Essay name: Ganitatilaka (Sanskrit text and English introduction)
Author: H. R. Kapadia
The Sanskrit text of the Ganitatilaka with an English introduction and Appendices. Besides the critically-edited text, this edition also includes the commentary of Simhatilaka Suri. The Ganitatilaka is an 11th-century Indian mathematical text composed entirely of Sanskrit verses and authored by astronomer-mathematician Shripati.
Page 136 of: Ganitatilaka (Sanskrit text and English introduction)
136 (of 207)
External source: Shodhganga (Repository of Indian theses)
Download the PDF file of the original publication
श्चत्वारो जाताः पञ्च, स्वनिनं पञ्चगुणाः पञ्च जाता पञ्चविंशतिः, यथा [ २५ [ścatvāro jātāḥ pañca, svaninaṃ pañcaguṇāḥ pañca jātā pañcaviṃśatiḥ, yathā [ 25 ] } । लब्धं करियूथप्रमाणम् ॥ अस्य घटना - पञ्चविंशतिमध्ये स्तम्बे एकः । शेषस्य चतुर्विंशतेः षडंशश्वत्वारः सरसि । शेषस्य विंशतेः पञ्चमांशचत्वारः पर्वते । शेषस्य षोडशक (स्य) पादश्वत्वारः ५ सिंहभीतस्तथा पूर्वस्य प्रथमाङ्कस्य पञ्चविंशतेर्मूलं पञ्च तैरभ्युपेतो - युक्तः दृष्टाश्व सप्त, यथा । एषां योगे पञ्चविंशतिः ॥ अथ द्वितीयोदाहरणमाह- १४ १४ मधुकरयुगं दृष्टं पद्मे परागपिशङ्गितं करिवरकटे शेषादर्धं जगाम ससप्तकम् । पदमथ गतं तथस्य वणन्नवमल्लिकां भ्रमरमिथुनं दृष्टं भ्रातर्वदालिकदम्बकम् ॥ [| labdhaṃ kariyūthapramāṇam || asya ghaṭanā - pañcaviṃśatimadhye stambe ekaḥ | śeṣasya caturviṃśateḥ ṣaḍaṃśaśvatvāraḥ sarasi | śeṣasya viṃśateḥ pañcamāṃśacatvāraḥ parvate | śeṣasya ṣoḍaśaka (sya) pādaśvatvāraḥ 5 siṃhabhītastathā pūrvasya prathamāṅkasya pañcaviṃśatermūlaṃ pañca tairabhyupeto - yuktaḥ dṛṣṭāśva sapta, yathā | eṣāṃ yoge pañcaviṃśatiḥ || atha dvitīyodāharaṇamāha- 14 14 madhukarayugaṃ dṛṣṭaṃ padme parāgapiśaṅgitaṃ karivarakaṭe śeṣādardhaṃ jagāma sasaptakam | padamatha gataṃ tathasya vaṇannavamallikāṃ bhramaramithunaṃ dṛṣṭaṃ bhrātarvadālikadambakam ||] ' - 1 न्यासेनैवास्य व्याख्या – [nyāsenaivāsya vyākhyā – ] { मूः हः [mūḥ haḥ ] } । अत्र भागानुबन्धत्वात् [| atra bhāgānubandhatvāt ] "छेदनं छेद-
नेने [chedanaṃ cheda-
nene ] " त्यादिना ऊर्ध्वं द्वे छेदे अधः सप्तच्छेदेन हन्यात् जाताश्चतुर्दश । सांश-
काधोहरेण - सैकसप्तकेन आद्यांशमेकं हन्यात् । जाता अष्टौ चतुर्दशच्छेदाः,
