Harivamsa [appendix] [sanskrit]
101,601 words
The Sanskrit edition of the Harivamsa [appendix version], an important addition to the larger epic Mahabharata, existing in several editions. The text deals with the ancient Indian Solar and Lunar dynasties leading and recounts the history of Krishna.
Chapter 5
yudhiṣṭhira uvāca kimarthaṃ brahmadattasya pūjanīyā śakuntikā || 1 ||
[Analyze grammar]
andhaṃ cakāra gāṅgeya jyeṣṭhaṃ putraṃ purā vibho || 2 ||
[Analyze grammar]
ciroṣitā gṛhe cāpi kimarthaṃ caiva tasya sā || 3 ||
[Analyze grammar]
cakāra vipriyamidaṃ tasya rājño mahātmanaḥ || 4 ||
[Analyze grammar]
pūjanīyā cakārāsau kiṃ sakhyaṃ tena caiva ha || 5 ||
[Analyze grammar]
etaṃ me saṃśayaṃ sarvaṃ prabravīhi yathātatham || 6 ||
[Analyze grammar]
bhīṣma uvāca śṛṇu sarvaṃ mahārāja yathā vṛttamabhūtpurā || 7 ||
[Analyze grammar]
brahmadattasya bhavane tannibodha yudhiṣṭhira || 8 ||
[Analyze grammar]
kācicchakuntikā rājanbrahmadattasya vai sakhī || 9 ||
[Analyze grammar]
sitapakṣā śoṇaśirāḥ sitapṛṣṭhā sitodarī || 10 ||
[Analyze grammar]
sakhī sā brahmadattasya sudṛḍhaṃ baddhasauhṛdā || 11 ||
[Analyze grammar]
tasyāḥ kulāyamabhavadgehe tasya narottama || 12 ||
[Analyze grammar]
sā sadāhani nirgatya tasya rājño gṛhottamāt || 13 ||
[Analyze grammar]
cacārāmbhodhitīreṣu palvaleṣu saraḥsu ca || 14 ||
[Analyze grammar]
nadīparvatakuñjeṣu vaneṣu vividheṣu ca || 15 ||
[Analyze grammar]
praphulleṣu taḍāgeṣu kahlārasusugandhiṣu || 16 ||
[Analyze grammar]
kumudotpalakiñjalka surabhīkṛtavāyuṣu || 17 ||
[Analyze grammar]
haṃsasārasaghuṣṭeṣu kāraṇḍavaruteṣu ca || 18 ||
[Analyze grammar]
caritvā teṣu sā rājanniśi kāmpilyamāgamat || 19 ||
[Analyze grammar]
nṛpaterbhavanaṃ pārtha brahmadattasya dhīmataḥ || 20 ||
[Analyze grammar]
rājñā tena sadā rājan kathāyogaṃ cakāra sā || 21 ||
[Analyze grammar]
āścaryāṇi ca sarvāṇi yāni vṛttāni kānicit || 22 ||
[Analyze grammar]
carantī vividhāndeśān kathayāmāsa sā niśi || 23 ||
[Analyze grammar]
kadācittasya nṛpaterbrahmadattasya kaurava || 24 ||
[Analyze grammar]
putro'bhūd rājaśārdūla sarvasena iti śrutaḥ || 25 ||
[Analyze grammar]
pūjanīyā ca sā tasminprasūtāṇḍamathāpi ca || 26 ||
[Analyze grammar]
tasminnīḍe purā hyekaṃ śakalātprāsphuṭattadā || 27 ||
[Analyze grammar]
sphuṭito māṃsapiṇḍastu bāhupādāsyasaṃyutaḥ || 28 ||
[Analyze grammar]
babhruvaktraścakṣuhīno babhūva pṛthivīpate || 29 ||
[Analyze grammar]
cakṣuṣmānapyabhūtpaścādīṣatpakṣotthitaśca ha || 30 ||
[Analyze grammar]
atha sā pūjanīyā vai rājaputrasvaputrayoḥ || 31 ||
[Analyze grammar]
tulyasnehātprītimatī divase divase tadā || 32 ||
[Analyze grammar]
ājahāra sadā sāyaṃ cañcvā nṛpa phaladvayam || 33 ||
