Ashtanga-hridaya-samhita [sanskrit]
273,418 words | ISBN-10: 8121800226 | ISBN-13: 9788121800226
The Sanskrit edition of the Ashtanga-hridaya-samhita, including the commentaries Sarvangasundara and Ayurvedarasayana. The Astangahrdaya-samhita deals with the eight-fold divisions of Ayurveda: (l) Medicine, (2) The science of the special diseases of the supra-clavicular parts of the body (viz. eye, ear, nose, mouth, throat etc.), (3) Surgery, (4) Toxicology, (5) Psycho-therapy, (6) Pediatrics, (7) Rejuvenation and (8) Virilification. Original titles: Vāgbhaṭa Aṣṭāṅgahṛdayasaṃhitā (वाग्भट अष्टाङ्गहृदयसंहिता), Aruṇadatta Sarvāṅgasundarā (अरुणदत्त सर्वाङ्गसुन्दरा), Hemādri Āyurvedarasāyana (हेमाद्रि आयुर्वेदरसायन).
Section 20
na virohanti gudajāḥ punastakrasamāhatāḥ||42||
niṣiktaṃ taddhi dahati bhūmāvapi tṛṇolupam||42||
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
takreṇa samāhatāḥ-unmūlitāḥ, gudajāḥ punarna prarohanti, samūlā naśyantītyarthaḥ| kathametadavagamyate? ityāśaṅkyāha-hi-yasmāt, tat-takraṃ, bhūmāvapi niṣiktaṃ tṛṇolupaṃ viśeṣeṇa dahatyapunarutpādanāt| bhūmāvapītyapiśabdo na kevalaṃ śarīre, bāhyāyāmapi bhuvīti sandarśanārthaḥ| sṛṇolupaṃ kaṭhinaṃ yaddahati tadavaśyamarśāsi mṛdūni māṃsaprāyāṇi dahatyeva|
4.8.45
srotaḥsu takraśuddheṣu raso dhātūnupaiti yaḥ||43||
tena puṣṭirbalaṃ varṇaḥ paraṃ tuṣṭiśca jāyate||43||
vātaśleṣmavikārāṇāṃ śataṃ ca vinivartate||45||
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
vātaśleṣmāvṛteṣu srotaḥsu takreṇa śuddheṣu satsu yo rasaḥ-āhāraraso, dhātūn upaiti-samprāpnoti, tena-rasena prāptena, puṣṭyādayo jāyante| tathā, vātaśleṣmavikārāṇāṃ śataṃ vinivartate-śāmyati|