Harivamsa [appendix] [sanskrit]
101,601 words
The Sanskrit edition of the Harivamsa [appendix version], an important addition to the larger epic Mahabharata, existing in several editions. The text deals with the ancient Indian Solar and Lunar dynasties leading and recounts the history of Krishna.
Chapter 7
vaiśaṃpāyana uvāca rambho napatyastatrāsīdvaṃśaṃ vakṣyāmyanenasaḥ || 1 ||
[Analyze grammar]
anenasaḥ suto rājā pratikṣatro mahāyaśāḥ || 2 ||
[Analyze grammar]
pratikṣatrasutaścāpi sṛñjayo nāma viśrutaḥ || 3 ||
[Analyze grammar]
sṛñjayasya jayaḥ putro vijayastasya cātmajaḥ || 4 ||
[Analyze grammar]
vijayasya kṛtiḥ putrastasya haryaśvataḥ sutaḥ || 5 ||
[Analyze grammar]
haryaśvatasuto rājā sahadevaḥ pratāpavān || 6 ||
[Analyze grammar]
sahadevasya dharmātmā nadīna iti viśrutaḥ || 7 ||
[Analyze grammar]
nadīnasya jayatseno jayatsenasya saṃkṛtiḥ || 8 ||
[Analyze grammar]
saṃkṛterapi dharmātmā kṣatradharmo mahāyaśāḥ || 9 ||
[Analyze grammar]
anenasya samākhyātāḥ kṣatravṛddhasya me śṛṇu || 10 ||
[Analyze grammar]
kṣatravṛddhātmajastatra sunahotro mahāyaśāḥ || 11 ||
[Analyze grammar]
sunahotrasya dāyādāstrayaḥ paramadhārmikāḥ || 12 ||
[Analyze grammar]
kāśaḥ śalaśca dvāvetau tathā gṛtsamadaḥ prabhuḥ || 13 ||
[Analyze grammar]
putro gṛtsamadasyāpi śunako yasya śaunakāḥ || 14 ||
[Analyze grammar]
brāhmaṇāḥ kṣatriyāścaiva vaiśyāḥ śūdrāstathaiva ca || 15 ||
[Analyze grammar]
śalātmajaśca cārṣṭiceṇastanayastasya kāśyakaḥ || 16 ||
[Analyze grammar]
kāśyasya kāsyayo rājanputro dīrghatamāstathā || 17 ||
[Analyze grammar]
dhanvastu dīrghatamaso vidvāndhanvantariḥ sutaḥ || 18 ||
[Analyze grammar]
yajñabhugvāsudevāṃśaḥ smṛtamātrārtināśanaḥ || 18 ||
[Analyze grammar]
tapaso nte sumahato jāto vṛddhasya dhīmataḥ || 19 ||
[Analyze grammar]
punardhanvantarirdevo mānuṣeṣviha jajñivān || 20 ||
[Analyze grammar]
janamejaya uvāca kathaṃ dhanvantarirdevo mānuṣeṣviha jajñivān || 21 ||
[Analyze grammar]
etadveditumicchāmi tvatto brūhi yathātatham || 22 ||
[Analyze grammar]
vaiśaṃpāyana uvāca dhanvantareḥ saṃbhavo yaṃ śrūyatāṃ bharatarṣabha || 23 ||
[Analyze grammar]
sa saṃbhūtaḥ samudrāttu mathyamāne mṛte purā || 24 ||
[Analyze grammar]
utpannaḥ kalaśātpūrvaṃ sarvataśca śriyā vṛtaḥ || 25 ||
[Analyze grammar]
samutpannaḥ sakalaśaḥ pūrvaṃ sarvaśriyā vṛtaḥ || 25 ||
[Analyze grammar]
sadyaḥsaṃsiddhakāryaṃ hi viṣṇurdṛṣṭvā hi tasthivān || 26 ||
[Analyze grammar]
abjastvamiti hovāca tasmādabjastu sa smṛtaḥ || 27 ||
