Ashtanga-hridaya-samhita [sanskrit]
273,418 words | ISBN-10: 8121800226 | ISBN-13: 9788121800226
The Sanskrit edition of the Ashtanga-hridaya-samhita, including the commentaries Sarvangasundara and Ayurvedarasayana. The Astangahrdaya-samhita deals with the eight-fold divisions of Ayurveda: (l) Medicine, (2) The science of the special diseases of the supra-clavicular parts of the body (viz. eye, ear, nose, mouth, throat etc.), (3) Surgery, (4) Toxicology, (5) Psycho-therapy, (6) Pediatrics, (7) Rejuvenation and (8) Virilification. Original titles: Vāgbhaṭa Aṣṭāṅgahṛdayasaṃhitā (वाग्भट अष्टाङ्गहृदयसंहिता), Aruṇadatta Sarvāṅgasundarā (अरुणदत्त सर्वाङ्गसुन्दरा), Hemādri Āyurvedarasāyana (हेमाद्रि आयुर्वेदरसायन).
Section 2
tato virekaṃ kramaśo hṛdyaṃ madyaiḥ phalāmbubhiḥ||2||
kṣīrairvā saha sa hyūrdhvaṃ gataṃ doṣaṃ nayatyadhaḥ||3||
śamanaṃ cauṣadhaṃ rūkṣadurbalasya tadeva tu||3||
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
tato-vamanādanantaraṃ virekauṣadhaṃ kramaśo-na sahasā, yojayet| kimbhūtaṃ virekadravyam? hṛdyaṃhṛdayāya hitam| kaiḥ saha? madyaiḥ-mārdvīkādibhiḥ| tathā, phalāmbubhiḥ-śobhanadrā kṣādiphalaniṣpāditavāribhiḥ| athavā, kṣīraiḥ-gokṣīrādibhiḥ saha| kimevaṃ syāt? ityāha-sa hyūrdhvamityādi| yasmātsaḥ-virekaḥ, ūrdhvaṃ gataṃ doṣaṃ śardyanugamadho nayati| na kevalaṃ śodhanaṃ-vamanaṃ virecanaṃ vā, tatra yojayet| yāvacśamanamapi yadauṣadhaṃ tadapi tatra yojayet| rūkṣadurbalasya punaḥ puṃsastadeva-śamanameva, yojayet, śodhanāsahatvāt|