Ashtanga-hridaya-samhita [sanskrit]
273,418 words | ISBN-10: 8121800226 | ISBN-13: 9788121800226
The Sanskrit edition of the Ashtanga-hridaya-samhita, including the commentaries Sarvangasundara and Ayurvedarasayana. The Astangahrdaya-samhita deals with the eight-fold divisions of Ayurveda: (l) Medicine, (2) The science of the special diseases of the supra-clavicular parts of the body (viz. eye, ear, nose, mouth, throat etc.), (3) Surgery, (4) Toxicology, (5) Psycho-therapy, (6) Pediatrics, (7) Rejuvenation and (8) Virilification. Original titles: Vāgbhaṭa Aṣṭāṅgahṛdayasaṃhitā (वाग्भट अष्टाङ्गहृदयसंहिता), Aruṇadatta Sarvāṅgasundarā (अरुणदत्त सर्वाङ्गसुन्दरा), Hemādri Āyurvedarasāyana (हेमाद्रि आयुर्वेदरसायन).
Section 90
ekāṃ ṣoḍaśikāṃ dhānyād dve dve cājājidīpyakāt||144||
tābhyāṃ dāḍimavṛkṣāmle dvirdviḥ saurvacalātpalam||145||
śuṇṭhyāḥ karṣaṃ dadhitthasya madhyātpañca palāni ca||145||
taccūrṇaṃ ṣoḍaśapalaiḥ śarkarāyā vimiśrayet||146||
ṣāḍavo'yaṃ pradeyaḥ syādannapāneṣu pūrvavat||146||
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
dhānyakādekāṃ ṣoḍaśikāṃ-karṣasaṃjñām| ajājīdīpyakāṭ dve dve ṣoḍaśike| tābhyāṃ-ajājīdīpyakābhyāṃ miśritābhyāṃ sakāśāt, dāḍīmavṛkṣāmle dvirdviḥ-pratyekaṃ catasraḥ ṣoḍaśikā ityarthaḥ| evamaṣṭau karṣā dāḍimasya, aṣṭau vṛkṣāmlasya| tathā sauvarcalāt palaṃ, śuṇṭhyāḥ karṣaṃ, kapitthasya majjataḥ pañca palāni| tat-etat, cūrṇaṃ śarkarāyāḥ ṣoḍaśapalaiḥ sammelayet| ayaṃ ṣoḍavo'nnapāneṣu pūrvavat pradeyaḥ syāt| arhārthe kṛtyaḥ| kecit ṣoḍaśikāṃ palamityāhuḥ|
Commentary: Hemādri’s Āyurvedarasāyana
ṣāḍavāntaramāha-ekāṃ ṣoḍaśikāmiti| ṣoḍaśikāṃ-karṣam| tābhyāṃ-militābhyāṃ palamitābhyām| dvirdvidvirbhūtvā dviḥ, pratyekaṃ catuḥ palamite dāḍimavṛkṣāmle| ṣāḍavaḥ-ṣaḍaṅgasaṃyogāt|