Ashtanga-hridaya-samhita [sanskrit]
273,418 words | ISBN-10: 8121800226 | ISBN-13: 9788121800226
The Sanskrit edition of the Ashtanga-hridaya-samhita, including the commentaries Sarvangasundara and Ayurvedarasayana. The Astangahrdaya-samhita deals with the eight-fold divisions of Ayurveda: (l) Medicine, (2) The science of the special diseases of the supra-clavicular parts of the body (viz. eye, ear, nose, mouth, throat etc.), (3) Surgery, (4) Toxicology, (5) Psycho-therapy, (6) Pediatrics, (7) Rejuvenation and (8) Virilification. Original titles: Vāgbhaṭa Aṣṭāṅgahṛdayasaṃhitā (वाग्भट अष्टाङ्गहृदयसंहिता), Aruṇadatta Sarvāṅgasundarā (अरुणदत्त सर्वाङ्गसुन्दरा), Hemādri Āyurvedarasāyana (हेमाद्रि आयुर्वेदरसायन).
Section 20
payaḥ puṣpe'sya nirvṛtte, phale peyā payaskṛtā||20||
lomaśe kṣīrasantānaṃ, dadhyuttaramalomaśe||21||
śṛte payasi dadhyamlaṃ jātaṃ haritapāṇḍuke||21||
āsutya vāruṇīmaṇḍaṃ pibenmṛditagālitam||22||
kaphādarocake kāse pāṇḍutwe rājayakṣmaṇi||22||
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
asya-jīmūtasya, puṣpe sampanne payaḥ-kṣīraṃ, jīmūtakaśṛtaṃ prayojyam| phale'sya niṣpanne payaskṛtājīmūtaśṛtakṣīraniṣpāditā, peyā yojyā| jīmūtaphalasya lomaśālomaśatayā mṛdukaṭhinabhedena dwaividhyam| lomaśe tasmin jīmūtaphale śṛtakṣīrasya yā santānikā-śītībhūtasyopariṣṭāddha5
, taṃ vamane pibet| alomaśe jīmūtaphale-kāṭhinyamāgate, taccūrṇayutaṃ dadhyuttaraṃ-dadhisaraṃ, pibet| śṛte payasi prakṛtatwājjīmūtaphalaiḥ śṛte| kimbhūte? haritapāṇḍuke,lomaśālomaśayormadhyamāvasthāṃ prāpte sati, dadhyamlaṃ jātaṃ pibet| amlameva dadhi-dadhyamlam, kecittu mastu dadhyamlamityāhuḥ| jīmūtaphalena vā''asutya vāruṇīmaṇḍaṃ pibet| kimbhūtam? mṛditagālitaṃ,-pūrvaṃ mṛditaṃ khajādinā, paścād gālitaṃ-prasratam| keṣu? kaphārocakādiṣu|