Brihat-samhita [sanskrit]
26,560 words
The Sanskrit text of the Brihat-samhita from the 6th-century authored by Varaha Mihira in present-day Ujjain, India. It primarily deals with astrology and astronomy but is presented as an encyclopedia of knowledge.
Chapter 32 - bhūkampalakṣaṇādhyāyaḥ [bhūkampalakṣaṇa-adhyāya]
[English text for this chapter is available]
kṣitikampamāhureke bṛhadantarjalanivāsisattvakṛtam |
bhūbhārakhinnadiggajaviśrāmasamudbhavaṃ cānye || 1 ||
[Analyze grammar]
anilo'nilena nihataḥ kṣitau patan sasvanaṃ karotyanye |
ke cittvadṛṣṭakāritamidamanye prāhurācāryāḥ || 2 ||
[eke]
[Analyze grammar]
giribhiḥ purā sapakṣairvasudhā prapatadbhirutpadbhiśca |
ākampitā pitāmahamāhāmarasadasi savrīḍam || 3 ||
[Analyze grammar]
bhagavannāma mamaitattvayā kṛtaṃ yadacaleti tanna tathā |
kriyate'calaiścaladbhiḥ śaktāhaṃ nāsya khedasya || 4 ||
[Analyze grammar]
tasyāḥ sagadgadagiraṃ kiṃ citsphuritādharaṃ vinatamīṣat |
sāśruvilocanamānanamālokya pitāmahaḥ prāha || 5 ||
[sagaḍgadagiraṃ]
[Analyze grammar]
manyuṃ harendra dhātryāḥ kṣipa kuliśaṃ śailapakṣabhaṅgāya |
śakraḥ kṛtamityuktvā mā bhairiti vasumatīmāha || 6 ||
[Analyze grammar]
kintvaniladahanasurapativaruṇāḥ sadasatphalāvabodhārtham |
prāgdvitricaturbhāgeṣu dinaniśoḥ kampayiṣyanti || 7 ||
[Analyze grammar]
catvāryāryamṇādyānyādityaṃ mṛgaśiro'śvayukceti |
maṇḍalametadvāyavyamasya rūpāṇi saptāhāt || 8 ||
[Analyze grammar]
dhūmākulīkṛtāśe nabhasi nabhasvān rajaḥ kṣipanbhaumam |
virujandrumāṃśca vicarati ravirapaṭukarāvabhāsī ca || 9 ||
[Analyze grammar]
vāyavye bhūkampe sasyāmbuvanauṣadhīkṣayo'bhihitaḥ |
śvayathuśvāsonmādajvarakāsabhavo vaṇikpīḍā || 10 ||
[bhavā]
[Analyze grammar]
rūpāyudhabhṛdvaidyāstrīkavigāndharvapaṇyaśilpijanāḥ |
pīḍyante saurāṣṭrakakurumaghadhadaśārṇamatsyāśca || 11 ||
[Analyze grammar]
puṣyāgneyaviśākhābharaṇīpitryājabhāgyasaṃjñāni |
vargo hautabhujo'yaṃ karoti rūpāṇyathaitāni || 12 ||
[Analyze grammar]
tārolkāpātāvṛtamādīptamivāmbaraṃ sadigdāham |
vicarati marutsahāyaḥ saptārciḥ saptadivasāntaḥ || 13 ||
[Analyze grammar]
āgneye'mbudanāśaḥ salilāśayasaṃkṣayo nṛpativairam |
dadrūvicarcikājvaravisarpikāḥ pāṇḍurogaśca || 14 ||
[Analyze grammar]
dīptaujasaḥ pracaṇḍāḥ pīḍyante cāśmakāṅgabāhlīkāḥ |
taṅgaṇakaliṅgavaṅgadraviḍāḥ śabarā anekavidhāḥ || 15 ||
[draviṇāḥ | śabarāśca naikavidhāḥ]
[Analyze grammar]
abhijicchravaṇadhaniṣṭhāprājāpatyaindravaiśvamaitrāṇi |
surapatimaṇḍalametadbhavanti cāpyasya rūpāṇi || 16 ||
[ca asya svarūpāṇi]
[Analyze grammar]
calitācalavarṣmāṇo gambhīravirāviṇastaḍidvantaḥ |
gavalālikulāhinibhā visṛjanti payaḥ payovāhāḥ || 17 ||
[taḍitvantaḥ]
[Analyze grammar]
aindraṃ stutakulajātikhyātāvanipālagaṇapavidhvaṃsi |
atisāragalagrahavadanarogakṛcchardikopāya || 18 ||
[śruti]
[Analyze grammar]
kāśiyugandharapauravakirātakīrābhisārahalamadrāḥ |
arbudasurāṣṭramālavapīḍākaramiṣṭavṛṣṭikaram || 19 ||
[suvāstu]
[Analyze grammar]
pauṣṇāpyārdrāśleṣāmūlāhirbudhnyavaruṇadevāni |
maṇḍalametadvāruṇamasyāpi bhavanti rūpāṇi || 20 ||
[Analyze grammar]
nīlotpalālibhinnāñjanatviṣo madhurarāviṇo bahulāḥ |
taḍidudbhāsitadehā dhārāṅkura varṣiṇo jaladāḥ || 21 ||
[dhārāṅkuśa]
[Analyze grammar]
vāruṇamarṇavasaridāśritaghnamativṛṣṭidaṃ vigatavairam |