[Analyze grammar]
abjaḥ provāca viṣṇuṃ vai tava putro smi vai prabho || 28 ||
[Analyze grammar]
vidhatsva bhāgaṃ sthānaṃ ca mama loke sureśvara || 29 ||
[Analyze grammar]
evamuktaḥ sa dṛṣṭvā vai tathyaṃ provāca taṃ prabhuḥ || 30 ||
[Analyze grammar]
kṛto yajñavibhāgo hi yajñiyairhi suraiḥ saha || 31 ||
[Analyze grammar]
deveṣu viniyuktaṃ hi viddhi hotraṃ maharṣibhiḥ || 32 ||
[Analyze grammar]
na śakyamupahomo vai tubhyaṃ kartu kathaṃcana || 33 ||
[Analyze grammar]
na śakyamiha vai kartuṃ mayā tubhyaṃ kathaṃcana || 33 ||
[Analyze grammar]
arvāgbhūto si devānāṃ putra tvaṃ tu na hīśvaraḥ || 34 ||
[Analyze grammar]
dvitīyāyāṃ tu saṃbhūtyāṃ loke khyātiṃ gamiṣyasi || 35 ||
[Analyze grammar]
aṇimādiśca te siddhirgarbhasthasya bhaviṣyati || 36 ||
[Analyze grammar]
tenaiva tvaṃ śarīreṇa devatvaṃ prāpsyase prabho || 37 ||
[Analyze grammar]
carumantrairvratairjāpyairyakṣyanti tvāṃ dvijātayaḥ || 38 ||
[Analyze grammar]
aṣṭadhā tvaṃ punaścaiva āyurvedaṃ vidhāsyasi || 39 ||
[Analyze grammar]
avaśyaṃbhāvī hyartho yaṃ prāgdṛṣṭastvabjayoninā || 40 ||
[Analyze grammar]
dvitīyaṃ dvāparaṃ prāpya bhavitā tvaṃ na saṃśayaḥ || 41 ||
[Analyze grammar]
imaṃ tasmai varaṃ dattvā viṣṇurantardadhe punaḥ || 42 ||
[Analyze grammar]
dvitīye dvāpare prāpte saunahotriḥ sa kāśirāṭ || 43 ||
[Analyze grammar]
putrakāmastapastepe dhanvo dīrghaṃ mahattadā || 44 ||
[Analyze grammar]
prapadye devatāṃ tāṃ tu yā me putraṃ pradāsyati || 45 ||
[Analyze grammar]
abjaṃ devaṃ sa putrārthe tadārādhitavānnṛpa || 46 ||
[Analyze grammar]
tatastuṣṭaḥ sa bhagavānabjaḥ provāca taṃ nṛpam || 47 ||
[Analyze grammar]
yadicchasi varaṃ sarvaṃ tatte dāsyāmi suvrata || 48 ||
[Analyze grammar]
bhagavanyadi tuṣṭastvaṃ putro me khyātimānbhavet || 49 ||
[Analyze grammar]
tatheti samanujñāya tatraivāntaradhīyata || 50 ||
[Analyze grammar]
tasya gehe samutpanno devo dhanvantaristadā || 51 ||
[Analyze grammar]
kāśirājo mahārājaḥ sarvarogapraṇāśanaḥ || 52 ||
[Analyze grammar]
āyurvedaṃ bharadvājātprāpyeha sabhiṣakkriyam || 53 ||
[Analyze grammar]
tamaṣṭadhā punarvyasya śiṣyebhyaḥ pratyapādayat || 54 ||
[Analyze grammar]
dhanvantarestu tanayaḥ ketumāniti viśrutaḥ || 55 ||
[Analyze grammar]
atha ketumataḥ putro vīro bhīmarathaḥ smṛtaḥ || 56 ||
[Analyze grammar]
bhīmarathasyāpi suto divodāsaḥ prajeśvaraḥ || 57 ||
[Analyze grammar]
divodāsastu dharmātmā vārāṇasyadhipo bhavat || 58 ||
[Analyze grammar]