१५ यथा [ ६४ ] । ततो रूपयैकच्छेदस्य [tyādinā ūrdhvaṃ dve chede adhaḥ saptacchedena hanyāt jātāścaturdaśa | sāṃśa-
kādhohareṇa - saikasaptakena ādyāṃśamekaṃ hanyāt | jātā aṣṭau caturdaśacchedāḥ,
15 yathā [ 64 ] | tato rūpayaikacchedasya ] " अंशच्छेदा [aṃśacchedā] " वित्यादिना छेदविनिमये
४ | ३ | एकगुणं तदेव । चतुर्दशगुणावेककौ जातं चतुर्दशद्वितयं
[vityādinā chedavinimaye
4 | 3 | ekaguṇaṃ tadeva | caturdaśaguṇāvekakau jātaṃ caturdaśadvitayaṃ
] 1 }
रूपस्थाने, यथा ( १४) । एतन्मध्यादष्टांशपाते जातं षट् चतुर्दशच्छेदरूपम्,
यथा ( १ ) | अनयोरर्धापवर्ते उपरि त्रयः, अधश्च सप्त, यथा ( [rūpasthāne, yathā ( 14) | etanmadhyādaṣṭāṃśapāte jātaṃ ṣaṭ caturdaśacchedarūpam,
yathā ( 1 ) | anayorardhāpavarte upari trayaḥ, adhaśca sapta, yathā ( ] 3 ) । एत-
निरंशरूपम् । आहतिस्तु अन्यांशाभावान्नात्र । अस्य हरत्वात् [| eta-
niraṃśarūpam | āhatistu anyāṃśābhāvānnātra | asya haratvāt ] " कृत्वा परीवर्तन [kṛtvā parīvartana] "-
२० मित्यादिना उपरि सप्त, अधस्त्रयः, यथा ( [20 mityādinā upari sapta, adhastrayaḥ, yathā ( ] 3 ) । ततो दृश्यस्य - द्विकस्य स -
णना । जाताश्चतुर्दश, एकगुणास्त्रयस्त एव, यथा (१) | तथा मूलमेकस्य
सप्तगुणं जाताः सप्त, एकगुणास्त्रयस्त एव यथा ( |मू ) । एतेन निरंशरूपाह-
[| tato dṛśyasya - dvikasya sa -
ṇanā | jātāścaturdaśa, ekaguṇāstrayasta eva, yathā (1) | tathā mūlamekasya
saptaguṇaṃ jātāḥ sapta, ekaguṇāstrayasta eva yathā ( |mū ) | etena niraṃśarūpāha-
] {
तिर्भ (भ) दृश्यमूले इति जातम् । ततः पदस्य - सप्तकस्य व्यंशकता अर्ध न घटते,
तदर्धं छेदस्याधस्त्रिको द्विगुणो जाताः पदच्छेदाः सप्त । ततो द्वयोरङ्कयोर्वर्ग
२५ उपरि एकोनपञ्चाशत्, अथथ षट्त्रिंशत्, यथा ( [tirbha (bha) dṛśyamūle iti jātam | tataḥ padasya - saptakasya vyaṃśakatā ardha na ghaṭate,
tadardhaṃ chedasyādhastriko dviguṇo jātāḥ padacchedāḥ sapta | tato dvayoraṅkayorvarga
25 upari ekonapañcāśat, athatha ṣaṭtriṃśat, yathā ( ] 18 ) | ततः षट्त्रिंशतत्रि-
भिरपवर्ते द्वादश । दृश्याधरछेदस्त्रिकस्य त्रिभिरपवर्ते एकः । ततो [tataḥ ṣaṭtriṃśatatri-
bhirapavarte dvādaśa | dṛśyādharachedastrikasya tribhirapavarte ekaḥ | tato ] "शच्छेदा [śacchedā] "-
वित्यादिना छेदविनिमये, यथा ( | ) | एकगुणं तदेव । द्वादश-
[vityādinā chedavinimaye, yathā ( | ) | ekaguṇaṃ tadeva | dvādaśa-
] { १६ दृ१३ |
१ हरिणी ।
१२.
[16 dṛ13 |
1 hariṇī |
12.
]
