Ashtanga-hridaya-samhita [sanskrit]
273,418 words | ISBN-10: 8121800226 | ISBN-13: 9788121800226
The Sanskrit edition of the Ashtanga-hridaya-samhita, including the commentaries Sarvangasundara and Ayurvedarasayana. The Astangahrdaya-samhita deals with the eight-fold divisions of Ayurveda: (l) Medicine, (2) The science of the special diseases of the supra-clavicular parts of the body (viz. eye, ear, nose, mouth, throat etc.), (3) Surgery, (4) Toxicology, (5) Psycho-therapy, (6) Pediatrics, (7) Rejuvenation and (8) Virilification. Original titles: Vāgbhaṭa Aṣṭāṅgahṛdayasaṃhitā (वाग्भट अष्टाङ्गहृदयसंहिता), Aruṇadatta Sarvāṅgasundarā (अरुणदत्त सर्वाङ्गसुन्दरा), Hemādri Āyurvedarasāyana (हेमाद्रि आयुर्वेदरसायन).
Section 19
pūrvoktamambu pānīyaṃ pañcamūlena vā śṛtam||22||
laghunā śṛtaśītaṃ vā madhvambho vā phalāmbu vā||22||
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
pūrvoktamambu-ṣaḍaṅgaṃ śuṇṭhīrahitaṃ, pānīyaṃ-pātavyam| athavā laghunā pañcamūlena śṛtam| pānīyasya śrapaṇe tantrakārairvidhiruktaḥ| yathā-"karṣaṃ gṛhītvā dravyasya kvāthayetprāsthike'mbhasi| ardhaśṛtaṃ prayokta vyaṃ jalapāke tvayaṃ vidhiḥ||" iti| kevalaṃ vā jalaṃ śṛtaśītaṃ hitam| madhvambho-mākṣikayuktaṃ pānīyam| phalāmbu vā-drākṣābhirvā pittaghnaiḥ phalaiḥ kṛtam|
Commentary: Hemādri’s Āyurvedarasāyana
tṛṣitasya pānārthamudakamāha-pūrvoktamambviti| pūrvoktaṃniḥśuṇṭhīṣaḍaṅgodakam| laghupañcamīlasiddhaṃ vā| śṛtaśītaṃ vā kevalam| madhūdakaṃ vā| falodakaṃ vā falāni-dāḍimādīnilau śītalāni|saṅgrahe tu (ci. a. 3)padmakādyañjanādi ca sārivādiṃ ca kalpayet| annapāne gaṇaṃ tadvaddaśakaṃ dāhanāśanam|| kaphānuge yūṣaśākaṃ mārutānugate rasam| abhīroraṅkurairlāvāḥ saha mudgāḥ paṭolajaiḥ| makuṣṭhā dhanvayāsotthai raktapitte paraṃ matāḥ|" iti|