśasyādau nisargadaśā tatkrameṇānyeṣāṃ daśādināni jñeyāni ||
atha daśāphalavicāraḥ | tatra daśāphalavicāre viśeṣam āha tejaḥsiṃhaḥ |
samyag dhiyābdapadaśādhipayoś ca pūrvaṃ
vācyaṃ phalaṃ tadanu janmakhagānusārāt |
varṣodbhavaṃ janibhavaṃ ca daśāvipāka-
kālottham atra ca balatritayaṃ vicāryam ||
sūtau ca varṣasamaye'pi daśāvipāka-
kāle ca yo balayutaḥ sakalāpi tasya |
śreṣṭhā daśā tv aparadṛṣṭiyutisvadhātu-
sthānādibhedavaśapākaphalenduvīryāt ||
yo janmanīha sabalo vibalo'bdakāle
tatkālamadhyamabalaś ca daśā tadīyā |
ādye smṛtā laghuphalā viphalāparārdhe
jñeyā viparyayaphalā balavaiparītye ||
varṣe ca janmani balī vibalo vipāke
pāke balī ca vibalaḥ prasavābdakāle |
kālatraye'pi khalu madhyabalas trayo'mī
dātuṃ kṣamā bahuphalaṃ na ca yogajātam ||
yo vīryavān januṣi madhyabalaś ca varṣe
vīryojjhitaḥ śritadaśaḥ sa dale daśāyāḥ |
pūrve tu pūrṇaphalado'lpaphalo'parārdhe
kāryo viparyayavidhir viparītavīrye ||
vīryojjhitas trisamaye bahuduḥkhadāyī
yāvad balaṃ tu khacarasya phalaṃ ca tāvat |
yāvanty ahāny adhigataḥ sadṛśo balīyāṃs
tāvanti caiva suphalas tu sadābdavīryāt ||
ādhāram indujabalaṃ nikhilagrahāṇām
āhur balasya khalu daivavidaḥ purāṇāḥ |
tasmāc chubhāśubhaśaśāṅkabalādinotthaṃ
dadyuḥ phalaṃ nijadaśāsu śubhāśubhaṃ ca | iti |
atha daśāphalavicāre viśeṣam āha samarasiṃhaḥ |
varṣapatir yo jāto varṣadaśāyāṃ ca sa prabhuḥ kathitaḥ |
nijadhātvanusāravaśāt tasyādeśyaṃ phalaṃ viduṣā ||
varṣeśvaro nikhilavarṣadaśeśvaro'tra
prokto balābalavaśena śubhāśubhaṃ ca |
dhatte svadhātujaphalaṃ prathamaṃ tato'tha
samyak trikālajanitaṃ balam asya bodhyam ||
ayam arthaḥ | varṣe varṣeśvarasyaiva daśāphalaṃ jñeyam | anyeṣāṃ grahāṇāṃ nijadaśāmitair dinair varṣeśadaśāyām antardaśāphalaṃ jñeyam | etat spaṣṭam uktaṃ tukajyotirvidbhiḥ |
varṣasvāmidaśāntare nijaphalās tābhyo'pi sūkṣmā daśāḥ | iti |
atrāpi yena graheṇa varṣeśa itthaśālaṃ karoti tasyaiva phalaṃ pūrṇaṃ jñeyam | anyasya phalaṃ kiṃcin nyūnaṃ jñeyam iti samarasiṃhaḥ ||
atha sūryādigrahāṇāṃ caturvidhadaśāphalāni tājikasāravāmanoktāni krameṇa likhyante |
gajāśvalābhaṃ balakāntivṛddhiṃ karoti bhūpatvam atho sakhitvam |
survarṇaratnāmbarabhūmilābhaṃ divāpatiḥ pūrṇabalo narāṇām ||
mānodayaṃ grāmapureṣu deśe vāṇijyato vā bahulārthalābham |
datte hi dārāsutamitrabhūpaiḥ prītiṃ nṛṇāṃ madhyabalo dineśaḥ ||
svabandhubhir vā svajanair virodhaṃ bhramodayaṃ dīptibalārthanāśam |
karoti nūnaṃ svadaśāpraveśe tāpārtikṛn naṣṭabalo dineśaḥ ||
śatror bhayaṃ vā nṛpater bhayaṃ ca
dhanopaghātaṃ vadhabandhanādyam |
karoti rogāgamanaṃ ca śokaṃ
balakṣayaṃ dagdhabalo dineśaḥ ||
lagnāt trilābhārinabhaḥsthito'rko nindyo'py asāv ardhaphalo daśāyām |
yāti tv asau madhyabalaḥ śubhatvaṃ sampūrṇavīryo'tiśubho niruktaḥ ||
vāmanaḥ |
nṛpatitvaṃ pradhānatvaṃ tejo hastyaśvavāhanam |
svadaśāyāṃ phalaṃ caiva datte pūrṇabalo raviḥ ||
vyāpāraṃ tu puragrāmād dravyalābhaṃ sukhāni ca |
svadaśāyāṃ phalaṃ caiva datte madhyabalo raviḥ ||
tejobhraṃśaṃ tathā ghātaṃ naiḥsvyaṃ bāndhavavigraham |
svadaśāyāṃ phalaṃ caiva datte nindyabalo raviḥ ||
rogaṃ ghātaṃ bhayaṃ śokaṃ vadhaṃ bandhanam eva ca |
nānānarthān mahākleśaṃ datte naṣṭabalo raviḥ ||
nṛpāspadatvaṃ nṛpater dhanāptiṃ śatror vināśaṃ sukham adbhutaṃ ca |
strīraupyaśuklāmbaramauktikāptiṃ karoti sampūrṇabalo mṛgāṅkaḥ ||
vāṇijyato'rthāgamanaṃ ca loke
bhūpatvam annāmbaramitralābham |
datte svagehād atulaṃ ca saukhyaṃ
dharmodayaṃ madhyabalo mṛgāṅkaḥ ||
vairaṃ svamitrair nijabandhudāraiḥ
saukhyārthanāśaṃ prakaroti śīghram |
śleṣmodayaṃ vātakaphodayaṃ ca
kāntikṣayaṃ naṣṭabalo mṛgāṅkaḥ ||
bhikṣāṭanaṃ kleśavivādavairaṃ dhanapraṇāśaṃ prakaroti putraiḥ |
vairaṃ kaphārtiṃ manasi pramohaṃ rātrīśvaro dagdhabalo narāṇām ||
lagnāt trivittāyagato'pi candro nindyo hi dhatte'rdhaphalaṃ daśāyām |
yāti tv asau madhyabalaḥ śubhatvaṃ sampūrṇavīryo'tiśubho niruktaḥ ||
vāmanaḥ |
padaprāptiṃ nṛpād rājyaṃ strīlābhaṃ sukhasampadam |
sthānaprāptiṃ manaḥsaukhyaṃ datte pūrṇabalaḥ śaśī ||
vāṇijyaṃ saphalaṃ kuryāt svagehe'pi mahāsukham |
jñātiprādhānyam aiśvaryaṃ dadhyān madhyabalaḥ śaśī ||
dehe māndyaṃ suhṛddveṣaṃ mahāglāniṃ dhanakṣayam |
mitravairaṃ manastāpaṃ datte'dhamabalaḥ śaśī ||
tejohāniṃ mahākleśaṃ śītajvarakaraṃ param |
dauḥsthyaṃ pāpasamācāraṃ kuryān naṣṭabalaḥ śaśī ||
kṣitisutaḥ sabalaḥ pṛtanādhipaṃ
tanubhṛtaṃ prakaroti raṇe jayam |
kanakatāmradhanāni dadāty asau
vividhasaukhyapadaṃ nṛpasaṃgamam ||
nṛpajanaiḥ kalaho'vaninandane bhavati madhyabale svabalakṣayaḥ |
parikaroti tanau rudhirāmayaṃ ripubhayaṃ sutadārabhayaṃ nṛṇām ||
vivādaṃ khalair vigrahaṃ putradārais
tathā vairito bhītim ugrāṃ narāṇām |
karoty eva bhaumo vinaṣṭo vinaṣṭaṃ
phalaṃ kṛtsnakaṃ cālpasaukhyaṃ nitāntam ||
vighāto'rthanāśaḥ svabhṛtyair virodhaṃ
mahāsaṃgare mṛtyukaṣṭaṃ svadehe |
kuje dagdhavīrye svavīryasya nāśaṃ
