Ashtanga-hridaya-samhita [sanskrit]
273,418 words | ISBN-10: 8121800226 | ISBN-13: 9788121800226
The Sanskrit edition of the Ashtanga-hridaya-samhita, including the commentaries Sarvangasundara and Ayurvedarasayana. The Astangahrdaya-samhita deals with the eight-fold divisions of Ayurveda: (l) Medicine, (2) The science of the special diseases of the supra-clavicular parts of the body (viz. eye, ear, nose, mouth, throat etc.), (3) Surgery, (4) Toxicology, (5) Psycho-therapy, (6) Pediatrics, (7) Rejuvenation and (8) Virilification. Original titles: Vāgbhaṭa Aṣṭāṅgahṛdayasaṃhitā (वाग्भट अष्टाङ्गहृदयसंहिता), Aruṇadatta Sarvāṅgasundarā (अरुणदत्त सर्वाङ्गसुन्दरा), Hemādri Āyurvedarasāyana (हेमाद्रि आयुर्वेदरसायन).
Section 5
nirāmo baddhaṣamalaḥ pibecśvayathupīḍitaḥ||9||
trikaṭutrivṛtādantīcitrakaiḥ sādhitaṃ payaḥ||9||
mūtraṃ gorvā mahiṣyā vā sakṣīraṃ kṣīrabhojanaḥ||10||
saptāhaṃ māsamathavā syāduṣṭrakṣīravartanaḥ||10||
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
nirāmo baddhapurīṣaḥ ṣophārtaḥ san trivṛtā (trikaṭvā)-dibhiḥ sādhitaṃ payaḥ pibet| gormahiṣyā vā sambandhi mūtraṃ sa[kṣīraṃ] kṣīrabhojanaḥ san pibet| tathā, uṣṭrakṣīrabhojanaḥ pānāhārābhyāṃ vinā saptāhamathavā māsaṃ syāt| uṣṭrakṣīravartana ityatra "kukkuṭyādīnāmaṇḍādiṣu"puṃvadbhāvo vaktavya ityuṣṭrīṣabdasya puṃvadbhāvaḥ| keciduṣṭrīkṣīreti jaguḥ|
4.17.11
yavānakaṃ yavakṣāraṃ yavānīṃ pañcakolakam||11||
maricaṃ dāḍimaṃ pāṭhāṃ dhānyakāmamlavetasam||11||
bālabilvaṃ ca karṣāṃśaṃ sādhayetsalilāḍhake||12||
tena pakvo ghṛtaprasthaḥ śophārśogulmamehahā||12||
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
yavānakādi karṣāṃśaṃ jalāḍhake pacet| tena-kvāthena, ghṛtaprasthaḥ pakvaḥ śophādihā syāt| brahmādiśabdasya prāyikatvācchophādiśabdottarādapi hanteḥ kvip|