Ashtanga-hridaya-samhita [sanskrit]
273,418 words | ISBN-10: 8121800226 | ISBN-13: 9788121800226
The Sanskrit edition of the Ashtanga-hridaya-samhita, including the commentaries Sarvangasundara and Ayurvedarasayana. The Astangahrdaya-samhita deals with the eight-fold divisions of Ayurveda: (l) Medicine, (2) The science of the special diseases of the supra-clavicular parts of the body (viz. eye, ear, nose, mouth, throat etc.), (3) Surgery, (4) Toxicology, (5) Psycho-therapy, (6) Pediatrics, (7) Rejuvenation and (8) Virilification. Original titles: Vāgbhaṭa Aṣṭāṅgahṛdayasaṃhitā (वाग्भट अष्टाङ्गहृदयसंहिता), Aruṇadatta Sarvāṅgasundarā (अरुणदत्त सर्वाङ्गसुन्दरा), Hemādri Āyurvedarasāyana (हेमाद्रि आयुर्वेदरसायन).
Section 47
pariveṣṭya kuśairādrairārdravṛntāni śālmaleḥ||73||
kṛṣṇamṛttikayā''alipya svedayedgomayāgninā||73||
mṛcśoṣe tāni saṅkṣudya tatpiṇḍaṃ muṣṭisammitam||74||
mardayetpayasaḥ prasthe pūtenāsthāpayettataḥ||74||
natayaṣṭyāhvakalkājyakṣaudratailavatā'nu ca||75||
snāto bhuñjīta payasā jāṅgalena rasena vā||75||
pittātisārajvaraśophagulma samīraṇāsragrahaṇīvikārān||76||
jayatyayaṃ śīghramatipravṛttiṃ virecanāsthāpanayośca bastiḥ||76||
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
ārdraiḥ-aśuṣkairdarbhaiḥ, śālmalerārdravṛntāni-kusumabandhanāni, pariveṣṭya tataḥ kṛṣṇamṛttikayā''alipya gomayāgninā svedayet| mṛcśoṣe sati tāni saṅkṣudya-sañcūrṇya, taṃ piṇḍaṃ muṣṭisammitaṃ-palapramāṇaṃ, payasaḥ prasthe mardayet| tena ca pūtenānantaraṃ natādimatā''asthāpayet| nataṃ-tagaram| puṭapākānāṃ ca sarveṣāmayameva vidhiḥ| āsthāpitaśca paścāt| snātaḥ payasā bhuñjīta, sātmyādivaśājjāṅgalarasena vā| ayaṃ-bastiḥ prayuktaṃ, pittātīsārādīn virecanāsthāpanayoścātipravṛttiṃ-doṣāṇāmatiyogaṃ, jayati| etaduktaṃ bhavati,-bahudoṣasya yā pravṛttirvirecanaviṣaye āsthāpanaviṣaye vā tāṃ ca prayuktā'yaṃ jayati| upajātiḥ|