bhayaṃ śatruto raktapīḍā narāṇām ||
lagnāt triṣaṣṭhāyagato mahījo nindyo'pi so'rdhaḥ phalado daśāyām |
yāti tv asau madhyabalaḥ śubhatvaṃ sampūrṇavīryo'tiśubho niruktaḥ ||
vāmanaḥ |
kujaḥ pūrṇabalo dadyāt saṃgrāme vijayaśriyam |
daṇḍanāthapadaprāptiḥ senānāyaka eva ca ||
madhyavīryaḥ kujaḥ kuryāt tejasvitvaṃ jayaṃ raṇe |
rājyatantraṃ sthapatyaṃ ca rājyaṃ cālabhyam eva ca ||
hīnavīryaḥ kujaḥ kuryād bhaṅgaṃ kleśaṃ mahāgadam |
dehe ghātaṃ tu vaikalyaṃ raktasrāvaṃ mukhāt tathā ||
vivādaṃ vigrahaṃ yuddhaṃ jhakaṭaṃ ca mahābhayam |
svadaśāyāṃ phalaṃ caiva datte naṣṭabalaḥ kujaḥ ||
svabuddhito'rthāgamanaṃ ca rājyaṃ
saukhyaṃ ca hastārjitavittam ugram |
sampūrṇavīryānvitasomasūnur
datte vilāsaṃ svajanaiś ca bhṛtyaiḥ ||
sadbuddhivṛddhiṃ sutavittalābhaṃ
vidyāvilāsaṃ svajanaiś ca saukhyam |
somātmajo madhyabalo daśāyāṃ
datte hi saukhyaṃ vividhaiḥ prapañcaiḥ ||
kaṣṭodayaṃ saukhyabalārthanāśaṃ kīrtikṣayaṃ bhītim athārtim ugrām |
prāpnoti vairaṃ svajanaiś ca bhṛtyair nindye vipāke khalu candrasūnoḥ ||
svajātiduḥkhaṃ khalu vairam ugraṃ
kuryāc ca lokaiḥ saha cālpasaukhyam |
vidyārthanāśaṃ kumatiṃ kṛśatvaṃ
datte viśeṣeṇa budho hi dagdhaḥ ||
tyaktārirandhrāntyagato'nyato jño nindyo'pi so'rdhaḥ phalado daśāyām |
yāti tv asau madhyabalaḥ śubhatvaṃ sampūrṇavīryo'tiśubho niruktaḥ ||
vāmanaḥ |
sevayā sukhasaṃvṛddhir dhanalābho mahāyaśaḥ |
svabuddhyā rājyalābhaṃ ca kuryāt pūrṇabalo budhaḥ ||
dharmasiddhiṃ sukarmāptim atulām unnatiṃ tathā |
paṭhanāl lekhanād rājyaṃ dadyān madhyabalo budhaḥ ||
mānanāśaṃ mahākaṣṭaṃ dhananāśaṃ mahad bhayam |
kaliṃ gehe tathākīrtiṃ dadyād dhīnabalo budhaḥ ||
deśād deśāntaraprāptiṃ ghātaṃ bandhukulakṣayam |
bandhanaṃ buddhidoṣeṇa dadyān naṣṭabalo budhaḥ ||
aiśvaryalābhaṃ nṛpateś ca mānaṃ kāntyudgamaṃ rājyasamāgamaṃ ca |
datte narāṇāṃ sabalaḥ surejyo hemāmbarādyaṃ vividhaṃ vilāsam ||
vyāpārato'rthāgamanaṃ gurutvaṃ nṛpaiḥ suhṛttvaṃ sutadārasaukhyam |
prāpnoti mitrāmbaradharmalābhaṃ vācaspater madhyabalasya pāke ||
dāridryaduḥkhaiḥ paripīḍitāṅgaṃ dharmārthanāśaṃ ripujaṃ bhayaṃ ca |
strīputramitraiḥ kalahaṃ surejyo naṣṭo vinaṣṭaṃ prakaroti sarvam ||
duṣṭāmayārtiṃ dhanadharmanāśaṃ ripor bhayaṃ vā nṛpates tathaiva |
sukhakṣayaṃ mitrasutair virodhaṃ karoti dagdhaḥ surarājapūjyaḥ ||
lagnāt ṣaḍaṣṭāntyabhabhinnasaṃstho nindyo guruś cārdhaphalo daśāyām |
yāti tv asau madhyabalaḥ śubhatvaṃ sampūrṇavīryo'tiśubho niruktaḥ ||
vāmanaḥ |
maṇḍalasvāmitāṃ tejo narendratvam athāpi vā |
dhanam aiśvaryam ārogyaṃ dadyāj jīvo balādhikaḥ ||
vijñānaśāstrādhigamam ācāryatvaṃ nṛpāt sukham |
saukhyaṃ rājyādhikāraṃ ca dadyān madhyabalo guruḥ ||
dehe rogavivṛddhiṃ ca dāridryaṃ dharmavicyutim |
parābhavaṃ ripor bhītiṃ dadyān nyūnabalo guruḥ ||
dhananāśaṃ sthānanāśam ādhivyādhisamudbhavam |
dantapīḍāṃ karoty eva varṣe naṣṭabalo guruḥ ||
rājyaṃ kalatraṃ ca sukhaṃ vilāsaṃ datte dhanaṃ kāñcanabhūpamānam |
śukrasya sampūrṇabalasya pākaḥ putrodayaṃ mitrasamāgamaṃ ca ||
strīpakṣato'rthāgamanaṃ ca saukhyaṃ miṣṭānnapānaṃ varasundarīś ca |
daityādhipo madhyabalo hi dhatte govājicitrāmbaravittalabdhim ||
itas tataḥ sambhramaṇaṃ ca puṃsāṃ karoti vijñānayaśo'rthanāśam |
sahotthamitrātmajakāminībhiḥ kleśaṃ sito naṣṭabalo'tikaṣṭam ||
putrakṣatiṃ rogabhayaṃ ca kaṣṭaṃ sukhārthanāśaṃ svajanair virodham |
prāpnoti dagdhe bhṛguje nitāntaṃ svamitradārādibhayaṃ ca puṃsām ||
lagnād vyayāṣṭārigṛhaṃ vihāya
daityādhipaḥ śeṣagṛhe'rdhadaḥ syāt |
nindyo'pi madhyaḥ śubhakṛn niruktaḥ
sampūrṇavīryo'tiśubhapradaḥ syāt ||
vāmanaḥ |
rājyaṃ lakṣmīṃ kalatraṃ ca putramitrasubhogyatām |
svadaśāyāṃ phalaṃ caiva datte pūrṇabalo bhṛguḥ ||
daṇḍeśaḥ sarvaśāstrajñaḥ svapakṣāc ca mahādhanam |
svadaśāyāṃ phalaṃ caiva dadyān madhyabalaḥ sitaḥ ||
bhramaṇaṃ niṣphalā sevā strīpakṣād asukhaṃ bhavet |
svadaśāyāṃ phalaṃ caiva dadyād alpabalaḥ sitaḥ ||
putraśokaṃ gṛhabhraṃśaṃ pathi mṛtyuṃ dhanakṣayam |
svadaśāyāṃ phalaṃ caiva datte naṣṭabalo bhṛguḥ ||
dadāti sampūrṇabalo'rkaputro nīcādhipatyaṃ gajaveśmalabdhim |
durgādisaṃsthānam atho sukhāptiṃ vāsāṃsi navyāni parāṅganāptim ||
kharoṣṭrakośādikadurgarakṣāṃ śanaiścaro madhyabalo nitāntam |
karoty anarthāgamanaṃ khalatvaṃ sukhārthanāśaṃ svajanair virodham ||
dhanakṣayaṃ caurabhayāribhītiṃ karoti vairaṃ svajanaiś ca mitraiḥ |
pataṅgajo naṣṭabalo narāṇāṃ sukhaṃ na kiṃcit svadaśāpraveśe ||
viyogaduḥkhaiḥ paritaptadehaṃ mitrārthanāśaṃ maraṇaṃ prakuryāt |
kharāṃśujo dagdhabalo nitāntaṃ duḥkhaṃ svadāraiḥ svasutair nitāntam ||
lagnāt triṣaṣṭhāyagato'rkaputro nindyo'pi so'py ardhaphalo daśāyām |
yāti tv asau madhyabalaḥ śubhatvaṃ sampūrṇavīryo'tiśubho niruktaḥ ||
vāmanaḥ |
aṭavyāṃ deśabhūpatvaṃ bhinnadeśādhikāratām |
svadaśāyāṃ phalaṃ caiva datte pūrṇabalaḥ śaniḥ ||
kośaguptiḥ kharoṣṭrāṇāṃ durgamārgādirakṣaṇam |
svadaśāyāṃ phalaṃ caiva datte madhyabalaḥ śaniḥ ||