etasminneva kāle tu purīṃ vārāṇasīṃ nṛpaḥ || 59 ||
[Analyze grammar]
śūnyāṃ niveśayāmāsa kṣemako nāma rākṣasaḥ || 60 ||
[Analyze grammar]
śaptā hi sā matimatā nikumbhena mahātmanā || 61 ||
[Analyze grammar]
śūnyā varṣasahasraṃ vai bhavitrīti na saṃśayaḥ || 62 ||
[Analyze grammar]
tasyāṃ tu śaptamātrāyāṃ divodāsaḥ prajeśvaraḥ || 63 ||
[Analyze grammar]
viṣayānte purīṃ ramyāṃ gomatyāṃ saṃnyaveśayat || 64 ||
[Analyze grammar]
bhadraśreṇyasya pūrvaṃ tu purī vārāṇasītyabhūt || 64 ||
[Analyze grammar]
bhadraśreṇyasya putrāṇāṃ śatamuttamadhanvināṃ || 65 ||
[Analyze grammar]
hatvā niveśayāmāsa divodāso narādhipaḥ || 66 ||
[Analyze grammar]
bhadraśreṇyasya tad rājyaṃ hṛtaṃ tena balīyasā || 67 ||
[Analyze grammar]
janamejaya uvāca vārāṇasīṃ nikumbhastu kimarthaṃ śaptavānprabhuḥ || 68 ||
[Analyze grammar]
nikumbhaḥ kaśca dharmātmā siddhikṣetraṃ śaśāpa yaḥ || 69 ||
[Analyze grammar]
kāraṇaṃ tadaśeṣeṇa vada tvaṃ vadatāṃ vara || 69 ||
[Analyze grammar]
vaiśaṃpāyana uvāca divodāsastu rājarṣirnagaraṃ prāpya pārthiva || 70 ||
[Analyze grammar]
vasati sma mahātejāḥ sphītāyāṃ tu narādhipaḥ || 71 ||
[Analyze grammar]
etasminneva kāle tu kṛtadāro maheśvaraḥ || 72 ||
[Analyze grammar]
devyāstu priyakāmārthaṃ nyavasacchvaśurāntike || 73 ||
[Analyze grammar]
devājñayā pārṣadā ye tvabhirūpāstapodhanāḥ || 74 ||
[Analyze grammar]
pūrvoktai rūpaveṣaśca toṣayanti sma pārvatīm || 75 ||
[Analyze grammar]
hṛṣyate vai mahādevī menā naiva prahṛṣyati || 76 ||
[Analyze grammar]
jugupsatyasakṛttaṃ vai devadevaṃ tathaiva ha || 77 ||
[Analyze grammar]
sapārṣadastvanācārastava bhartā maheśvaraḥ || 78 ||
[Analyze grammar]
daridraḥ sarvadaivāsau śīlaṃ tasya na vartate || 79 ||
[Analyze grammar]
mātrā tathoktā varadā strīsvabhāvānna cukruve || 80 ||
[Analyze grammar]
smitaṃ kṛtvā tu varadā bhavapārśvamathāgamat || 81 ||
[Analyze grammar]
vivarṇavadanā devī mahādevamabhāṣata || 82 ||
[Analyze grammar]
neha vatsyāmyahaṃ deva naya māṃ svaṃ niveśanam || 83 ||
[Analyze grammar]
tathā kartuṃ mahādevaḥ sarvāṃl lokānavaikṣata || 84 ||
[Analyze grammar]
vāsārthaṃ rocayāmāsa pṛthivyāṃ kurunandana || 85 ||
[Analyze grammar]
vārāṇasī mahātejāḥ siddhakṣetraṃ maheśvaraḥ || 86 ||
[Analyze grammar]
divodāsena tāṃ jñātvā niviṣṭāṃ nagarīṃ bhavaḥ || 87 ||
[Analyze grammar]
pārśve tiṣṭhantamāhūya nikumbhamidamabravīt || 88 ||
[Analyze grammar]
gaṇeśvara purīṃ gatvā śūnyāṃ vārāṇasīṃ kuru || 89 ||
[Analyze grammar]