[Analyze grammar]
amṛtasvādu sadṛśaṃ sarvasenatanūjayoḥ || 34 ||
[Analyze grammar]
sa bālo brahmadattasya pūjanīyāsutaśca ha || 35 ||
[Analyze grammar]
te phale bhakṣayitvā ca pṛṭhukau tau mudā yutau || 36 ||
[Analyze grammar]
abhūtāṃ nityameveha svadatāṃ caiva te phale || 37 ||
[Analyze grammar]
tasyāṃ gatāyāmatha ca pūjanīyāṃ sadāhani || 38 ||
[Analyze grammar]
śiśunā caṭakenātha dhātrī taṃ tu śiśuṃ nṛpa || 39 ||
[Analyze grammar]
tena prakīḍayāmāsa brahmadattātmajaṃ sadā || 40 ||
[Analyze grammar]
nīḍāttadā samākṛṣya pūjanīyā gatā yadā || 41 ||
[Analyze grammar]
krīḍatā rājaputreṇa kadāciccaṭakaḥ sa tu || 42 ||
[Analyze grammar]
nigṛhītaḥ kaṃdharāyāṃ śiśunā dṛḍhamuṣṭinā || 43 ||
[Analyze grammar]
durbhaṅgamuṣṭinā rājannasūn sadyastvajījahat || 44 ||
[Analyze grammar]
taṃ tu pañcatvamāpannaṃ vyāttāsyaṃ bālaghātitam || 45 ||
[Analyze grammar]
kathaṃcinmocitaṃ dṛṣṭvā nṛpatirduḥkhito'bhavat || 46 ||
[Analyze grammar]
dhātrīṃ tasya jagarhe tāṃ tadāśruparamo nṛpaḥ || 47 ||
[Analyze grammar]
tasthau śokānvito rājā śocaṃstaṃ caṭakaṃ nṛpa || 48 ||
[Analyze grammar]
pūjanīyāpi tatkālaṃ gṛhītvā tu phaladvayam || 49 ||
[Analyze grammar]
brahmadattasya bhavanamājagāma vanecarī || 50 ||
[Analyze grammar]
athāpaśyata cāgamya gṛhe tasminnarādhipa || 51 ||
[Analyze grammar]
pañcabhūtaparityaktaṃ śāvaṃ taṃ svatanūdbhavam || 52 ||
[Analyze grammar]
mumoha dṛṣṭvā svaṃ putraṃ punaḥ saṃjñāmathālabhat || 53 ||
[Analyze grammar]
labdhasaṃjñā ca sā rājanvilalāpa tapasvinī || 54 ||
[Analyze grammar]
nanu tvamāgatāṃ putra vāśantīṃ parisarpasi || 55 ||
[Analyze grammar]
kurvaṃścāṭusahasrāṇi avyaktakalayā girā || 56 ||
[Analyze grammar]
vyāditāsyaḥ kṣudhārtaśca pītenāsyena putraka || 57 ||
[Analyze grammar]
śoṇena tālunā putra kasmādadya na sarpasi || 58 ||
[Analyze grammar]
pakṣābhyāṃ māṃ pariṣvajya nanu cañcvāpi cāpyaham || 59 ||
[Analyze grammar]
cīcīkūcīti vāśantaṃ tvāmadya na śṛṇomi kim || 60 ||
[Analyze grammar]
manoratho yastu mama paśyeyaṃ putrakaṃ kadā || 61 ||
[Analyze grammar]
vyāttāsyaṃ vāri yācantaṃ sphuratpakṣaṃ mamāgrataḥ || 62 ||
[Analyze grammar]
sa me manoratho bhagnastvayi pañcatvamāgate || 63 ||
[Analyze grammar]
vilapyaivaṃ bahuvidhaṃ rājānamatha sābravīt || 64 ||
[Analyze grammar]
nanu mūrdhābhiṣiktastvaṃ dharmānvetsi sanātanān || 65 ||
[Analyze grammar]
kathaṃ mamānena sutaṃ dhātryā ghātitavānasi || 66 ||
[Analyze grammar]
svaputreṇa samākṛṣya kṣatriyādhama śaṃsa me || 67 ||
[Analyze grammar]
nanu nūnaṃ śrutā te'bhūdiyamāṅgirasī śrutiḥ || 68 ||
[Analyze grammar]
śaraṇāgataḥ kṣudhārtaśca śatrubhiścāpyupadrutaḥ || 69 ||
[Analyze grammar]