viyogaṃ vigrahaṃ vyādhiṃ vikārān maraṇaṃ dhruvam |
svadaśāyāṃ phalaṃ caiva dhatte'dhamabalaḥ śaniḥ ||
nīcasevā gṛhodvegas tathā caurād dhanakṣayaḥ |
svadaśāyāṃ phalaṃ caiva datte naṣṭabalaḥ śaniḥ ||
atha lagnadaśāphalam uktaṃ varṣatantre |
daśā tanoḥ svāmiphalena tulyaṃ phalaṃ dadātīty aparo viśeṣaḥ |
care śubhā madhyaphalādhamā ca dvimūrtibhe'smād viparītam ūhyam ||
aniṣṭam iṣṭaṃ ca samaṃ sthirarkṣe
kramād dṛkāṇaiḥ phalam uktam ādyaiḥ |
satsvāmiyogekṣaṇataḥ śubhaṃ syāt
pāpekṣanāt kaṣṭaphalaṃ ca vācyam ||
pūrve tribhāge carabhe śubhā syān madhyā dvitīye tv adhamā tṛtīye |
sthire tv aniṣṭā prathame tribhāge śubhā dvitīye ca samā tṛtīye ||
pūrve tribhāge dvitanāv aniṣṭā
madhyā dvitīye śubhadā tṛtīye |
daśā vilagnasya budhair niruktā
jñeyaṃ phalaṃ sveśabhavaṃ tribhedaiḥ || iti |
lagnadaśāviśeṣaphalaṃ hillāje |
hemamuktāphaladravyalābham ārogyam uttamam |
kurute svāmisanmānaṃ daśā lagnasya cottamā ||
lābhaṃ kaṣṭena vittasya maitrīhīnasya sevanam |
manaso vikṛtiṃ yāti daśā madhyā vilagnajā ||
videśagamanaṃ kleśaṃ buddhināśaṃ kaliṃ vyayam |
mahāhāniṃ ca kurute kaṣṭā lagnadaśā phalam ||
krūralagnadaśāmadhye saukhyaṃ svalpaṃ dhanavyayam |
dehe duḥkhaṃ tathā kaṣṭaṃ mātulasya ca jāyate |
svāmimitraśubhair dṛṣṭe lagne madhyaphalaṃ bhavet ||
atra grahād varṣeśaphalavad daśāphalam ity uktaṃ tejaḥsiṃhena |
varṣeśvarasya viṣaye dyusadāṃ yad uktaṃ
pūrvaṃ phalaṃ nijadaśāsu tad eva cintyam |
śreṣṭhaṃ ca madhyam adhamaṃ ca balānusārāt
samyak tato grahaphalaṃ prathamaṃ vicintyam ||
athāntardaśānayanaṃ varṣatantre |
daśāmānaṃ samāmānaṃ prakalpyoktena vartmanā |
antardaśāḥ sādhanīyāḥ prāk pātyāṃśavaśena ca |
ādāv antardaśā pākapates tatkramato'khilāḥ ||
ayam arthaḥ | pūrvaṃ hīnāṃśavaśena pātyāṃśāś ca niṣpāditās tatra pātyāṃśayogena varṣasthānābhiṣiktaṃ daśāmānaṃ bhajet | labdham antardaśānayane dhruvako dinādikaḥ | tena grahapātyāṃśāḥ pūrvavad gomūtrikayā guṇitāḥ ṣaṣṭyopary upari yutā grahasyāntardaśāmānaṃ dinādikaṃ bhavet | tatra prathamato mahādaśāsvāmina evāntardaśā tato likhitakrameṇa tadagrimāntardaśā tataḥ sarvādhikāṃśagrahānantaraṃ punar atihīnāṃśakrameṇa mahādaśāsvāmipṛṣṭhaparyantam antardaśā jñeyā ||
atrodāharaṇam | tatra śukramahādaśā dinādyā 90|42|17 | idam eva daśāmānaṃ varṣasthānābhiṣiktaṃ kalpitam | tataḥ sarvapātyāṃśayogena 28|16|31 prāgvad bhaktaṃ labdho dinādiḥ sarvagrahāṇām antardaśādhruvakaḥ 3|12|28|30 | anena śukrasya pātyāṃśāḥ 7|7|27 guṇitāḥ ṣaṣṭyopary upari yutāḥ jātā dinādyā śukradaśāyāṃ śukrāntardaśā 22|51|13|26 | evaṃ sarveṣām apy antardaśāḥ sādhanīyāḥ | evam antardaśābhyo'pi vidaśāḥ sādhyā ity uktaṃ vāmanena |
antardaśādināni syus tebhyaḥ proktena vartmanā |
sādhyāni vidaśāyāś ca dināni phalasiddhaye |
śubhayogekṣaṇān maitryā tat phalaṃ paricintayet ||
atha grahāṇām antardaśāphalāni tājikasāre |
nṛpaprasādaṃ dhanadhānyalābhaṃ sukhāgamaṃ mitrasutodayaṃ ca |
datte divānāthadaśādhipāke vidhor daśā strīsvajanāt pramodam ||
senāpater vā nṛpater dhanāptiṃ mitrārthalābhaṃ bahulaṃ sukhaṃ ca |
bhānor daśāyāṃ yadi bhūmisūnoḥ karoti raktāmbarabhūmilābham ||
sukhārthanāśo ripurogabhītir nirudyamatvaṃ vyasanāgamaś ca |
kupātradāne sakalārthanāśo budhasya tigmāṃśudaśāvipāke ||
hemāśvalābhaṃ sujanāt suhṛttvaṃ strīputrato vā vividhaṃ ca saukhyam |
divādhināthasya daśāpraveśe jīvasya datte sunṛpeṇa saṅgam ||
vairodayaṃ satpuruṣān nitāntaṃ dharmārthanāśaṃ vividhaṃ ca kaṣṭam |
śukrasya ced ghasrapater daśāyāṃ daśā prakuryāt kumatiṃ kṛśatvam ||
kṣucchastrabhūpālabhayaṃ vivādaṃ dehe kṛśatvaṃ svajaneṣu vairam |
saurī daśā tīvrakarasya pāke nṛṇāṃ prayāty akṣirujaṃ vidhatte ||
atra svadaśāyām svāntardaśāphalaṃ pūrvoktaṃ grahāṇāṃ daśāphalam eva jñeyam | ity arkadaśāyām antardaśāphalam ||
pittāsrarogaṃ svatanau kṛśatvaṃ
bhūpād bhayaṃ cārthabhayaṃ virodham |
kuryāc chaśāṅkasya daśāvipāke
bhānoḥ praviṣṭā tvarato'rthanāśam ||
sukhārthanāśaṃ nṛpater virodhaṃ kustrīprasaṅgaṃ kujanair vivādam |
bhaumasya tārādhipater daśāyāṃ daśā nṛṇāṃ dehabhayaṃ kṛśatvam ||
nānārtharatnāni suvarṇalābhaṃ
nijeṣṭavṛddhiṃ priyatāṃ ca loke |
baudhī śaśāṅkasya daśāṃ praviṣṭā
buddher vivṛddhiṃ prakaroti saukhyam ||
puṇyodayaṃ brāhmaṇadevabhaktiṃ
nṛpād dhanāptiṃ sutamitrasaukhyam |
datte śaśāṅkasya daśāvipāke
prāptā daśā devapurohitasya ||
lābhaṃ nṛpād rājajanāt suhṛttvaṃ satputramitrād bahulārthalābham |
śaukrī daśā candradaśāpraveśe kuryāc charīre paramāṃ ca puṣṭim ||
svabāndhavair mitrasutaiś ca vairaṃ śatrūdayaṃ kāntibalārthanāśam |
karoti candrasya daśāvipāke daśā hi mandasya kalatrakaṣṭam ||
iti candradaśāyām antardaśāphalam ||
dhanāgamaṃ kāñcanabhūmilābhaṃ prapoṣaṇaṃ mitrasutādikānām |
daśā kharāṃśor dharaṇīsutasya daśāpraveśe prakaroti saukhyam ||
hiraṇyanārīrajatārthalābhaṃ karoti saukhyaṃ vijayaṃ ripūṇām |
tārādhināthasya daśā prayātā bhaumasya pāke tu śubhā narāṇām ||
