Ashtanga-hridaya-samhita [sanskrit]
273,418 words | ISBN-10: 8121800226 | ISBN-13: 9788121800226
The Sanskrit edition of the Ashtanga-hridaya-samhita, including the commentaries Sarvangasundara and Ayurvedarasayana. The Astangahrdaya-samhita deals with the eight-fold divisions of Ayurveda: (l) Medicine, (2) The science of the special diseases of the supra-clavicular parts of the body (viz. eye, ear, nose, mouth, throat etc.), (3) Surgery, (4) Toxicology, (5) Psycho-therapy, (6) Pediatrics, (7) Rejuvenation and (8) Virilification. Original titles: Vāgbhaṭa Aṣṭāṅgahṛdayasaṃhitā (वाग्भट अष्टाङ्गहृदयसंहिता), Aruṇadatta Sarvāṅgasundarā (अरुणदत्त सर्वाङ्गसुन्दरा), Hemādri Āyurvedarasāyana (हेमाद्रि आयुर्वेदरसायन).
Section 58
labdhe bale ca bhūyo'pi snehapītaṃ viṣodhitam||86||
samudraṣuktijaṃ kṣāraṃ payasā pāyayettathā||86||
amlasrutaṃ biḍakaṇācūrṇāḍhyaṃ naktamālajam||87||
saubhāñjanasya vā kvāthaṃ saindhavāgnikaṇānvitam||87||
hiḍgvādicūrṇaṃ kṣārājyaṃ yuñjīta ca yathābalam||88||
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
bale ca jāte punarapi snehapītaṃ viśodhitaṃ santaṃ kṣāraṃ samudraśuktayutthaṃ payasā pāyayet| tathā karañjajaṃ kṣāramamlaiḥ-kāñjikādibhiḥ srutaṃ, biḍakaṇācūrṇabhūyiṣṭhaṃ pāyayet| athavā, saubhāñjanasya kvātham saindhavādiyutaṃ pibet| hiḍgvādijaṃ cūrṇaṃ kṣāraṃ tathā ghṛtaṃ-ṣaṭpalādi, yathābalaṃ prayuñjīta| nanu, yathābalaṃ ihocyate| prāk cābhyadhāyi (hṛ. ni. a. 12|4)- "naṣṭaceṣṭābalāhārāḥ"iti| tadime vākye parasparaṃ vyāghnāte| brūmaḥ| balaśabdeneha bheṣajabalaṃ soḍhuṃ śaktaṃ yadbalamātraṃ tadiha parikalpitam| pūrvaṃ ca prakṛṣṭaṃ yadbalaṃ tadvivakṣitamiti nātra pūrvāparavyāhatatvam|