gonardacedikukurān kirātavaidehakān hanti || 22 ||
[Analyze grammar]
ṣaḍbhirmāsaiḥ kampo dvābhyāṃ pākaṃ ca yāti nirghātaḥ |
anyānapyutpātān jaguranye maṇḍalairetaiḥ || 23 ||
[Analyze grammar]
ulkā hariścandrapuraṃ rajaśca nirghātabhūkampakakuppradāhāḥ |
vāto'ticaṇḍo grahaṇaṃ ravīndvornakṣatratārāgaṇavaikṛtāni || K(24) ||
[Analyze grammar]
vyabhre vṛṣṭirvaikṛtaṃ vātavṛṣṭirdhūmo'nagnervisphuliṅgārciṣo vā |
vanyaṃ sattvaṃ grāmamadhye viśedvā rātrāvaindraṃ kārmukaṃ dṛśyate vā || K(25) ||
[Analyze grammar]
sandhyāvikārāḥ pariveṣakhaṇḍā nadyaḥ pratīpā divi tūryanādāḥ |
anyacca yatsyātprakṛteḥ pratīpaṃ tanmaṇḍalaireva phalaṃ nigādyam || K(26) ||
[Analyze grammar]
hantyaindro vāyavyaṃ vāyuścāpyaindramevamanyonyam |
vāruṇahautabhujāvapi velānakṣatrajāḥ kampāḥ || 24 ||
[Analyze grammar]
prathitanareśvaramaraṇavyasanānyāgneyavāyumaṇḍalayoḥ |
kṣudbhayamarakāvṛṣṭibhirupatāpyante janāśca api || 25 ||
[Analyze grammar]
vāruṇapaurandarayoḥ subhikṣaśivavṛṣṭihārdayo loke |
gāvo'tibhūripayaso nivṛttavairāśca bhūpālāḥ || 26 ||
[Analyze grammar]
pakṣaiścaturbhiranilastribhiragnirdevarāṭ ca saptāhāt |
sadyaḥ phalati ca varuṇo yeṣu na kālo'dbhuteṣūktaḥ || 27 ||
[Analyze grammar]
calayati pavanaḥ śatadvayaṃ śatamanalo daśayojanānvitam |
salilapatiraśītisaṃyutaṃ kuliśadharo'bhyadhikaṃ ca ṣaṣṭitaḥ || 28 ||
[ṣaṣṭikam]
[Analyze grammar]
tricatruthasaptamadine māse pakṣe tathā tripakṣe ce |
yadi bhavati bhūmikampaḥ pradhānanṛpanāśano bhavati || 29 ||
[Analyze grammar]
Other editions:
Also see the following editions of the Sanskrit text or (alternative) English translations of the bhūkampalakṣaṇādhyāyaḥ [bhūkampalakṣaṇa-adhyāya]
Brihata Samhita (Sanskrit Text with Hindi Translation)
by Pandit Achyutananda Jha (2001)
Title: बृहत्संहिता (संस्कृत एवम् हिन्दी अनुवाद); Author: वराह मिहिर (Varaha Mihir); Publisher: Chaukhambha Vidya Bhawan
Buy now!
Brhatsamhita with the Commentary of Bhattotpala
by Krishna Chandra Dwivedi (2016)
Publisher: Sampurnanand Sanskrit University; 1229 pages;
Buy now!
Brihat Samhita with the Commentary of Utpalapatimala of Yogisvara
by K. V. Sharma (2012)
Publisher: Rashtriya Sanskrit Sansthan, Janakpuri; 754 pages; ISBN-10; 8186111360; ISBN-13: 9788186111369
Buy now!
Brihat Samhita (Hindi Translation)
by K. V. Sharma (2002)
Publisher: Sampurnanand Sanskrit University; 2359 pages; ISBN-13: 9789387890008.
Buy now!
Brhat Samhita (English translation)
by N. Chidambaram Iyer (2022)
Publisher: Parimal Publication Pvt. Ltd.; 801 pages; Edited by Dr. Shrikrishna Jugnu; ISBN-10: 8171104215; ISBN-13: 9788171104215.
Buy now!
Brhat Samhita (English with notes)
by M. Ramakrishna Bhat (2010)
Publisher: Motilal Banarsidas Publishers Pvt. Ltd.; 1155 pages; ISBN-10: 8120810600; ISBN-13: 9788120810600.
Buy now!
Brhat Samhita (Telugu translation)
by Sishtla Umamaheswara Sharma (2020)
Publisher: Mohan Publications, Andhra Pradesh; 846 pages.
Buy now!
Brhat Samhita (Gujarati translation)
by - (2000)
Publisher: Shree Harihar Pustakalay, Surat; Author: Shri Varahamihira Acharya (શ્રી વરાહમિહીરાચાર્ય); 432 pages.
Buy now!
Brhat Samhita (Kannada translation)
by Sripada Raghunatha Kulkarni (2021)
Publisher: Srinidhi Publications, Bangalore; 668 pages with illustrations.
Buy now!