asadvyayaṃ mitrasutair virodhaṃ bhayaṃ ripūṇām asukhaṃ narāṇām |
karoti bhaumasya daśāvipāke śaśāṅkasūnor vividhaṃ ca kaṣṭam ||
sukhārthanāśaṃ nijamitrakaṣṭaṃ karoti nūnaṃ svajanair virodham |
kubhojanaṃ bhūmisutasya pāke daśā prapannā surapūjitasya ||
khalair vivādaṃ svajanair virodhaṃ rogodayaṃ rājabhayaṃ ripūṇām |
karoti śukrasya daśā daśāyāṃ kujasya kaṣṭaṃ bahulaṃ narāṇām ||
cakṣuḥprapīḍāṃ prakaroti puṃsāṃ pāpāsrarukśatrubhayaṃ kṣitīśāt |
saurī daśā bhūmisutasya pāke yadi prayātā svajanair virodham ||
iti bhaumadaśāyām antardaśāphalam ||
nānārthalābhaṃ prakaroti puṃsāṃ lābhaṃ kṣitīśāt svajanāc ca saukhyam |
prāptā hi sūryasya daśā daśāyāṃ saumyasya nityaṃ vividhaṃ vilāsam ||
kaṣṭaṃ śarīre nijabandhuvairaṃ saukhyārthanāśaṃ ca bhayaṃ kṣitīśāt |
vātavyathāṃ somadaśā prapannā cāndrer daśāyāṃ prakaroti nityam ||
vraṇodayaṃ dadruvicarcikārtiṃ sukhārthahāniṃ bahulaṃ ca kaṣṭam |
karoti saumyasya daśāvipāke daśā hi bhaumasya parair vivādam ||
ārogyatāṃ sādhujaneṣu saukhyaṃ bhogān vicitrān dvijadevasevām |
daśā yadā devaguroḥ prayātā cāndrer daśāyāṃ prakaroti mānam ||
raupyāmbarasthānacatuṣpadānāṃ
lābhaṃ ca saukhyaṃ bahulaṃ vilāsam |
śaukrī daśā saumyadaśāvipāke
prāptā pratiṣṭhāṃ prakaroti puṃsām ||
vātārtikṛt kaṣṭam analparogaṃ kānter vināśaṃ nṛpater bhayaṃ ca |
saumyasya pāke yadi sūryasūnor daśā prayātā bahuvittanāśam ||
iti budhadaśāyām antardaśāphalam ||
strīputramitrair vividhaṃ vilāsaṃ prapūjanaṃ devagurudvijānām |
śatror vināśaṃ prakaroti bhānor daśā prayātā ca guror daśāyām ||
māṇikyamuktāphalahemalābhaṃ saukhyāni datte vividhāni puṃsām |
cāndrī daśā jīvadaśāvipāke sarvārthalābhaṃ vipulaṃ nitāntam ||
mānaṃ nṛpād rājajanāt suhṛttvaṃ ripor vināśaṃ prakaroti lābham |
vittasya bhaumasya daśā daśāyāṃ guror narāṇāṃ bahulaṃ sukhaṃ ca ||
yaśaḥpraṇāśaṃ svajanair virodhaṃ karoti mithyākalahaṃ svadāraiḥ |
śaśāṅkaputrasya daśā prayātā guror daśāyāṃ tv asukhaṃ ca kaṣṭam ||
vātodayaṃ vātakaphodayaṃ ca dharmārthanāśaṃ ripurogabhītim |
bhṛgor daśā jīvadaśāvipāke nṛṇāṃ vidhatte nṛpater bhayaṃ ca ||
parair virodhaṃ bahulaṃ ca kaṣṭaṃ
kaphodayaṃ dharmadhanakṣayaṃ ca |
saurī daśā jīvadaśāvipāke
nṛṇāṃ vidhatte nṛpater bhayaṃ ca ||
iti gurudaśāyām antardaśāphalam ||
duṣṭād bhayaṃ bhūmipater bhayaṃ vā pittodayaṃ dehabalārthanāśam |
bhānor daśā daityaguror daśāyāṃ nṛṇāṃ vidhatte paramaṃ ca kaṣṭam ||
svalpārthalābhaṃ kaphaśītapīḍāṃ svamitraputraiḥ svajanaiś ca dāraiḥ |
kleśaṃ ca datte bhṛgujasya pāke daśā ca tārādhipateḥ pramoham ||
veśyānurāgaṃ ca vipakṣabhītiṃ
vātāsrarugdharmadhanakṣayaṃ ca |
daśā ca bhaumasya bhṛgor daśāyāṃ
prāptā ca puṃsāṃ na sukhaṃ kadācit ||
sadbuddhivṛddhiṃ dvijadevabhaktiṃ vidyāvinodaṃ prabhutāṃ ca kīrtim |
lābhaṃ ca śukrasya daśāṃ prayātā baudhī daśā strījanitaṃ ca saukhyam ||
hiraṇyaratnāmbarabhojanāni lābhaṃ nṛpāt satpuruṣaiḥ suhṛttvam |
śaukrīṃ daśāṃ devapurohitasya daśā prapannā prakaroti saukhyam ||
drohaṃ svavargeṣu parair vinodaṃ sukhārthalābhaṃ prakaroti puṃsām |
pramādanidrākalahaṃ daśāyāṃ śukrasya māndī mahadīśatāṃ ca ||
iti śukradaśāyām antardaśāphalam ||
kleśaṃ pravāsaṃ bhayam iṣṭahāniṃ karoti vairaṃ sutamitradāraiḥ |
bhānor daśā bhānubhuvo daśāyāṃ karoti pīḍāṃ paramāṃ śarīre ||
kaṣṭena lābhaṃ tv asukhaṃ ca māndyaṃ
hṛdrogaduḥkhaṃ vividhaṃ karoti |
ālasyanidrābhayam ugravairaṃ
cāndrī daśā bhāskarajasya pāke ||
kleśāgamaṃ saukhyadhanārthanāśaṃ
kudharmasiddhiṃ paśuputrahānim |
kaujī daśā sūryasutasya pāke
karoti vairaṃ nijabandhumitraiḥ ||
sukhārthalābhaṃ nijamitraputraiḥ prītiṃ vidhatte vividhaṃ vilāsam |
mandasya pāke śaśinandanasya daśā narāṇāṃ nṛpasaṃgamaṃ ca ||
dharmānurāgaṃ vijayaṃ ripūṇāṃ nṛpaprasādaṃ bahulaṃ ca lābham |
saurer daśāyāṃ dhiṣaṇasya yātā daśā sukhārthāgamanaṃ karoti ||
surārcanaṃ brāhmaṇadevabhaktiṃ sukhārthalābhaṃ nṛpateḥ suhṛttvam |
śaukrī daśā sūryasutasya pāke karoti putrān vividhāṃś ca bhogān ||
iti śanidaśāyām antardaśāphalam ||
atra lagneśasyāntardaśāphalam eva lagnadaśāntardaśāphalaṃ jñeyam iti | atra śubhāśubhasūcakāntardaśā vāmanenoktāḥ |
candrārajīvā budhajīvaśukrā divākarendū ravijajñaśukrāḥ |
ravīnduśukrā budhajīvamandā jīvajñaśukrā ravitaḥ kramāt syuḥ ||
evam antardaśāyāś ca pācakāḥ śubhadā grahāḥ |
anye tv aśubhadā jñeyā evaṃ ca vidaśāphalam || iti |
atha gaurīmatadaśānayanaṃ mahādevamatena ca daśānayanam uktaṃ muktāvalyām |
janmanakṣatrataḥ proktā daśā gaurīmatāhvayā |
sūryendukujarāhvijyaśanijñaśikhibhārgavāḥ ||
daśeśā vahnibhāj jñeyāḥ kramāt triḥ parivartanāt |
syur daśādivasās teṣāṃ dhṛtis triṃśatimūrchanāḥ ||
vedeṣavo nāgayugā munyarthāḥ kṣitisāyakāḥ |
mūrchanāḥ ṣaṣṭir etebhyo dvādaśāṃśena māsajāḥ |
ṣaḍaṃśatulyās tv etāsāṃ nāḍikā dyuphale daśāḥ ||
athavā rudranakṣatrāt tritribhir bhair daśeśvarāḥ |
eta evaṃ bhavantīti mahādevena bhāṣitam ||
