Ashtanga-hridaya-samhita [sanskrit]
273,418 words | ISBN-10: 8121800226 | ISBN-13: 9788121800226
The Sanskrit edition of the Ashtanga-hridaya-samhita, including the commentaries Sarvangasundara and Ayurvedarasayana. The Astangahrdaya-samhita deals with the eight-fold divisions of Ayurveda: (l) Medicine, (2) The science of the special diseases of the supra-clavicular parts of the body (viz. eye, ear, nose, mouth, throat etc.), (3) Surgery, (4) Toxicology, (5) Psycho-therapy, (6) Pediatrics, (7) Rejuvenation and (8) Virilification. Original titles: Vāgbhaṭa Aṣṭāṅgahṛdayasaṃhitā (वाग्भट अष्टाङ्गहृदयसंहिता), Aruṇadatta Sarvāṅgasundarā (अरुणदत्त सर्वाङ्गसुन्दरा), Hemādri Āyurvedarasāyana (हेमाद्रि आयुर्वेदरसायन).
Section 10
proktaṃ vidhiṃ stambhanabṛṃhaṇīyam||23||
sarpirguḍā māṃsarasā ghṛtāni kalyāṇakatryūṣaṇajīvanāni||24||
payāṃsi pathyopahitāni lehāśchardiṃ prasaktāṃ praśamaṃ nayanti||24||
iti chardicikitsitam||25||
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
hi-yasmāt, śardiprasaṅgena-anubandhena, yo dhātukṣayaḥ tasmāddhetormātariśvā avaśyaṃ kopamāyāti| ato hetorvamanātiyogaproktaṃ vidhiṃ stambhanaṃ bṛṃhaṇaṃ ca kuryāt, na punastaduktamanyaṃ vidhim| indravajrāvṛttam| tathā, sarpirguḍādayo doṣadūṣyānurodhato yathākālamupayuktāśśardiṃ prasaktāṃ śamayanti| upajātivṛttam| tantrāntare(?)coktam (hṛ.ka.a.3/25)-"añjanaṃ candanośīramajāsṛkśarkarodakam| lājacūrṇaiḥ pibenmanthamatiyogaharaṃ param||"iti|
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
prasaktacśardyauṣadhamāha-śardiprasaṅgeneti| saṅgrahe (ci. a. 7)- "tvaramāṇo jayecśardiṃ prasaktāmanubandhanīm| koṣṭhāṣrayā mahāmarmapīḍākaratarā hi sā|| na cānnena vinā kāyastanmayo vartate'pi ca| dhātukṣayo'tivamathau samīraṇasamīraṇāt|| niyataṃ jāyate tasmāddrutamatra prayojayet dhānvantaraṃ tryūṣaṇaṃ vā doṣadehānurodhataḥ||" iti| iti hemādriṭīkāyāmāyurvedasāyane| śardiprakaraṇaṃ nāma sāmastyena nirūpitam|| §13833