Ashtanga-hridaya-samhita [sanskrit]
273,418 words | ISBN-10: 8121800226 | ISBN-13: 9788121800226
The Sanskrit edition of the Ashtanga-hridaya-samhita, including the commentaries Sarvangasundara and Ayurvedarasayana. The Astangahrdaya-samhita deals with the eight-fold divisions of Ayurveda: (l) Medicine, (2) The science of the special diseases of the supra-clavicular parts of the body (viz. eye, ear, nose, mouth, throat etc.), (3) Surgery, (4) Toxicology, (5) Psycho-therapy, (6) Pediatrics, (7) Rejuvenation and (8) Virilification. Original titles: Vāgbhaṭa Aṣṭāṅgahṛdayasaṃhitā (वाग्भट अष्टाङ्गहृदयसंहिता), Aruṇadatta Sarvāṅgasundarā (अरुणदत्त सर्वाङ्गसुन्दरा), Hemādri Āyurvedarasāyana (हेमाद्रि आयुर्वेदरसायन).
Section 25
ekato māṃsadugdhājyaṃ purīṣagrahaśūlajit||44||
pānānuvāsanābhyaṅgaprayuktaṃ tailamekataḥ||45||
taddhi vātajitāmagryaṃ śūlaṃ ca viguṇo'nilaḥ||45||
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
ekataḥ-ekasmin purīṣagrahaśūlajittvapakṣe, māṃsadugdhājyaṃ trayametat prayuktaṃ purīṣagrahaśūlajit| ekataḥekasmin śūlajittvapakṣe, pānānuvāsanābhyaṅgaiḥ prayuktaṃ tailaṃ purīṣagrahaśūlajit 'sampadyate' iti vākyaśeṣaḥ| kathamevam? ityāha-taddhītyādi| tat-tailaṃ, yasmātsarveṣāṃ vātajitāmagnyaṃ-pradhānam| śūlaṃ ca viguṇo'nilaḥ-prakupitaḥ pavano, nāparaḥ kaścit| śūlānilayoḥ kāryakāraṇabhāvāhyatireke satyapi śūlasya vātakāryasya vātaprakope satyavinābhāvitvaṃ sūcayituṃ śūlaṃ ca viguṇo'nila ityevamuktam| kupitaścedvāyurutpannameva śūlamityarthaḥ|