gaurīmatoktasya daśākramasya daśādimā yā bhavaśād upetā |
sā bhuktabhogyarkṣaghaṭīvinighnā sarvarkṣanāḍīviḥrtā dinādyam ||
dvidhā yad āptaṃ tv iha bhogyajaṃ yat tasya grahasyaiva likhed adhastāt |
daśāpramāṇaṃ parato grahāṇāṃ yathāstham agre'pi likhed adho'dhaḥ ||
prānte punar bhuktaghaṭīsamutthaṃ dinādyam ādyasya likhet khagasya | iti |
udāharaṇam | kasyāpi rohiṇī janmanakṣatraṃ | sā rohiṇī candrādhaḥsthā | ataḥ prathamavarṣe candrasya daśā dvitīyavarṣe bhaumasya tṛtīyavarṣe rāhor daśā | evam agre'pi jñeyam | athāsya janmani rohiṇīnakṣatrasya bhuktaghaṭikāḥ 40 bhogyaghaṭikāḥ 20 | tatrāṣṭamavarṣapraveśe śukradaśā
jātā | tasyā dināni 60 bhuktaghaṭībhiḥ 40 guṇitāni 2400 sarvarkṣaghaṭī- 60 bhaktāni 40 jātāni śukradaśābhuktadināni | atha daśādināni 60 bhogya- 20 guṇāni 1200 sarvarkṣaghaṭī- 60 bhaktāni 20 jātāni śukradaśāyā bhogyadināni | tatrāṣṭamavarṣe ādau śukradaśā bhogyadinamitā 20 tato raveḥ 18 tataś candrasya 30 bhaumasya 21 rāhoḥ 54 guroḥ 48 śaneḥ 57 jñasya 51 ketoḥ 21 | punaḥ prānte śukrasya daśā bhuktadinamitā 40 jñeyā ||
atra gaurīmatadaśā mahādevamatadaśā balarāmamatadaśā ca māsapraveśe māsapraveśanakṣatrāj jñeyā | dinapraveśe dinapraveśaspaṣṭalagnanakṣatrāj jñeyā | yathā meṣe trayodaśāṃśaviṃśatikalāparyantam aśvinīnakṣatram evaṃ sarvatra jñeyam | asyā eva nāmāntaraṃ muddadaśeti | muddadaśānayane sugamopāyo miśrakṛtaḥ |
janmarkṣasaṃkhyāsahitā gatābdā dṛgūnitā nandahṛtāvaśeṣāḥ |
ācaṃkurājīśabukeśupūrvā grahā daśeśāḥ syur ihābdamadhye ||
atrāntardaśāḥ sugamopāyena muddagranthe uktāḥ |
vedā nāgāḥ śarāḥ sapta digrasāṅkaṃ śarā rasāḥ |
sūryādīnāṃ ca guṇakās tair nighnā svadaśāmitiḥ ||
ṣaṣṭyāptāntardaśā tasya jāyate'tiparisphuṭā |
yasya varṣaṃ bhavet tasya prathamā ca daśā bhavet ||
anyās tadagrimasthānād evam antardaśā api |
pāpavarṣe bhaved duḥkhaṃ śubhavarṣaṃ sukhāptaye || iti |
atha gaurīmatadaśāsu grahāṇām antardaśācakram |
atha sūryādīnāṃ daśāntardaśāphalaṃ tatraiva |
sūrye rājakulād bhītiḥ pīḍā syāt pittasambhavā |
vipattayaś ca bandhūnāṃ vittānāṃ vyaya eva ca ||
śāntiṃ ripupratāpānāṃ nairujyaṃ dhanasampadam |
kurute'ntargataś candro daśāyāṃ caṇḍarociṣaḥ ||
kujo vijayam atyugraṃ hemaratnaṃ nṛpāt sukham |
cāndriḥ śatrukulād bhītiṃ kuṣṭhapāmādikān gadān |
dāridryapāpavyasanaṃ rogebhyo'pi paricyutiḥ ||
vilāsaṃ vividhaṃ dharmakriyātatparamānasam |
pittajvaraṃ ca rogādīn dehatyāgaṃ ca bhārgavaḥ ||
mātṛpitṛbhayaṃ caiva vittānāṃ vyaya eva ca |
śanir nṛpād bhayaṃ dainyaṃ vairivṛddhiṃ dhanakṣayam ||
arthanāśo'nyadeśeṣu gamanaṃ gauravālpatā |
śatrurājakulād bhītir anartho bahudhā bhavet ||
cāndryāṃ strīsutabhūlābho vastrābharaṇasaṃyutaḥ |
svapakṣavairaṃ kanyāyā janma nidrāratis tathā ||
indor daśāyāṃ mārtaṇḍe vijayārogyasampadaḥ |
bhaume caurāt kośanāśo raktapittādikān gadān ||
candraje vittaturagalābho vittasukhāni ca |
dhanālaṃkārahastyaśvam akasmāt surapūjite ||
strīsukhaṃ ca susaṅgaṃ ca śukre'laṃkāralabdhayaḥ |
rogavyasanaśokāś ca bandhuto'bhibhavaḥ śanau ||
vahniśokabhayaṃ ghoraṃ bandhūdvegaṃ dhanakṣayam |
śriyo lābhaṃ striyo hāniṃ ketāv antargate vidhoḥ ||
iti candramuddam ||
bhaume śatruvimardaś ca vigraho bāndhavaiḥ saha |
raktapittakṛtā pīḍā parastrībhiḥ samāgamaḥ ||
bhānau bhaumadaśāntaḥsthe pracaṇḍaḥ sāhasī jayī |
candre sukhaṃ suhṛdvṛddhir maṇimauktikasaṃcayaḥ ||
budhe pittabhavā pīḍā nāśo vairibhayaṃ mahat |
gurau bhūpatimitratvaṃ suhṛttvāsaktacittatā ||
śukre raṇād bhayaṃ vyādhivyasanāni dhanakṣayaḥ |
śanau dine dine duḥkham asahyavyasanāgamam ||
karmārthanāśam udvegaṃ bandhuvairādikaṃ bhayam |
svanāśo dehapīḍā ca ketāv antargate kuje ||
iti kujamuddam ||
baudhyāṃ bandhusamāyogo mitradharmasamāgamaḥ |
prītir janasya vipulā dehapīḍā tridoṣajā ||
cāndrer daśāyām uṣṇāṃśau dantisvarṇāmbarāptayaḥ |
candre vicarcikākuṣṭharājarogādikaṃ bhayam ||
bhaume kleśaḥ śirorogo bandhuvairaṃ mahad bhayam |
gurau rogādibhir yukto bhṛgau rājyasugandhimān |
śanau pāpasukhāsaktaḥ pracaṇḍo madanoddhataḥ ||
bandhunāśo manastāpo dehatyāgo dhanakṣayaḥ |
suhṛdbandhusutair dvandvaḥ ketau mitrakalir bhavet ||
iti budhamuddam ||
jaivyāṃ mānadhanaprāptir devabrāhmaṇapūjanam |
karṇarogas tathā vairaṃ svajanaiś ca kalir bhavet ||
sukhī gurukṣemavāṃś ca sūrye jīvadaśāṃ gate |
candre bahuvidhā labdhir nirjitārir mahīsute ||
śūropasevī caṇḍaś ca paritāpī sukhī kuje |
pitror bhaktiḥ suhṛdyukto nīruk sukhayuto budhe ||
śukre cintāhṛtiḥ śatrubrāhmaṇāśrayajīvanam |
parāṅganādisaṃsaktaḥ śanau sukhadhanojjhitaḥ ||
bandhudveṣo mṛṣāvādaḥ svāmitas tu nirāśrayaḥ ||
iti gurumuddam ||
śaukryāṃ strīsaṃgamo lābho vastrābharaṇasaṃyutaḥ |
kauśalyaṃ mahatī kīrtir dhanalābhaś ca jāyate ||
ravau sitadaśāntaḥsthe bandhanaṃ codarāmayaḥ |
kāmalaṃ maulidaśananakharogāḥ kalānidhau ||
bhaume hy upadravo bhūmināśaḥ pittarujo'sraruk |