ciroṣitaśca svagṛhe pātavyaḥ sarvato bhavet || 70 ||
[Analyze grammar]
apālayannaro yāti kumbhīpākamasaṃśayam || 71 ||
[Analyze grammar]
kathamasya havirdevā gṛhṇanti pitaraḥ svadhām || 72 ||
[Analyze grammar]
evamuktvā mahārāja daśadharmagatā satī || 73 ||
[Analyze grammar]
śokārtā tasya bālasya cakṣuṣī nirbibheda sā || 74 ||
[Analyze grammar]
karābhyāṃ rājaputrasya tatastaccakṣurasphuṭam || 75 ||
[Analyze grammar]
kṛtvā cāndhaṃ nṛpasutamutpapāta tato'mbaram || 76 ||
[Analyze grammar]
atha rājā sutaṃ dṛṣṭvā pūjanīyāmuvāca ha || 77 ||
[Analyze grammar]
viśokā bhava kalyāṇi kṛtaṃ te bhīru śobhanam || 78 ||
[Analyze grammar]
gataśokā nivartasva ajaryaṃ sakhyamastu te || 79 ||
[Analyze grammar]
pureva sakhi bhadraṃ te nivartasva ramasva ca || 80 ||
[Analyze grammar]
putrapīḍābhavaścāpi na kopaḥ paramastvayi || 81 ||
[Analyze grammar]
mamāsti sakhi bhadraṃ te kartavyaṃ ca kṛtaṃ tvayā || 82 ||
[Analyze grammar]
pūjanīyovāca ātmaupamyena jānāmi putrasnehaṃ tavāpyaham || 83 ||
[Analyze grammar]
na cāhaṃ vastumicchāmi tava putramacakṣuṣam || 84 ||
[Analyze grammar]
kṛtvā vai rājaśārdūla tvadgṛhe kṛtakilbiṣā || 85 ||
[Analyze grammar]
gāthāścāpyuśanogītā imāḥ śṛṇu mayeritāḥ || 86 ||
[Analyze grammar]
kumitraṃ ca kudeśaṃ ca kurājānaṃ kusauhṛdam || 87 ||
[Analyze grammar]
kuputraṃ ca kubhāryāṃ ca dūrataḥ parivarjayet || 88 ||
[Analyze grammar]
kumitre sauhṛdaṃ nāsti kubhāryāyāṃ kuto ratiḥ || 89 ||
[Analyze grammar]
kutaḥ piṇḍaḥ kuputre tu nāsti satyaṃ kurājani || 90 ||
[Analyze grammar]
kusauhṛde kva viśvāsaḥ kudeśe na prajīvyate || 91 ||
[Analyze grammar]
kurājani bhayaṃ nityaṃ kuputre sarvato'sukham || 92 ||
[Analyze grammar]
apakāriṇi viśrambhaṃ yaḥ karoti narādhamaḥ || 93 ||
[Analyze grammar]
anātho durbalo yadvanna ciraṃ sa tu jīvati || 94 ||
[Analyze grammar]
na viśvasedaviśvaste viśvaste nāpi viśvaset || 95 ||
[Analyze grammar]
viśvāsādbhayaṃ utpannaṃ mūlānyapi nikṛntati || 96 ||
[Analyze grammar]
rājaseviṣu viśvāsaṃ garbhasaṃkariteṣu ca || 97 ||
[Analyze grammar]
yaḥ karoti naro mūḍho na ciraṃ sa tu jīvati || 98 ||
[Analyze grammar]
abhyunnatiṃ prāpya nṛpaḥ prāvāraṃ kīṭako yathā || 99 ||
[Analyze grammar]
sa vinaśyedasaṃdehamāhaivamuśanā nṛpa || 100 ||
[Analyze grammar]
api mārdavabhāvena gātraṃ saṃlīya buddhimān || 101 ||
[Analyze grammar]
ariṃ nāśayate nityaṃ yathā vallī mahādrumam || 102 ||
[Analyze grammar]
mṛdū raudraḥ kṛśo bhūtvā śanaiḥ saṃlīyate ripuḥ || 103 ||
[Analyze grammar]
valmīka iva vṛkṣasya paścānmūlaṃ nikṛntati || 104 ||
[Analyze grammar]
adrohaṃ samayaṃ kṛtvā munīnāmagrato hariḥ || 105 ||
[Analyze grammar]
jaghāna namuciṃ paścādapāṃ phenena pārthiva || 106 ||
