Ashtanga-hridaya-samhita [sanskrit]
273,418 words | ISBN-10: 8121800226 | ISBN-13: 9788121800226
The Sanskrit edition of the Ashtanga-hridaya-samhita, including the commentaries Sarvangasundara and Ayurvedarasayana. The Astangahrdaya-samhita deals with the eight-fold divisions of Ayurveda: (l) Medicine, (2) The science of the special diseases of the supra-clavicular parts of the body (viz. eye, ear, nose, mouth, throat etc.), (3) Surgery, (4) Toxicology, (5) Psycho-therapy, (6) Pediatrics, (7) Rejuvenation and (8) Virilification. Original titles: Vāgbhaṭa Aṣṭāṅgahṛdayasaṃhitā (वाग्भट अष्टाङ्गहृदयसंहिता), Aruṇadatta Sarvāṅgasundarā (अरुणदत्त सर्वाङ्गसुन्दरा), Hemādri Āyurvedarasāyana (हेमाद्रि आयुर्वेदरसायन).
Section 11
yavāni hapuṣā dhānyaṃ ṣatapuṣpopakuñcikā||14||
kāravī pippalīmūlamajagandhā ṣaṭhī vacā||14||
citrako'jājikaṃ vyoṣaṃ svarṇakṣīrī phalatrayam||15||
dvau kṣārau pauṣkaraṃ mūlaṃ kuṣṭhaṃ lavaṇapañcakam||15||
viḍaṅgaṃ ca samāṃṣāni dantyā bhāgatrayaṃ tathā||16||
trivṛdviṣāle dviguṇe sātalā ca caturguṇā||16||
eṣa nārāyaṇo nāma cūrṇo rogagaṇāpahaḥ||17||
nainaṃ prāpyābhivardhante rogā viṣṇumivāsurāḥ||17||
takreṇodaribhiḥ peyo gulmibhirbadarāmbunā||18||
ānāhavāte surayā vātaroge prasannayā||18||
dadhimaṇḍena viṭsaṅge dāḍimāmbhobhirarṣasaiḥ||19||
parikarte savṛkṣāmlairuṣṇāmbubhirajīrṇake||19||
bhagandare pāṇḍuroge kāse ṣvāse galagrahe||20||
hṛdroge grahaṇīdoṣe kuṣṭhe mande'nale jvare||20||
daṃṣṭrāviṣe mūlaviṣe sagare kṛtrime viṣe||21||
yathārhaṃ snigdhakoṣṭhena peyametadvirecanam||21||
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
yavānyādīni viḍaṅgaparyantāni samāṃṣāni| dantyā bhāgāstrayaḥ| trivṛdviṣālayordvau dvau bhāgau| sātalāyāṣca catvāraḥ| eṣa cūrṇo nārāyaṇo nāma rogagaṇāpahaḥ| enaṃ cūrṇaṃ prāpya rogā nābhivardhante| kaṃ ka[iva]? yathā viṣṇumivāsurāḥ| udaribhireṣa takreṇa peyaḥ| gulmyādibhirbadarāmbvādibhiḥ peyaḥ| bhagandarādiṣvetadyathārhaṃ snehapītena virecanaṃ peyam|