Ashtanga-hridaya-samhita [sanskrit]
273,418 words | ISBN-10: 8121800226 | ISBN-13: 9788121800226
The Sanskrit edition of the Ashtanga-hridaya-samhita, including the commentaries Sarvangasundara and Ayurvedarasayana. The Astangahrdaya-samhita deals with the eight-fold divisions of Ayurveda: (l) Medicine, (2) The science of the special diseases of the supra-clavicular parts of the body (viz. eye, ear, nose, mouth, throat etc.), (3) Surgery, (4) Toxicology, (5) Psycho-therapy, (6) Pediatrics, (7) Rejuvenation and (8) Virilification. Original titles: Vāgbhaṭa Aṣṭāṅgahṛdayasaṃhitā (वाग्भट अष्टाङ्गहृदयसंहिता), Aruṇadatta Sarvāṅgasundarā (अरुणदत्त सर्वाङ्गसुन्दरा), Hemādri Āyurvedarasāyana (हेमाद्रि आयुर्वेदरसायन).
Section 59
tṛṣyan pūrvāmayakṣīṇo na labheta jalaṃ yadi||83||
maraṇaṃ dīrgharogaṃ vā prāpnuyāttvaritaṃ tataḥ||84||
sātmyānnapānabhaiṣajyaistṛṣṇāṃ tasya jayetpurā||84||
tasyāṃ jitāyāmanyo'pi vyādhiḥ śakyaścikitsitum||6|| 84 1/2||6||
iti tṛṣṇārogacikitsitam||6||
iti śrivaidyapatisiṃhaguptasūnuśrīmadvāgbhaṭaviracitāyāmaṣṭaṅgahṛdayasaṃhitāyāṃ caturthe cikitsitasthāne chardihṛdrogatṛṣṇācikitsitaṃ nāma ṣaṣṭho'dhyāyaḥ||6||
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
pūrvāmayena kṣīṇaḥ san tṛṣṇak-pipāsito, yadi jalaṃ na labheta tadā maraṇaṃ dīrgharogaṃ vā prāpnuyāt| tataśca hetostvaritaṃ-śīghrataraṃ, tasya-narasya, pūrvamanyebhyo rogebhyaḥ sātmyānna pānabheṣajaistṛṣaṃ jayet, tato'paraṃ rogam| kimevaṃ kriyate? ityāhatasyāṃ tṛṣi jitāyāṃ satyāmanyo'pi roga upakramituṃ śakyaḥ| iti śrīmṛgāṅkadattaputraśrīmadaruṇadattaviracitāyāmaṣṭāṅgahṛdayaṭīkāyāṃ sarvāṅgasundarākhyāyāṃ caturthe cikitsitasthāne chardihṛdrogatṛṣṇācikitsitaṃ nāma ṣaṣṭho'dhyāyaḥ samāptaḥ|| 6||10