[Analyze grammar]
suptaṃ mattaṃ pramattaṃ vā ghātayanti ripuṃ narāḥ || 107 ||
[Analyze grammar]
viṣeṇa vahninā vāpi śastreṇāpyatha māyayā || 108 ||
[Analyze grammar]
naiva śeṣaṃ prakurvanti punarvairabhayānnarāḥ || 109 ||
[Analyze grammar]
ghātayanti samūlaṃ hi śrutvemāmupamāṃ nṛpa || 110 ||
[Analyze grammar]
śatroḥ śeṣaṃ ṛṇāccheṣaṃ śeṣamagneśca bhūmipa || 111 ||
[Analyze grammar]
punarvardheta saṃbhūya tasmāccheṣaṃ na śeṣayet || 112 ||
[Analyze grammar]
hasate jalpate vairī ekapātre ca bhuñjate || 113 ||
[Analyze grammar]
ekāsanaṃ cārohati smarate tacca kilbiṣam || 114 ||
[Analyze grammar]
kṛtvā saṃbandhakaṃ cāpi viśvasecchatruṇā na hi || 115 ||
[Analyze grammar]
pulomānaṃ jaghānājau jāmātā sañchatakratuḥ || 116 ||
[Analyze grammar]
nidhāya manasā vairaṃ priyaṃ vaktīha yo naraḥ || 117 ||
[Analyze grammar]
upasarpenna taṃ prājñaḥ kuraṅga iva lubdhakam || 118 ||
[Analyze grammar]
na cāsanne nivastavyaṃ savaire vardhite ripau || 119 ||
[Analyze grammar]
pātayettaṃ samūlaṃ hi nadītīra iva drumam || 120 ||
[Analyze grammar]
amitrādunnatiṃ prāpya nonnato'smīti viśvaset || 121 ||
[Analyze grammar]
tasmātprāpyonnatiṃ naśyed yathā prāvārakīṭakaḥ || 122 ||
[Analyze grammar]
ityetā uśanogītā gāthā dhāryā vipaścitā || 123 ||
[Analyze grammar]
kurvatā cātmarakṣārthaṃ nareṇa pṛthivīpate || 124 ||
[Analyze grammar]
mayā ca kilbiṣaṃ tubhyaṃ prayuktamatidāruṇam || 125 ||
[Analyze grammar]
putramandhaṃ prakurvantyā tasmānno viśvase tvayi || 126 ||
[Analyze grammar]
evamuktvā pradudrāva tadākāśe pataṃginī || 127 ||
[Analyze grammar]
ityetatte mayākhyātaṃ purābhūtamidaṃ nṛpa || 128 ||
[Analyze grammar]
brahmadattasya rājendra yadvṛttaṃ pūjanīyayā || 129 ||
[Analyze grammar]
śrāddhaṃ ca pṛcchase yanmāṃ yudhiṣṭhira mahāmate || 130 ||
[Analyze grammar]
Other editions:
Also see the following editions of the Sanskrit text or (alternative) English translations of the Harivamsa Chapter 5
Shri Harivamsa Purana (Narayani Language)
by Ramtej Pandey (2013)
With Commentary (Set Of 3 Volumes); Sanskrit Text with Hindi Translation; [Chaukhamba Sanskrit Pratishthan]
Buy now!
Shri Harivamsha Purana (Telugu)
by Gollapudi Veeraswamy Son (2012)
శ్రీ వారివంశవ్రరాణం [Gollapudi Veeraswamy Son]
Buy now!
Shri Harivamsa Purana in Marathi
by Jitendra Nath Thakur (2021)
श्रीहरिवंशपुराण [Dharmik Prakashan Sanstha, Mumbai]
Buy now!
Harivamsa Purana
by Ras Bihari Lal and Sons (2012)
Set of 10 Volumes; Transliterated Text with English Translation; [5425 pages]
Buy now!
Harivamsa Purana in 3 Volumes
by Shanti Lal Nagar (2013)
Text with English Notes and Index; [Eastern Book Linkers]
Buy now!