Ashtanga-hridaya-samhita [sanskrit]
273,418 words | ISBN-10: 8121800226 | ISBN-13: 9788121800226
The Sanskrit edition of the Ashtanga-hridaya-samhita, including the commentaries Sarvangasundara and Ayurvedarasayana. The Astangahrdaya-samhita deals with the eight-fold divisions of Ayurveda: (l) Medicine, (2) The science of the special diseases of the supra-clavicular parts of the body (viz. eye, ear, nose, mouth, throat etc.), (3) Surgery, (4) Toxicology, (5) Psycho-therapy, (6) Pediatrics, (7) Rejuvenation and (8) Virilification. Original titles: Vāgbhaṭa Aṣṭāṅgahṛdayasaṃhitā (वाग्भट अष्टाङ्गहृदयसंहिता), Aruṇadatta Sarvāṅgasundarā (अरुणदत्त सर्वाङ्गसुन्दरा), Hemādri Āyurvedarasāyana (हेमाद्रि आयुर्वेदरसायन).
Section 23
candanaṃ padmakośīraṃ pāṭhāṃ mūrvāṃ kuṭannaṭam||41||
ṣaḍgranthāsārivāsphotāsaptaparṇāṭārūṣakān||42||
paṭolodumbarāśvatthavaṭaplakṣakapītanān||42||
kaṭukāṃ rohiṇīṃ mustāṃ nimbaṃ ca dvipalāṃśakān||43||
droṇe'pāṃ sādhayettena pacetsarpiḥ picūnmitaiḥ||43||
kirātatiktendrayavavīrāmāgadhikotpalaiḥ||44||
pittagrahaṇyāṃ tatpeyaṃ kuṣṭhoktaṃ tiktakaṃ ca yat||44||
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
candanādidravyaṃ pratyekaṃ dvipalāṃśakamapāṃ droṇe pacet| tena kvāthena picupramāṇaiśca kirātatiktādibhiḥ kalkaiḥ sarpiḥ pacet| kuṭannaṭaḥ-śyonākaḥ| āsphotā-utpalasārivā| kapītano-vānīraḥ| atra ca sarpiḥpramāṇaṃ kvāthāpekṣayā dvātriṃśatpalāni kalpyāni, na tu kalkāpekṣayā pañca palāni| kvāthādidravadravyasya snehapāke prādhānyāt| yataḥ kvāthādidravamantareṇa snehapāko'pi nopapadyate, na tu tathā kalkaṃ vinā| tasmāt kvāthasya prādhānyāt kvāthāpekṣayaiva sarpirgrāhyam| tat-etadghṛtaṃ, pittagrahaṇyāṃ peyam| yacca kuṣṭhacikitsite (ci. a. 19/2) gaditaṃ tiktakaṃ ghṛtaṃ tacca peyam| caśabdo mahātiktakasyāpi grahaṇārthaḥ|