budhe dhanarddhir bhūlābhaḥ sukhavitteṣṭalābhakaḥ ||
jīve dhanasukhaṃ deśasampattiḥ śīladharmakau |
vṛddhāṅganāratiḥ saure ripusaumyādhikāritā ||
mṛtir bhayakṛtaṃ śokaṃ duḥkhaprāptir na saṃśayaḥ |
agnidāho jvaro ghoraḥ kanyājanma striyāś cyutiḥ ||
iti śukramuddam ||
śānaiścaryāṃ dehapīḍā putradāraiś ca vigrahaḥ |
tandrā śramo buddhināśo videśagamanaṃ bhavet ||
putrārthamitrastrīnāśo daśāyāṃ bhāskare phalam |
strīhataṃ bandhuviśleṣaḥ kalir mṛtyuḥ sudhākare ||
bhaume duḥkhaṃ rujo deśatyāgo bahuvidherṣyatā |
budhe sukhaṃ subhagatā satkāro vijayo dhanam ||
jīve samucitaṃ saukhyaṃ puragrāmagaṇeśatā |
anekakāminīmitraṃ yaśo vittāni bhārgave ||
bandhūdvegaṃ mahāduḥkham arthanāśo mahad bhayam |
agnidāho jvaro ghoraḥ kanyājanmāṅganāsukham ||
iti śanimuddam ||
svarbhānau jāyate duḥkhaṃ bandhūnām ātmano rujaḥ |
deśāntareṣu gamanaṃ dhananāśo'rivigrahaḥ ||
rāhor daśāyāṃ bhāryāyā vipattir bāndhavakṣayaḥ |
arthanāśo'nyadeśeṣu gamanaṃ gauravālpatā ||
aśubhaṃ vānyajaṃ dainyaṃ vyādhibhītiṃ sutakṣayam |
kurute siṃhikāsūnor bhānur antar daśāṃ gataḥ ||
vahniśokabhayaṃ ghoraṃ bandhūdvegaṃ dhanakṣayam |
karoti siṃhikāsūnor vidhur antar daśāṃ gataḥ ||
kāmārthanāśam udvegaṃ bandhuvairādikaṃ bhayam |
karoti siṃhikāsūnor bhūmijo'ntar daśāṃ gataḥ ||
bandhunāśaṃ manastāpaṃ deśatyāgaṃ dhanakṣayam |
karoti bahuduḥkhāni rāhor antargato budhaḥ ||
bandhudveṣaṃ mṛṣāvādaṃ samyag bandhunirāśrayam |
karoti siṃhikāsūnor gurur antar daśāṃ gataḥ ||
bandhūdvegaṃ mahāduḥkham arthanāśaṃ mahad bhayam |
śarīre kleśam āpnoti rāhor antargate site ||
mṛtiṃ bhayakṛtaṃ śokaṃ duḥkhaprāptim asaṃśayam |
karoti siṃhikāsūnoḥ śanir antar daśāṃ gataḥ ||
iti rāhumuddam ||
ketor daśāyāṃ syād vādo dravyaputrakṣayo'sukham |
śatrurājakulād bhītir anartho bahudhā bhavet ||
agnidāho jvaro ghoraḥ kanyājanma striyāś cyutiḥ |
ketor antargate sūrye rājñā saha kalir bhavet ||
arthanāśo'rthalābhaś ca sukhaduḥkhaṃ ca jāyate |
strīlābhaś ca striyo hāniḥ ketor antargate vidhau ||
prajayā saha saṃvādaś cauravahnyādijaṃ bhayam |
svanāśo dehapīḍā ca ketor antargate kuje ||
caurair vā śatrubhir yuddhaṃ dehatyāgo'bhijāyate |
dehapīḍā jvaras tīvraḥ ketor antargate budhe ||
dvijendraiḥ saha samprītir nṛpapūjyair amarṣibhiḥ |
kulastrīṣu sutotpattiḥ ketor antargate gurau ||
ketor antargate śukre vipraiḥ saha kalir bhavet |
vātapittakṛtā pīḍā gotrajaiḥ saha vigrahaḥ ||
videśagamanaṃ duḥkhaṃ ketor antargate'rkaje |
suhṛdbandhusutair dvandvo bhūnimittaṃ kalir bhavet |
iṣṭaiś ca raṇasaṃvādau rāhau ketvantarasthite ||
iti ketumuddam ||
iti muddadaśāvicāre sarvagrahāṇāṃ muddāntardaśā samāptā | atra svadaśāphalam eva svāntardaśāphalaṃ jñeyam | atha yatra grahanāma noktaṃ tatrārdhaślokena pūrvoktagrahād agrimagrahaphalaṃ jñeyam iti viśeṣaḥ | samāpteyaṃ gaurīmatadaśā muddābhidhā | mahādevamatadaśāphalam etad eva jñeyam ||
atha rāmamatadaśā tājikamuktāvalyām uktā |
balarāmamatād raudrāc catustribhir iha kramāt |
daśeśā nakhapañcāśadbhāni śaileṣavaḥ surāḥ |
tryaṅgāni khābdayaḥ pūrṇaśailās taddivasā matāḥ |
varṣapraveśanakṣatrād daśeyaṃ rāmasammatā ||
baloktito yasya daśāgrahasya yādyā daśā syād bhavaśād dinādyā ||
catustrinakṣatrapater bhajet tāṃ svabhapramityaikakabhasya bhuktiḥ |
yā vartamānasya tu bhasya bhuktiḥ sā tadbhabhuktaiṣyaghaṭīvinighnā ||
bhājyātha tadbhasya gataiṣyanāḍīyogena labdhe gatagamyake staḥ |
yute vidheye gatagamyabhānāṃ bhuktyā dinādye gatagamyake staḥ ||
prākpākanāthadyucarasya tasya gamyapramāṇādidaśā dinādyā |
parāḥ pareṣāṃ dyusadāṃ yathā syāt prānte punar yātamitādimasya || iti |
udāharaṇam | varṣapraveśe puṣyanakṣatraṃ tenādau sūryadaśā jātā dinādyā 20 | atheyaṃ daśā caturnakṣatreśā | ato daśādināni caturbhaktāni labdhā 5 ekaikanakṣatrasya dinādyā bhuktiḥ | atha puṣyanakṣatrasya bhuktaghaṭībhir 12 bhasya bhuktir 5 guṇitā 60 sarvarkṣaghaṭī- 60 bhaktā labdhā puṣyasya gatā bhuktir dinātmikā 1 | iyaṃ gatanakṣatrayor ārdrāpunarvasvor bhuktyā 10 yutā 11 jātā raver daśā gatā | atha puṣyabhogyaghaṭībhiḥ 48 bhabhuktir 5 guṇitā 240 sarvarkṣaghaṭī- 60 bhaktā labdhā 4 puṣyasya gamyā bhuktiḥ | iyaṃ gamyabhasyāśleṣābhidhasya bhuktyā 5 yutā 9 jātā raver gamyā daśā | tatrādau raver gamyadaśā dinātmikā 9 | tataś candrasya 50 bhaumasya 26|40 budhasya 56|40 śaneḥ 33|20 guroḥ 63|20 rāhoḥ 40 śukrasya 70 | punaḥ prānte gatadinamitā 11 raver daśā jñeyeti ||
atra prakārāntaraṃ varṣaphalapradīpe |
varṣapraveśe dinabhetanāḍīnighnā daśādyasya khaṣaḍvibhaktā |
phalaṃ dinādyaṃ hi daśā gatā syāt tadūnitādyasya daśā tadeṣyā ||
varṣapraveśe prathamaṃ daśā sā tataḥ krameṇaivam ihetareṣām|
varṣasya cānte prathamasya yātā daśā bhaved abdaphalasya siddhyai ||
varṣapraveśe dinabhaṃ ca yat syāt tasyādhipatyādyadaśā bhavet sā |
tatas tu tatkheṭadaśākrameṇa daśā bhaveyuḥ sadasatphalārtham ||
atha janmakālābhāve janmarāśivaśād daśānayanam uktaṃ tatraiva |
