Ashtanga-hridaya-samhita [sanskrit]
273,418 words | ISBN-10: 8121800226 | ISBN-13: 9788121800226
The Sanskrit edition of the Ashtanga-hridaya-samhita, including the commentaries Sarvangasundara and Ayurvedarasayana. The Astangahrdaya-samhita deals with the eight-fold divisions of Ayurveda: (l) Medicine, (2) The science of the special diseases of the supra-clavicular parts of the body (viz. eye, ear, nose, mouth, throat etc.), (3) Surgery, (4) Toxicology, (5) Psycho-therapy, (6) Pediatrics, (7) Rejuvenation and (8) Virilification. Original titles: Vāgbhaṭa Aṣṭāṅgahṛdayasaṃhitā (वाग्भट अष्टाङ्गहृदयसंहिता), Aruṇadatta Sarvāṅgasundarā (अरुणदत्त सर्वाङ्गसुन्दरा), Hemādri Āyurvedarasāyana (हेमाद्रि आयुर्वेदरसायन).
Section 43
anyathā hi vipatsu syātpaścāttāpendhanaṃ dhanam||90||
upabhogena rahito bhogāvāniti nindyate||91||
nirmito'tikadaryo'yaṃ vidhinā nidhipālakaḥ||91||
tasmāhyavasthayā pānaṃ pānasya satataṃ hitam||92||
jitvā viṣayalubdhānāmindriyāṇāṃ svatantratām||92||
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
anyathā-evamapi bhogamakurvato, hi vipatsu satīṣu dhanaṃdravyaṃ, paścāttāpendhanaṃ syāt| sa hyevaṃ vipadi cintayati,-kiṃ mayā dhanaṃ prāpyopabhogo'smin kṛtaḥ? upabhogaṃ vinābhogavāniti solluṇṭhamucyamāno garhyate| ninditatvamevāsya prakaṭayati-nirmita ityādi| ayamatikadaryaḥ-kusvāmī, vidhinā nidhipālako nirmitaḥkṛtaḥ| yata evaṃ tasmāt pānasya-madyasya, vyavasthayā niyamena pānaṃ hitam| nanu, kathaṃ nisargato viṣayalubdheṣvindriyeṣu vyavasthā pālayituṃ śakyate? ityāhajitvetyādi| viṣayābhilāṣiṇāmindriyāṇāṃ svātantrayaṃ jitvā niyamena vyavasthayā pānaṃ kartuṃ śakyata ityarthaḥ| §14286