Ashtanga-hridaya-samhita [sanskrit]
273,418 words | ISBN-10: 8121800226 | ISBN-13: 9788121800226
The Sanskrit edition of the Ashtanga-hridaya-samhita, including the commentaries Sarvangasundara and Ayurvedarasayana. The Astangahrdaya-samhita deals with the eight-fold divisions of Ayurveda: (l) Medicine, (2) The science of the special diseases of the supra-clavicular parts of the body (viz. eye, ear, nose, mouth, throat etc.), (3) Surgery, (4) Toxicology, (5) Psycho-therapy, (6) Pediatrics, (7) Rejuvenation and (8) Virilification. Original titles: Vāgbhaṭa Aṣṭāṅgahṛdayasaṃhitā (वाग्भट अष्टाङ्गहृदयसंहिता), Aruṇadatta Sarvāṅgasundarā (अरुणदत्त सर्वाङ्गसुन्दरा), Hemādri Āyurvedarasāyana (हेमाद्रि आयुर्वेदरसायन).
Section 7
tīkṣṇoṣṇenātimātreṇa pītenāmlavidāhinā||4||
madyenānnarasakledo vidagdhaḥ kṣāratāṃ gataḥ||5||
yān kuryānmadatṛṇmohajvarāntardāhavibhramān||5||
madyotkliṣṭena doṣeṇa ruddhaḥ srotaḥsu mārutaḥ||6||
sutīvrā vedanā yāśca śirasyasthiṣu sandhiṣu||6||
jīrṇāmamadyadoṣasya prakāṅkṣālāghave sati||7||
yaugikaṃ vidhivadyuktaṃ madyameva nihanti tān||7||
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
svabhāvata eva tīkṣṇoṣṇena tathā'timātreṇa tathā'mlavidāhinā madyena pītenānnarasakledo vidagdhaḥ kṣāratāṃ ca gato yan madādīn kuryāt| tathā māruto madyotkliṣṭena doṣeṇa srotaḥsuruddho yā dāruṇā mūrdhādiṣu vedanāḥ kuryāt tān-madādīn, tāśca vedanāḥ madyameva yaugikaṃ vidhinā yuktaṃ nihanti| kimbhūtasya puruṣasya? jīrṇāmamadyadoṣasya, tathā prakāṅkṣāyāṃ lāghavesati, te ca tāśca tān, "pumān striyā"ityekaśeṣaḥ| nanu, yadi madyameva tānnihanti tataścikitsāntarārambho na yuktaḥ| maivam| bahvayo hi cikitsāḥ pratirogaṃ proktāḥ| tasmāccikitsāntaropanyāso yukta eva| nanu, kathaṃ tān madyameva nihanti? ityāha-