Ashtanga-hridaya-samhita [sanskrit]
273,418 words | ISBN-10: 8121800226 | ISBN-13: 9788121800226
The Sanskrit edition of the Ashtanga-hridaya-samhita, including the commentaries Sarvangasundara and Ayurvedarasayana. The Astangahrdaya-samhita deals with the eight-fold divisions of Ayurveda: (l) Medicine, (2) The science of the special diseases of the supra-clavicular parts of the body (viz. eye, ear, nose, mouth, throat etc.), (3) Surgery, (4) Toxicology, (5) Psycho-therapy, (6) Pediatrics, (7) Rejuvenation and (8) Virilification. Original titles: Vāgbhaṭa Aṣṭāṅgahṛdayasaṃhitā (वाग्भट अष्टाङ्गहृदयसंहिता), Aruṇadatta Sarvāṅgasundarā (अरुणदत्त सर्वाङ्गसुन्दरा), Hemādri Āyurvedarasāyana (हेमाद्रि आयुर्वेदरसायन).
Section 1
athāto vātavyādhicikitsitaṃ vyākhyāsyāmaḥ||2||
iti ha smāhurātreyādayo maharṣayaḥ||2||
) kevalaṃ nirupastambhamādau snehairupācaret||1||
vāyuṃ sarpirvasāmajjatailapānairnaraṃ tataḥ||1||
snehaklāntaṃ samāṣvāsya payobhiḥ snehayetpunaḥ||2||
yūṣairgrāmyodakānūparasairvā snehasaṃyutaiḥ||2||
pāyasaiḥ kṛsaraiḥ sāmlalavaṇaiḥ sānuvāsanaiḥ||3||
nāvanaistarpaṇaiṣcānnaiḥ susnigdhaiḥ svedayettataḥ||3||
svabhyaktaṃ snehasaṃyuktaiḥ ṣaṅkarādyaiḥ punaḥ punaḥ||4||
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
kevalaṃ-ṣuddhaṃ, tathā nirupastambhaṃ-anyenādhānakena samīpasambhavinā'nādhāritaṃ, īdṛṣaṃ vāyuṃ snehairādāvevopācaret| katham? ityāha-sarpirityādi| nanu, tailasya pavanavijaye prādhānyādevaṃ nirdeṣaḥ kartuṃ yuktaḥ, tailavasāmajjasarpiḥpānairiti| yuktamāha bhavān| kintu, ājanmasātmyāt sarpiḥ pradhānamanavaratamiti sarpiḥ prāgupanyastam| sarpiḥpānādibhistāvat snehayet yāvat "snehodvegaḥ klamaḥ " (hṛ. sū. a. 16|30) ityādi snehalakṣaṇaṃ syāt| snehaklāntaṃ ca naraṃ payobhiḥ samāṣvāsya punaryūṣādibhiḥ snehānvitaiḥ snehayet| tathā tarpaṇaiṣcānnaiḥ susnigdhaiḥ snehayet| tataḥanantaraṃ, suṣṭvabhyaktaṃ antaṃ ṣaṅkarādyaiḥ-svedaiḥ svedavidhigaditaiḥ, punaḥ punaḥ svedayet| eva svedite sati yo guṇaḥ syāttamāha-