Ashtanga-hridaya-samhita [sanskrit]
273,418 words | ISBN-10: 8121800226 | ISBN-13: 9788121800226
The Sanskrit edition of the Ashtanga-hridaya-samhita, including the commentaries Sarvangasundara and Ayurvedarasayana. The Astangahrdaya-samhita deals with the eight-fold divisions of Ayurveda: (l) Medicine, (2) The science of the special diseases of the supra-clavicular parts of the body (viz. eye, ear, nose, mouth, throat etc.), (3) Surgery, (4) Toxicology, (5) Psycho-therapy, (6) Pediatrics, (7) Rejuvenation and (8) Virilification. Original titles: Vāgbhaṭa Aṣṭāṅgahṛdayasaṃhitā (वाग्भट अष्टाङ्गहृदयसंहिता), Aruṇadatta Sarvāṅgasundarā (अरुणदत्त सर्वाङ्गसुन्दरा), Hemādri Āyurvedarasāyana (हेमाद्रि आयुर्वेदरसायन).
Section 2
vamanaṃ mṛdukoṣṭhena kṣudvatā'lpakaphena vā||1||
atitīkṣṇahimastokamajīrṇe durbalena vā||1||
pītaṃ prayātyadhastasminniṣṭahānirmalodayaḥ||2||
vāmayettaṃ punaḥ snigdhaṃ smaran pūrvamatikramam||2||
Commentary: Hemādri’s Āyurvedarasāyana
vamanasya pratikūlāṃ gatimāha-vamanamiti| atiśabdastīkṣṇādibhistribhiḥ sambadhyate| tasmin-vamane| iṣṭahāniḥyadarthaṃ vamanaṃ tasyāniṣpatiḥ| malodayo-doṣotkleśaḥ| taṃ-tathābhūtam, snigdhaṃ kṛtvā punarvāmayet, yena sā vyāpajjātā tatpariharan|
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
evaṃvidhena puruṣeṇaivaṃvidhaṃ vamanaṃ pītamadhaḥ prayāti| tasmin-vamane'dhastātprayāte sati, iṣṭahāniḥabhipretasya vamanakāryasyāniṣpattiḥ| tathā malasyavamanasādhyasya śleṣmaṇaḥ kevalasyānyadoṣayuktasya vā, udayaḥ-svasthānasthasyaivāmayakaraṇaṃ praticalapravalake ca| taṃ-puruṣaṃ pītavamanamapyavāntaṃ, punaḥ snigdhaṃ vāmayet| pūrvaṃ snigdhamapīti punaḥ śabdasyārthaḥ| kathaṃ vāmayet? smaran pūrvamatikramam, yato'tikramāt pītavamano'pyasau puruṣo vamanakarmaṇaḥ phalaṃ nāptavān| tamatikramaṃaparādhaṃ, smaran cetasi kurvāṇo, na tvevameva, vāmayet| §18104