Ashtanga-hridaya-samhita [sanskrit]
273,418 words | ISBN-10: 8121800226 | ISBN-13: 9788121800226
The Sanskrit edition of the Ashtanga-hridaya-samhita, including the commentaries Sarvangasundara and Ayurvedarasayana. The Astangahrdaya-samhita deals with the eight-fold divisions of Ayurveda: (l) Medicine, (2) The science of the special diseases of the supra-clavicular parts of the body (viz. eye, ear, nose, mouth, throat etc.), (3) Surgery, (4) Toxicology, (5) Psycho-therapy, (6) Pediatrics, (7) Rejuvenation and (8) Virilification. Original titles: Vāgbhaṭa Aṣṭāṅgahṛdayasaṃhitā (वाग्भट अष्टाङ्गहृदयसंहिता), Aruṇadatta Sarvāṅgasundarā (अरुणदत्त सर्वाङ्गसुन्दरा), Hemādri Āyurvedarasāyana (हेमाद्रि आयुर्वेदरसायन).
Section 22
pākastu trividho mandaścikkaṇaḥ kharacikkaṇaḥ||19||
mandaḥ kalkasame kiṭṭe cikkaṇo madanopame||20||
kiñcitsīdati kṛṣṇe ca vartya(rti)māne ca paścimaḥ||20||
dagdho'ta ūrdhvaṃ niṣkāryaḥ syādāmastvagnisādakṛt||21||
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
pākastriprakāro mandaścikkaṇaḥ kharacikkaṇākhyaḥ [ ca ]| snehapākavidhau kiṭṭākhye vastujāte kalkasame yathā kalko'ṅgulinā'vaṣṭabhnāti, tathā kiṭṭe'pi snehapākasyāṅguligrāhitā na bhavati, sa snehapāko manda ucyate| madanopame kiṭṭe satyevamaṅguligrāhiṇi snehapākasya sa cikkaṇaḥ pākaḥ| kiñcit-īṣat, kiṭṭe sīdati sati tathā varṇataḥ kṛṣṇe ca tasmin, tathā vartya(rti)mānevartimā(tāṃ)gacchati sati, paścimaḥ-kharacikkaṇākhyaḥ pākaḥ| ataḥ asmāt kharacikkaṇāt, ūrdhvaṃ-anantaraṃ, dagdho bhavati snehaḥ| sa ca niṣkāryaḥ syāt-yathānirūpitakāryakaraṇo na bhavet, nirvīryatvāt| āmaḥ-īṣatpākaḥ snehaḥ, punaragnisādakṛt|
Commentary: Hemādri’s Āyurvedarasāyana
snehapākabhedānāha-pākastviti| tatra kalkasame kiṭṭe mandaḥ| pākena snehātpṛthagbhūtaḥ kalkaḥ-kiṭṭaḥ| vaivarṇyādyabhāvāt kalkasamatvam| madanopame cikkaṇaḥ| madanaṃ madhūcchiṣṭam| paścimaḥ-kharacikkaṇaḥ| sīdati-mlāyati| ata ūrdhva-paśrimādūrdhvam dagdhaḥ, sa ca niṣphalaḥ| mandādarvāk-āmaḥ, sa cāgnimāndyakṛt|