Ashtanga-hridaya-samhita [sanskrit]
273,418 words | ISBN-10: 8121800226 | ISBN-13: 9788121800226
The Sanskrit edition of the Ashtanga-hridaya-samhita, including the commentaries Sarvangasundara and Ayurvedarasayana. The Astangahrdaya-samhita deals with the eight-fold divisions of Ayurveda: (l) Medicine, (2) The science of the special diseases of the supra-clavicular parts of the body (viz. eye, ear, nose, mouth, throat etc.), (3) Surgery, (4) Toxicology, (5) Psycho-therapy, (6) Pediatrics, (7) Rejuvenation and (8) Virilification. Original titles: Vāgbhaṭa Aṣṭāṅgahṛdayasaṃhitā (वाग्भट अष्टाङ्गहृदयसंहिता), Aruṇadatta Sarvāṅgasundarā (अरुणदत्त सर्वाङ्गसुन्दरा), Hemādri Āyurvedarasāyana (हेमाद्रि आयुर्वेदरसायन).
Section 2
atha madanakalpaḥ||1||
vamane madanaṃ śreṣṭhaṃ, trivṛnmūlaṃ virecane||1||
nityamanyasya tu vyādhiviśeṣeṇa viśiṣṭatā||1||
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
vamanaviṣaye nityaṃ madanaṃ śreṣṭham, nirapāyitvādanyadravyaviṣaye'pi vā tasyopayogāt sarvatrāniṣiddhaprasaratwācca| lāghavamicchaṃśca tantrakṛdidamavocat`trivṛnmūlaṃ virecane'iti| yathā madanaṃ vamane nityaṃ śreṣṭhaṃ, tathā trivṛnmūlaṃ virecane, nirapāyitvādihetunā| madanaṃ varjayitwā vyādhivaśādanyasyajīmūtādeḥ, viśiṣṭatā| vakṣyati hi (ślo. 19)- "jīmūtaṃ tu viśeṣataḥ| prayoktavyaṃ jvaraśvāsakāsahidhmādirogiṇām| " iti| evaṃ trivṛnmūlaṃ varjayitwā parasya virecanadravyasya vyādhiviśeṣeṇa viśiṣṭatvam, na tu trivṛnmūlavatsarvatrāniṣiddhaprasaratvaṃ nirapāyitvaṃ ca| tathā coktam (saṅgrahe sū. a. 13)- "trivṛtsukhavirecanānām| " iti| tadevaṃ vamane madanaṃ śreṣṭhaṃ trivṛnmūlaṃ viracane sarvadeti sthitam|
Commentary: Hemādri’s Āyurvedarasāyana
mānatrivṛtoḥ śreṣṭhatvamāha-vamana iti| nityaṃ avyabhicāreṇa|