Ashtanga-hridaya-samhita [sanskrit]
273,418 words | ISBN-10: 8121800226 | ISBN-13: 9788121800226
The Sanskrit edition of the Ashtanga-hridaya-samhita, including the commentaries Sarvangasundara and Ayurvedarasayana. The Astangahrdaya-samhita deals with the eight-fold divisions of Ayurveda: (l) Medicine, (2) The science of the special diseases of the supra-clavicular parts of the body (viz. eye, ear, nose, mouth, throat etc.), (3) Surgery, (4) Toxicology, (5) Psycho-therapy, (6) Pediatrics, (7) Rejuvenation and (8) Virilification. Original titles: Vāgbhaṭa Aṣṭāṅgahṛdayasaṃhitā (वाग्भट अष्टाङ्गहृदयसंहिता), Aruṇadatta Sarvāṅgasundarā (अरुणदत्त सर्वाङ्गसुन्दरा), Hemādri Āyurvedarasāyana (हेमाद्रि आयुर्वेदरसायन).
Section 20
dve jīrake kṛṣṇatilāḥ sarṣapāḥ payasā saha||18||
piṣṭāḥ kurvanti vaktrendumapāstavyaṅgalāñchanam||18||
kṣīrapiṣṭā ghṛtakṣaudrayuktā vā bhṛṣṭanistuṣāḥ||19||
masūrāḥ kṣīrapiṣṭā vā tīkṣṇāḥ śālmalikaṇṭakāḥ||19||
saguḍaḥ kolamajjā vā śaśāsṛkṣaudrakalkitaḥ||20||
saptāhaṃ mātuluṅgasthaṃ kuṣṭhaṃ vā madhunā'nvitam||20||
piṣṭā vā chāgapayasā sakṣaudrā mauśalī jaṭā||21||
gorasthi muśalīmūlayuktaṃ vā sājyamākṣikam||21||
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
jīrakadvayādayo lepe prayuktāḥ payasā piṣṭā vaktracandraṃ nirastavyaṅgalāñchanaṃ vidadhati| vaktramevenduḥ, vyaṅgameva lāñchanamiti rūpakālaṅkāraḥ| masūrā bhṛṣṭā nistuṣāśca kṣīrapiṣṭāḥ sarpirmākṣikānvitā lepaḥ| śālmalīkaṇṭakāstīkṣṇāḥ kṣīrapiṣṭā vā lepaḥ| kolasyaamlabadarasya, majjā śaśāsṛkkṣaudrapiṣṭo guḍānvito lepaḥ| saptāhaṃ bījapūrasyāntarasthitaṃ kuṣṭhaṃ mākṣikayutaṃ vā lepaḥ| mouśalī jaṭā-śālmalīmūlaṃ, chagalīkṣīrapiṣṭaṃ sakṣaudraṃ vā lepaḥ| gavyamasthi tālapatrīmūlānvitaṃ saghṛtamākṣikaṃ vā lepaḥ10