Ashtanga-hridaya-samhita [sanskrit]
273,418 words | ISBN-10: 8121800226 | ISBN-13: 9788121800226
The Sanskrit edition of the Ashtanga-hridaya-samhita, including the commentaries Sarvangasundara and Ayurvedarasayana. The Astangahrdaya-samhita deals with the eight-fold divisions of Ayurveda: (l) Medicine, (2) The science of the special diseases of the supra-clavicular parts of the body (viz. eye, ear, nose, mouth, throat etc.), (3) Surgery, (4) Toxicology, (5) Psycho-therapy, (6) Pediatrics, (7) Rejuvenation and (8) Virilification. Original titles: Vāgbhaṭa Aṣṭāṅgahṛdayasaṃhitā (वाग्भट अष्टाङ्गहृदयसंहिता), Aruṇadatta Sarvāṅgasundarā (अरुणदत्त सर्वाङ्गसुन्दरा), Hemādri Āyurvedarasāyana (हेमाद्रि आयुर्वेदरसायन).
Section 1
athāto bhagandarapratiṣedhaṃ vyākhyāsyāmaḥ||2||
iti ha smāhurātreyādayo maharṣayaḥ||2||
)
hastyaśvapṛṣṭhagamanakaṭhinotkaṭakāsanaiḥ||1||
arśonidānābhihitairaparaiśca niṣevitaiḥ||1||
aniṣṭādṛṣṭapākena sadyo vā sādhugarhaṇaiḥ||2||
prāyeṇa piṭikāpūrvo yo'ṅgule hyaṅgule'pi vā||2||
pāyorvraṇo'ntarbāhyo vā duṣṭāsṛṅmāṃsago bhavet||3||
bastimūtrāśayābhyāsagatatvātsyandanātmakaḥ||3||
bhagandaraḥ sa sarvāśca dārayatyakriyāvataḥ||4||
bhagabastigudāṃsteṣu dīryamāṇeṣu bhūribhiḥ||4||
vātamūtraśakṛcchukraṃ khaiḥ sūkṣmairvamati kramāt||5||
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
hastyaśvādigamanādibhirarśonidānoktairaparairapi niṣevitairaśubhapurākṛtakarmavipākena sadyo vā sādhunindābhiḥ pāyoraṅgule dvyaṅgule vā yo vraṇo'ntarbāhyo vā bāhu lyena piṭikāpūrvā duṣṭaraktamāṃsago bastimūtrāśayasamīpagatatvāt syandanasvabhāvaḥ sa bhagandaraḥ syāt| saṃ-bhagādīn sarvān dārayati, kriyārahitasya puṃsaḥ| teṣu-bhagādiṣu, śīryamāṇeṣu khaiḥ-chidraiḥ, sūkṣmairbahubhiḥ krameṇa vātādīn vamati|