mṛdunaivābhyupāyena ativīryaḥ sa pārthivaḥ || 90 ||
[Analyze grammar]
tato gatvā nikumbhastu purīṃ vārāṇasīṃ tadā || 91 ||
[Analyze grammar]
svapne nidarśayāmāsa kaṇṭakaṃ nāma nāpitam || 92 ||
[Analyze grammar]
śreyaste haṃ kariṣyāmi sthānaṃ me racayānagha || 93 ||
[Analyze grammar]
madrūpāṃ pratimāṃ kṛtvā nagaryante tathaiva ca || 94 ||
[Analyze grammar]
tataḥ svapne yathoddiṣṭaṃ sarvaṃ kāritavānnṛpa || 95 ||
[Analyze grammar]
purīdvāre tu vijñāpya rājānaṃ tu yathāvidhi || 96 ||
[Analyze grammar]
pūjāṃ ca mahatīṃ tasya nityameva prayojayat || 97 ||
[Analyze grammar]
gandhaiśca dhūpamālyaiśca prokṣaṇīyaistathaiva ca || 98 ||
[Analyze grammar]
annapānaprayogaiśca atyadbhutamivābhavat || 99 ||
[Analyze grammar]
evaṃ saṃpūjyate tatra nityameva gaṇeśvaraḥ || 100 ||
[Analyze grammar]
tato varasahasraṃ tu nāgarāṇāṃ prayacchati || 101 ||
[Analyze grammar]
putrān hiraṇyamāyuśca sarvān kāmāṃstathaiva ca || 102 ||
[Analyze grammar]
rājñastu mahiṣī śreṣṭhā suyaśā nāma viśrutā || 103 ||
[Analyze grammar]
putrārthamāgatā devī sādhvī rājñā pracoditā || 104 ||
[Analyze grammar]
pūjāṃ tu vipulāṃ kṛtvā devī putramayācata || 105 ||
[Analyze grammar]
punaḥ punarathāgamya bahuśaḥ putrakāraṇāt || 106 ||
[Analyze grammar]
na prayacchati putraṃ hi nikumbhaḥ kāraṇena hi || 107 ||
[Analyze grammar]
rājā tu yadi saṃkruddhaḥ kāryasiddhistato bhavet || 108 ||
[Analyze grammar]
atha dīrgheṇa kālena krodho rājānamāviśat || 109 ||
[Analyze grammar]
bhūtametanmahaddūri nāgarāṇāṃ prayacchati || 110 ||
[Analyze grammar]
prīto varānnaiḥ śataśo mama kiṃ na prayacchati || 111 ||
[Analyze grammar]
māmakaiḥ pūjyate nityaṃ nagaryāṃ mama caiva hi || 112 ||
[Analyze grammar]
vijñāpito mamārthaṃ vai devyā me putrakāraṇāt || 113 ||
[Analyze grammar]
na dadāti ca putraṃ me kṛtaghnaḥ kena hetunā || 114 ||
[Analyze grammar]
tato nārhati satkāraṃ matsakāśādviśeṣataḥ || 115 ||
[Analyze grammar]
tasmāttu nāśayiṣyāmi sthānamasya durātmanaḥ || 116 ||
[Analyze grammar]
evaṃ sa tu viniścitya durātmā rājakilbiṣī || 117 ||
[Analyze grammar]
sthānaṃ gaṇapatestasya nāśayāmāsa durmatiḥ || 118 ||
[Analyze grammar]
bhagnamāyatanaṃ dṛṣṭvā rājānamaśapatprabhuḥ || 119 ||
[Analyze grammar]
yasmādanaparādhasya tvayā sthānaṃ vināśitam || 120 ||
[Analyze grammar]
puryakasmādiyaṃ śūnyā tava nūnaṃ bhaviṣyati || 121 ||
[Analyze grammar]
tatastena tu śāpena śūnyā vārāṇasī tadā || 122 ||
[Analyze grammar]
śaptvā purīṃ nikumbhastāṃ mahādevamathāgamat || 123 ||