janmakālādyabhāvaś cet kecij janmabhato viduḥ |
tad eva procyate puṃsāṃ śubhaṃ tad vārṣikaṃ phalam ||
janmany arkadaśā tato vidhudaśā yāvad dvitīyo ravis
tristhe'rke daśavāsarā śaśidaśā bhaumasya pākas tataḥ |
bandhusthe'dridinaṃ tato budhadaśā yāvat sutastho raviḥ
ṣaṣṭhe cābdhidinaṃ tataḥ śanidaśā syāt saptame digdinam ||
-- -- -- ⏑ ⏑ -- ⏑ -- ⏑ ⏑ ⏑ -- / -- -- ⏑ -- -- ⏑ --
nandasthe'ṣṭadinaṃ ravau gurudaśā diksthe tamo viṃśatiḥ |
śeṣe'rke tu ⏑ -- ⏑ -- ⏑ ⏑ ⏑ -- / -- -- ⏑ -- ṣaḍdinaṃ
-- -- syāt tu sitasya -- ⏑ ⏑ ⏑ -- / -- -- ⏑ -- -- ⏑ -- || iti |
atrāntardaśānayanaṃ phalasahitam uktaṃ tatraiva |
daśāḥ svapākair nihatāḥ khaṣaṭkarāmair hṛtā labdhaphalaṃ dinādyam |
antardaśāḥ syuḥ svadaśākrameṇa phalāni tāsāṃ kathayāmi cātaḥ ||
nṛpater bhayam atyugraṃ pīḍā syād raktapittataḥ |
karoti dhananāśaṃ ca svadaśāntargato raviḥ ||
alpāyāsena lābhaḥ syāt saṃgrāmādau jayas tadā |
ārogyaṃ strīsukhaṃ caiva raver antargate vidhau ||
ārogyaṃ strībhavaṃ saukhyaṃ jayo raktāmbarāgamaḥ |
anudyogena lābhaḥ syād bhaume sūryadaśāṃ gate ||
dhanahānir virodhaḥ syāt pīḍā sopadravādibhiḥ |
dhanavyayo hi sūryasya daśāntaḥsthe hi bodhane ||
mālapīḍā nṛpād bhītir udarāmayapīḍitam |
kṛṣṇavastūdbhavā hāniḥ sūryasyāntargate śanau ||
sukhena kāryasiddhiḥ syād dhanalābho mahān bhavet |
acintyo rājasanmāno gurau sūryadaśāṃ gate ||
kalaho mitraputrādyaiḥ kāryahānir nṛpād bhayam |
sevakebhyo vyayaś caiva rāhau sūryadaśāṃ gate ||
mohena nirbalatvaṃ ca strīvirodhaṃ dhanakṣayam |
kiṃcil lābhaṃ karoty arkadaśāyāṃ bhārgavo gataḥ ||
ity arkadaśāyām antardaśāphalam ||
lābhaḥ syāc chubhavastūnāṃ kanakāyasalābhakaḥ |
strīratiḥ śleṣmakopaś ca svadaśāntargato vidhuḥ ||
raktapittādyakopaś ca paraiś ca kalaho bhavet |
phalānāṃ vyavahāraḥ syād bhaume candradaśāṃ gate ||
catuṣpadādilābhaḥ syāt sukhaṃ dravyasya lābhakaḥ |
kalahaḥ strīsutādyaiś ca candrāntargatabodhane ||
śleṣmapīḍā vīryahāniḥ śūlapīḍā bhayaṃ tathā |
pitṛmātṛvirodhaḥ syāc chanau candradaśāṃ gate ||
vastrābharaṇalābhaḥ syāl lābhaḥ saurabhyavastutaḥ |
mānyatā svajanebhyaś ca candrasyāntargate gurau ||
niṣkāraṇaṃ tathodvego dehe pīḍā tathā vyayaḥ |
sevakāśrayasaṃjāto vidhor antargataṃ tamaḥ ||
strīsukhaṃ śvetavastūnāṃ lābhaṃ vai rājamānanam |
śatrunāśaṃ karoty āśu candrāntaḥstho hi bhārgavaḥ ||
śatrukṣayo nṛpāl lābho mānyatā saukhyam uttamam |
vastrālaṃkāralābhaḥ syād arke candradaśāṃ gate ||
iti candraphalam ||
raktapittakṛtā pīḍā ripubhyo'pi bhayaṃ bhavet |
saṃnipātodbhavā pīḍā svadaśāntargate kuje ||
pittādhikyaṃ virodhaḥ syān mitraputrādibhis tathā |
dhanavyayaṃ kvacil lābho bhaumasyāntargate budhe ||
virodho bāndhavaiḥ sārdhaṃ dhananāśo'ṅgapīḍanam |
saṃnipātādikā pīḍā śanau bhaumadaśāṃ gate ||
kāryopakramalābhau ca saṃgrāmādau jayas tathā |
dhanāgamaḥ suḥrtprāptir gurau bhaumadaśāṃ gate ||
agnicaurādijā pīḍā manaścintā vyayas tathā |
lābhahāniḥ kvacid vairaṃ bhaumasyāntargataṃ tamaḥ ||
caurāgnibhayam atyugraṃ vyayādhikyam anudyamam |
manaścintāṃ karoty eva bhaumasyāntargato bhṛguḥ ||
sahāyāt kāryasiddhiḥ syāl lābho rājño mahān bhavet |
strīsukhaṃ hi suhṛtprāptiḥ sūrye bhaumadaśāṃ gate ||
janena kāryasiddhiḥ syāt sukhaṃ putrādibhis tathā |
vairināśo dhanaprāptiś candre bhaumadaśāṃ gate ||
iti bhaumaphalam ||
strīsukhaṃ rājasanmānaḥ kāryasiddhis tathā bhavet |
buddhiprapañcatā lābhaḥ svadaśāntargate budhe ||
kalaho vāyupīḍā syād bhṛtyaiḥ saha dhanakṣayaḥ |
apavādo manastāpaḥ śanau budhadaśāṃ gate ||
suvarṇapaṭṭakūlādilābhaḥ karpūrasambhavaḥ |
suhṛtsamāgamaś caiva budhasyāntargate gurau ||
buddhināśo manastāpaḥ svalpalābho dhanavyayaḥ |
suhṛdbhūpativairaṃ ca rāhau budhadaśāṃ gate ||
strīpakṣāt svalpalābhaḥ syād rājño lābho mahān bhavet |
śvetavastvantaraprāptir budhasyāntargate bhṛgau ||
saukhyaṃ svajanabandhūnāṃ mitraputrādisaṃgamaḥ |
vairināśo jayaprāptiḥ sūrye saumyadaśāṃ gate ||
raktapittādipīḍā syād daurbalyaṃ svaśarīrake |
strīyoge kalahaś caiva candre saumyadaśāṃ gate ||
śirovyathā ca śūlaṃ syāt pīḍā syāt tu dhanakṣayaḥ |
vigrahaḥ svasutādyaiś ca bhaume budhadaśāṃ gate ||
iti budhaphalam ||
kuṭumbakalaho mitrair virodho dhanasaṃhatiḥ |
nṛpavairibhayaṃ caiva svadaśāntargate śanau ||
ārogyatā mahālābho mahadbhiḥ saha saṃgatiḥ |
dvijadevaguror bhaktiḥ śaner antargate gurau ||
cauravairinṛpād vāpi dhanasyodarapīḍanam |
duḥkhaṃ karoti māndyaṃ ca śaner antargataṃ tamaḥ ||
vairibhyo vijayaś caiva bhṛtyebhyo'pi dhanāgamaḥ |
strīsaukhyaṃ mitrasāphalyaṃ śukre śanidaśāṃ gate ||
kuṭumbakalahaś caiva dhanadhānyasya ca vyayaḥ |
īṣan manasi cintā ca sūrye śanidaśāṃ gate ||
catuṣpadādilābhaḥ syād vairināśo nṛpād bhayam |
strīsukhaṃ duḥkhanāśaś ca candre śanidaśāṃ gate ||
raktapittaprakopaḥ syāt kalaho bāndhavaiḥ saha |
dhanadhānyavyayaś caiva bhaume śanidaśāṃ gate ||
