Ashtanga-hridaya-samhita [sanskrit]
273,418 words | ISBN-10: 8121800226 | ISBN-13: 9788121800226
The Sanskrit edition of the Ashtanga-hridaya-samhita, including the commentaries Sarvangasundara and Ayurvedarasayana. The Astangahrdaya-samhita deals with the eight-fold divisions of Ayurveda: (l) Medicine, (2) The science of the special diseases of the supra-clavicular parts of the body (viz. eye, ear, nose, mouth, throat etc.), (3) Surgery, (4) Toxicology, (5) Psycho-therapy, (6) Pediatrics, (7) Rejuvenation and (8) Virilification. Original titles: Vāgbhaṭa Aṣṭāṅgahṛdayasaṃhitā (वाग्भट अष्टाङ्गहृदयसंहिता), Aruṇadatta Sarvāṅgasundarā (अरुणदत्त सर्वाङ्गसुन्दरा), Hemādri Āyurvedarasāyana (हेमाद्रि आयुर्वेदरसायन).
Section 5
santarpaṇotthaṃ balino bahūdoṣasya sādhayet||5||
ūrdhvabhāgaṃ virekeṇa vamanena tvadhogatam||5||
śamanairbṛṃhaṇaiścānyallaṅghya bṛṃhyānavekṣya ca||6||
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
santarpaṇotthaṃ balino bahudoṣasya narasya raktapittamūrdhvagaṃ virekeṇa sādhayet, adhogataṃ tu vamanena sādhayet| anyatapatarpaṇotthaṃ raktapittaṃ durbalasyālpadoṣasyordhvagaṃ śamanairadhogaṃ bṛṃhaṇairupācaret| bṛṃhaṇairvā śamanaiḥ| na cedaṃ cikitsitaṃ nirapekṣaṃ yuñītetyāha-laṅghyabṛṃhyānavekṣya ceti| laṅghanādutpannamadhogamapi śamanairupācaret| bṛṃhaṇādutpannamūrdhvagamapi laṅhghanairupācaredityarthaḥ|
Commentary: Hemādri’s Āyurvedarasāyana
ṣodhyatve'pi vamyavirecyavibhāgamāha-santarpaṇotthamiti| adhoge vamanam| ūrdhvage virecanam| santarpaṇotthaṃ ityatra ubhayatra tulyam| ṣāmyatve'pi laṅghanaṣāmyabṛṃhaṇaṣā ṣamanairbṛṃhaṇaiṣceti| anyat-apatarpaṇotthamalpabalasya cālpadoṣasyaca| ūrdhvagaṃ laṅghanaṣamanaistathā laṅghye puruṣe santarpaṇotthatvāditraye satyapi bṛṃhaṇam| bṛṃhye puruṣe atarpaṇotthatvāditraye satyapi laṅghanam|