[Analyze grammar]
akasmācca purī sā tu vidrutā sarvatodiśam || 124 ||
[Analyze grammar]
tasyāṃ puryāṃ tato devo nirmame padamātmanaḥ || 125 ||
[Analyze grammar]
ramate tatra vai devo ramamāṇo gireḥ sutām || 126 ||
[Analyze grammar]
na ratiṃ tatra vai devī labhate gṛhavismayāt || 127 ||
[Analyze grammar]
vasāmyatra na puryāṃ tu devī devamathābravīt || 128 ||
[Analyze grammar]
mahādeva uvāca nāhaṃ veśma vimokṣyāmi avimuktaṃ hi me gṛham || 129 ||
[Analyze grammar]
nāhaṃ tatra gamiṣyāmi gaccha devi gṛhaṃ prati || 130 ||
[Analyze grammar]
hasannuvāca bhagavāṃstryambakastripurāntakaḥ || 131 ||
[Analyze grammar]
tasmāttadavimuktaṃ hi proktaṃ devena vai svayam || 132 ||
[Analyze grammar]
evaṃ vārāṇasī śaptā avimuktaṃ ca kīrtitam || 133 ||
[Analyze grammar]
yasminvasati vai devaḥ sarvadevanamaskṛtaḥ || 134 ||
[Analyze grammar]
yugeṣu triṣu dharmātmā saha devyā maheśvaraḥ || 135 ||
[Analyze grammar]
antardhānaṃ kalau yāti tatpuraṃ hi mahātmanaḥ || 136 ||
[Analyze grammar]
antarhite pure tasminpurī tu vasate punaḥ || 137 ||
[Analyze grammar]
evaṃ vārāṇasī śaptā niveśaṃ punarāgatā || 138 ||
[Analyze grammar]
bhadraśreṇyasya putro vai durdamo nāma viśrutaḥ || 139 ||
[Analyze grammar]
divodāsena bāleti ghṛṇayā sa vivarjitaḥ || 140 ||
[Analyze grammar]
haihayasya tu dāyādyaṃ kṛtavānvai mahīpatiḥ || 141 ||
[Analyze grammar]
ājahre pitṛdāyādyaṃ divodāsahṛtaṃ balāt || 142 ||
[Analyze grammar]
bhadraśreṇyasya putreṇa durdamena mahātmanā || 143 ||
[Analyze grammar]
vairasyāntaṃ mahārāja kṣatriyeṇa vidhitsatā || 144 ||
[Analyze grammar]
divodāsāddṛṣadvatyāṃ vīro jajñe pratardanaḥ || 145 ||
[Analyze grammar]
tena putreṇa bālena prahṛtaṃ tasya vai punaḥ || 146 ||
[Analyze grammar]
tena bālena dāyādyaṃ pragṛhītaṃ punastadā || 146 ||
[Analyze grammar]
evaṃ pratardano rājā brahmajñaḥ saṃbabhūva ha || 146 ||
[Analyze grammar]
sa eva śatrujidvīra ṛtadhvaja itīritaḥ || 146 ||
[Analyze grammar]
upabhujyāsya dehasya pāte brahmamayo bhavat || 146 ||
[Analyze grammar]
pratardanasya putrau dvau vatsabhārgau suviśrutau || 147 ||
[Analyze grammar]
vatsaputro hyalarkastu saṃnatistasya cātmajaḥ || 148 ||
[Analyze grammar]
alarko nāma putrastu rājā saṃnatimānbhuvi || 148 ||
[Analyze grammar]
aṣṭāratho nāma nṛpaḥ suto bhīmarathasya vai || 148 ||
[Analyze grammar]
natiputreṣu bāleṣu prahṛtaṃ tasya bhārata || 148 ||
[Analyze grammar]
alarkaḥ kāśirājastu brahmaṇyaḥ satyasaṃgaraḥ || 149 ||
[Analyze grammar]
