Ashtanga-hridaya-samhita [sanskrit]
273,418 words | ISBN-10: 8121800226 | ISBN-13: 9788121800226
The Sanskrit edition of the Ashtanga-hridaya-samhita, including the commentaries Sarvangasundara and Ayurvedarasayana. The Astangahrdaya-samhita deals with the eight-fold divisions of Ayurveda: (l) Medicine, (2) The science of the special diseases of the supra-clavicular parts of the body (viz. eye, ear, nose, mouth, throat etc.), (3) Surgery, (4) Toxicology, (5) Psycho-therapy, (6) Pediatrics, (7) Rejuvenation and (8) Virilification. Original titles: Vāgbhaṭa Aṣṭāṅgahṛdayasaṃhitā (वाग्भट अष्टाङ्गहृदयसंहिता), Aruṇadatta Sarvāṅgasundarā (अरुणदत्त सर्वाङ्गसुन्दरा), Hemādri Āyurvedarasāyana (हेमाद्रि आयुर्वेदरसायन).
Section 15
pakvaḥ srotāṃsi sampūrya sa yātyūrdhvamadho'thavā||21||
svayaṃ pravṛttaṃ taṃ doṣamupekṣeta hitāṣinaḥ||21||
daṣāhaṃ dvādaṣāhaṃ vā rakṣan bhiṣagupadravān||22||
asamyagvahati klede varuṇādiṃ sukhāmbhasā||22||
pāyayenmadhuṣigruṃ vā yavāgūṃ tena vā kṛtām||23||
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
tadā'sau pakvaḥ san srotāṃsi kledayitvordhvaṃ prayātyadho vā, taṃ doṣaṃ svayaṃ pravṛttaṃ-patantaṃ, hitāṣina upekṣeta-na kiñcidupakramāntaraṃ kurvīta| daṣāhaṃ dvādaṣāhaṃ vā vaidya upadravānrakṣet| klede ca yathāvadavahati sati varuṇādimuṣṇāmbunā pāyayet, vaidya iti ṣeṣaḥ| daṣāhamiti daṣānāmahnāṃ samāhāra iti samāse "rājāhaḥsakhibhyaṣṭac" iti ṭac| "na saṅkhyādeḥ samāhāre"ityahnādeṣaniṣedhaḥ| " nastaddhite" iti ṭilopaḥ| "sa napuṃsakam" iti napuṃsakatvam| "kalādhvanoḥ" iti dvitīyā| athavā madhuṣigruṃ pāyayet| tena vāmadhuṣigruṇā, kṛtāṃ peyāṃ pāyayet|