Ashtanga-hridaya-samhita [sanskrit]
273,418 words | ISBN-10: 8121800226 | ISBN-13: 9788121800226
The Sanskrit edition of the Ashtanga-hridaya-samhita, including the commentaries Sarvangasundara and Ayurvedarasayana. The Astangahrdaya-samhita deals with the eight-fold divisions of Ayurveda: (l) Medicine, (2) The science of the special diseases of the supra-clavicular parts of the body (viz. eye, ear, nose, mouth, throat etc.), (3) Surgery, (4) Toxicology, (5) Psycho-therapy, (6) Pediatrics, (7) Rejuvenation and (8) Virilification. Original titles: Vāgbhaṭa Aṣṭāṅgahṛdayasaṃhitā (वाग्भट अष्टाङ्गहृदयसंहिता), Aruṇadatta Sarvāṅgasundarā (अरुणदत्त सर्वाङ्गसुन्दरा), Hemādri Āyurvedarasāyana (हेमाद्रि आयुर्वेदरसायन).
Section 27
kṣīṇe male svāyatanacyuteṣu doṣāntareṣvīraṇa ekavīre||47||
ko niṣṭananprāṇiti koṣṭhaśūlī nāntarbahistailaparo yadi syāt||47||
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
male-purīṣākhye, kṣīṇe tathā doṣāntareṣu-vātavivarjiteṣu pittakaphādiṣu, āyatanacyuteṣu-svādhārabhraṣṭeṣu, vyaktyapekṣayā bahuvacanam, īraṇe-vāyau, ekavīre-ekanāyake, śeṣadoṣāṇāṃ svasthānabhraṣṭatvātko'tīsārī niṣṭanan-pravāhikāṃ kurvan, prāṇiti?-na kaścijjīvati| yadi nāntarbahiḥ-ubhayatra,5 pānānuvāsanābhyaṅgaiḥ, tailaparaḥ-atiśayena tailasaivī, na syāt| ākrandanapūrvaṃ saśūlamupaveśanaṃ-niṣṭhanannucyate| indravajrāvṛttam|
4.9.61
gudarugbhraṃśayoryuñjyātsakṣīraṃ sādhitaṃ haviḥ||48||
rase kolāmlacāṅgeryordadhni piṣṭe ca nāgare||49||
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
gudaruji gudabhraṃśe ca ghṛtaṃ sakṣīraṃ kolādirase dadhni nāgare ca kalkite pakvaṃ yuñjyāt| atra ca kṣīraṃ sarpiḥpramāṇaṃ ghṛtātkolādirasādikaṃ caturguṇaṃ śuṇṭhītaścaturguṇaṃ ghṛtamiti pākakramaḥ|