kalaho mitraputrādyair virodhaś caiva sarvadā |
śatrubhyo bhayam atyugraṃ budhe mandadaśāṃ gate ||
iti śaniphalam ||
kāryasiddhir nṛpād bhītir dhanadhānyādisampadaḥ |
pramehabhavapīḍā syāt svadaśāntargate gurau ||
dadrukaṇḍuprakopaś ca raktakopaḥ pramehataḥ |
balahānis tv arthanāśo rāhau jīvadaśāṃ gate ||
śukrasyāpi phalaṃ rāhuphalavad guruvad raveḥ |
strīsukhaṃ saṃtateḥ saukhyaṃ guror antargate vidhau ||
cintitasya ca kāryasya siddhiḥ syāt tu dhanāgamaḥ |
śarīrārogyakaṃ caiva bhaume jīvadaśāṃ gate ||
budhasyāpi phalaṃ bhaumaphalavac cātha vāyubhīḥ |
buddhināśo vyayaś caiva śanau jīvadaśāṃ gate ||
iti guruphalam ||
paradeśagamas tatra caurebhyo'pi mahad bhayam |
mānahāniḥ śastrapīḍā rāhau nijadaśāṃ gate ||
arthalābhaḥ kāryasiddhiḥ śukre rāhudaśāṃ gate |
jvarātisārarogaś ca rāhor antargate ravau ||
candrasya rāhuvac cārdharavivad bhaumajaṃ phalam |
budhasya śukravac cārdharāhuvac ca śaneḥ smṛtam ||
samau lābhavyayau caiva mitraśatrusamāgamaḥ |
miśraṃ caiva phalaṃ vācyaṃ gurau rāhudaśāṃ gate ||
iti rāhuphalam ||
strīsaukhyaṃ nṛpamānaḥ syād raupyāśvādisamāgamaḥ |
śvetavastos tathārogyaṃ svadaśāntargate bhṛgau ||
yatnena kāryasiddhiḥ syād rājasanmānam eva ca |
mahatī prītir ārogyaṃ ravau śukradaśāṃ gate ||
strīsukhaṃ śvetavastūnāṃ lābhaṃ vai rājamānatām |
karoti śatrunāśaṃ ca candre śukradaśāṃ gate ||
kvacid duḥkhaṃ kvacit saukhyaṃ kvacil lābhaṃ kvacid yaśaḥ |
prāpnoti puruṣo nityaṃ candre śukradaśāṃ gate || iti vā pāṭhaḥ |
saṃtāpaḥ kalahaś caiva pittakopasamāgamaḥ |
śatrūṇāṃ raktakopaś ca bhaume śukradaśāṃ gate ||
kaṇḍūraktātipittaṃ ca vihāro hemasambhavaḥ |
dhanadhānyavyayaś caiva śukrasyāntargate budhe ||
akasmāc ca dhanaprāptiḥ parebhyo hīnavastutaḥ |
lābhaḥ syād bhārgavasyāntar daśā yadi śanes tadā ||
rājyaprāptir dravyalābhas tv alpāyāsena karma ca |
saphalaṃ ca bhavec chukradaśāmadhye guror yadā ||
svajanaiś ca virodhaḥ syād vāyuś codarasambhavaḥ |
śūlarogo vyayaś caiva rāhau śukradaśām gate ||
iti śukraphalam | iti rāmamatadaśāyām antardaśāḥ samāptāḥ ||
athoktānāṃ daśākadambānāṃ viṣayavibhāgo nirūpyate granthāntare |
balī yadā hīnalavo grahaḥ syāt tadā tu hīnāṃśadaśā vidheyā |
sarvagrahālokanalabdhavīrye tanau tasīrākhyadaśā pradiṣṭā ||
lagnasya sabalatve hi bhāvapūrvā tu sā matā |
kālahorādaśā kāryā savīrye'bde ca tatpatau ||
haddākhyā varṣalagnasya haddeśe balasaṃyute |
abdacandre balopete kuryān naisargikīṃ daśām ||
savīryajanmarāśīśe muddā gaurīmatena tu |
balasāmye tu sarveṣāṃ tasīrākhyā prakīrtitā ||
savīrye candrarāśīśe balarāmāhvayā matā |
sarve nabhogāḥ prekṣante tanuṃ bhāvadaśā tadā ||
tatra varṣe sarvāpekṣayā hīnāṃśagrahasya sabalatve hīnāṃśadaśā vidheyā | sarvagrahair dṛṣṭe lagne tasīradaśā | lagnasya sabalatve bhāvatasīradaśā | varṣapraveśasamaye kālahoreśasya sabalatve kālahorādaśā | varṣapraveśalagnahaddeśvarasya sabalatve haddādaśā | candrasya sabalatve nisargadaśā | varṣe janmarāśīśvarasya sabalatve gaurīmatadaśā muddākhyā | varṣe candrarāśīśvarasya sabalatve balarāmamatadaśā vidheyā | sarveṣāṃ balasāmye balāpekṣayā rahitā tasīradaśā kartavyā | lagnopari sarvagrahāṇāṃ dṛṣṭyabhāve bhāvadaśā kartavyeti tattvam ||
atha daśāphale viśeṣaḥ | tatra pūrvaṃ pūrṇabalasya raver daśāphale gajāśvalābhādiphalam uktam | pūrṇabalaravidaśā tu sarveṣāṃ varṣapraveśe kadāpi na sambhavatīti nipāto na dṛśyate | paraṃ tu teṣāṃ gajāśvalābhādikaṃ na dṛśyate | tatra kiṃ kāraṇam iti ced ucyate | janmani jātakoktamārgeṇa raviś cet pūrṇabalo varṣe'pi pūrṇabalaḥ śubhasthānagaś ca bhavati tadā gajāśvalābhādikam avaśyaṃ varṣe vaktavyam | janmani hīnabale sūrye varṣe pūrṇavīrye'pi gajāśvalābhādikaṃ svapne bodhyam | uktaṃ ca varāheṇa |
pariṇamati phaloktiḥ svapnacintāsv avīryaiḥ || iti |
atha daśāriṣṭam uktaṃ hillājadīpikāyām |
daśādau daśeśas trirāśīśvaraś ca yadā naṣṭavīryo bhaved riṣṭam uktam |
vipakṣāṣṭamastho'thavā krūradṛṣṭo yutaḥ syād ariṣṭaṃ tadā pākakāle ||
trirāśīśvarāc candrapākeśvarau tu ripucchidrariṣpheṣu saṃsthāv ariṣṭam |
trirāśīśapākeśvarau śītaraśmer yadā vā tadādeśanīyaṃ tv ariṣṭam ||
trirāśikeśas tanuto vidhor vā pākeśvarād dvidvimite dṛkāṇe |
bhaved ariṣṭaṃ niyataṃ narāṇām anyonyam evaṃ viduṣā prakalpyam ||
janmalagnād daśāveśaḥ ṣaṣṭhāṣṭastho daśeśvarāt |
chidrāṃśasaṃstho vāriṣṭaṃ karoti ripurāśigaḥ ||
chidrāt trairāśipaḥ śodhyaḥ saśanir mṛtyusadmakam |
tatkāle vīryasaṃyuktam ariṣṭaṃ jāyate dhruvam ||
tatkāle vīryahīnaś ca vilagnādhipatir yadā |
vyayāricchidragaś cet syāt tadāriṣṭaṃ prajāyate ||
daśādhipo vīryayutaḥ praveśe trairāśikeśo'pi yutaḥ śubhaiś ca |
dṛṣṭas trikoṇopacayasthitaś cet tadāśu riṣṭaṃ vilayaṃ prayāti ||
iti śrīmaddaivajñavaryapaṇḍitadāmodarātmajabalabhadraviracite hāyanaratne daśānayanādhikāraḥ saptamaḥ ||7||
![Hayanaratna by Balabhadra [sanskrit] - book cover](/images/book-cover-default.png)