Ashtanga-hridaya-samhita [sanskrit]
273,418 words | ISBN-10: 8121800226 | ISBN-13: 9788121800226
The Sanskrit edition of the Ashtanga-hridaya-samhita, including the commentaries Sarvangasundara and Ayurvedarasayana. The Astangahrdaya-samhita deals with the eight-fold divisions of Ayurveda: (l) Medicine, (2) The science of the special diseases of the supra-clavicular parts of the body (viz. eye, ear, nose, mouth, throat etc.), (3) Surgery, (4) Toxicology, (5) Psycho-therapy, (6) Pediatrics, (7) Rejuvenation and (8) Virilification. Original titles: Vāgbhaṭa Aṣṭāṅgahṛdayasaṃhitā (वाग्भट अष्टाङ्गहृदयसंहिता), Aruṇadatta Sarvāṅgasundarā (अरुणदत्त सर्वाङ्गसुन्दरा), Hemādri Āyurvedarasāyana (हेमाद्रि आयुर्वेदरसायन).
Section 49
prāyeṇopahatāgnitvātsapicśamatisāryate||72||
tasyātisāragrahaṇīvihitaṃ hitamauṣadham||73||
Commentary: Hemādri’s Āyurvedarasāyana
atisāracikitsāmāha——prāyeṇeti| saṅgrahe tu (ci. a. 7)"sanāgarānindrayavān pāyayettaṇḍulāmbunā| jīrṇeṣu teṣu peyāṃ ca cāṅgerītakradāḍimaiḥ|| pāṭhā bilvayavānīnāṃ cūrṇaṃ takreṇa vā pibet| surayā vā plutāṃ pāthāṃ sanāgaradurālabhām|| jambvāmrabilvamadhyaṃ vā sakapitthaṃ sanāgaram| peyāmaṇḍena yogaiśca pāṭhādyaiḥ kārayettribhiḥ|| sasūpyadhānyān sasnehān sāmlān salavaṇān khalān| vetasārjunajambūnāṃ mṛṇālīkṛṣṇagandhayoḥ|| śrīparṇyā mātuluṅgasya dhātakyā dāḍimasya ca| cāṅgeryā madayantyāśca yūthi kāyāśca pallavaiḥ|| kālaviddugdhikāyāśca cukrikāyāśca yojayet| khalān dadhisaropetān sasarpiṣkān sadāḍimān|| rocanān dīpanān hṛdyānatīsāraharān parān|" iti| peyāyā maṇḍena bhaktasya[|n]te jambvādicūrṇaṃ pibet| mṛṇālī-padminī| kṛṣṇagandhā-śigruḥ| madayantyāḥ-mallikāyāḥ| cukrikāvi.... dā| tathā (saṅgrahe ci. a. 7)-"jvarādiṣvapi kurvīta vikāreṣu yathāmayam| bahvāmayasamūho hi yakṣmā'taḥ so'tiduḥsahaḥ||" iti|
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
bāhulyenopahatāgnitvātkāraṇāt picśayā sahātisāryate yakṣmī| tasyātisāre grahaṇyāṃ ca yaduktamauṣadhaṃ taddhitam|