alarkaṃ prati rājarṣiṃ śloko gītaḥ purātanaiḥ || 150 ||
[Analyze grammar]
ṣaṣṭiṃ varṣasahasrāṇi ṣaṣṭiṃ varṣaśatāni ca || 151 ||
[Analyze grammar]
alarkādaparo nānyo bubhuje medinīmimām || 151 ||
[Analyze grammar]
yuvā rūpeṇa saṃpanna āsītkāśikulodvahaḥ || 152 ||
[Analyze grammar]
lopāmudrāprasādena paramāyuravāpa saḥ || 153 ||
[Analyze grammar]
tasyāsītsumahad rājyaṃ rūpayauvanaśālinaḥ || 154 ||
[Analyze grammar]
śāpasyānte mahābāhurhatvā kṣemakarākṣasam || 155 ||
[Analyze grammar]
ramyāṃ niveśayāmāsa purīṃ vārāṇasīṃ punaḥ || 156 ||
[Analyze grammar]
saṃnaterapi dāyādaḥ sunītho nāma dhārmikaḥ || 157 ||
[Analyze grammar]
sunīthasya tu dāyādaḥ kṣemo nāma mahāyaśāḥ || 158 ||
[Analyze grammar]
kṣemasya ketumānputraḥ suketustasya cātmajaḥ || 159 ||
[Analyze grammar]
suketutanayaścāpi dharmaketuriti śrutiḥ || 160 ||
[Analyze grammar]
dharmaketostu dāyādaḥ satyaketurmahārathaḥ || 161 ||
[Analyze grammar]
satyaketusutaścāpi vibhurnāma prajeśvaraḥ || 162 ||
[Analyze grammar]
ānartastu vibhoḥ putraḥ sukumāraśca tatsutaḥ || 163 ||
[Analyze grammar]
sukumārasya putrastu satyaketur sudhārmikaḥ || 164 ||
[Analyze grammar]
dhṛṣṭaketostu dāyādo veṇuhotraḥ prajeśvaraḥ || 165 ||
[Analyze grammar]
veṇuhotrasutaścāpi bhargo nāma prajeśvaraḥ || 166 ||
[Analyze grammar]
vatsasya vatsabhūmiśca bhṛgubhūmistu bhārgavāt || 167 ||
[Analyze grammar]
ete tvaṅgirasaḥ putrā jātā vaṃśe tha bhārgave || 168 ||
[Analyze grammar]
brāhmaṇāḥ kṣatriyā vaiśyāḥ striyaḥ putrāḥ sahasraśaḥ || 169 ||
[Analyze grammar]
ityete kāśayaḥ proktā nahuṣasya nibodhata || 170 ||
[Analyze grammar]
Other editions:
Also see the following editions of the Sanskrit text or (alternative) English translations of the Harivamsa Chapter 7
Shri Harivamsa Purana (Narayani Language)
by Ramtej Pandey (2013)
With Commentary (Set Of 3 Volumes); Sanskrit Text with Hindi Translation; [Chaukhamba Sanskrit Pratishthan]
Buy now!
Shri Harivamsha Purana (Telugu)
by Gollapudi Veeraswamy Son (2012)
శ్రీ వారివంశవ్రరాణం [Gollapudi Veeraswamy Son]
Buy now!
Shri Harivamsa Purana in Marathi
by Jitendra Nath Thakur (2021)
श्रीहरिवंशपुराण [Dharmik Prakashan Sanstha, Mumbai]
Buy now!
Harivamsa Purana
by Ras Bihari Lal and Sons (2012)
Set of 10 Volumes; Transliterated Text with English Translation; [5425 pages]
Buy now!
Harivamsa Purana in 3 Volumes
by Shanti Lal Nagar (2013)
Text with English Notes and Index; [Eastern Book Linkers]
Buy now!