Ashtanga-hridaya-samhita [sanskrit]
273,418 words | ISBN-10: 8121800226 | ISBN-13: 9788121800226
The Sanskrit edition of the Ashtanga-hridaya-samhita, including the commentaries Sarvangasundara and Ayurvedarasayana. The Astangahrdaya-samhita deals with the eight-fold divisions of Ayurveda: (l) Medicine, (2) The science of the special diseases of the supra-clavicular parts of the body (viz. eye, ear, nose, mouth, throat etc.), (3) Surgery, (4) Toxicology, (5) Psycho-therapy, (6) Pediatrics, (7) Rejuvenation and (8) Virilification. Original titles: Vāgbhaṭa Aṣṭāṅgahṛdayasaṃhitā (वाग्भट अष्टाङ्गहृदयसंहिता), Aruṇadatta Sarvāṅgasundarā (अरुणदत्त सर्वाङ्गसुन्दरा), Hemādri Āyurvedarasāyana (हेमाद्रि आयुर्वेदरसायन).
Section 125
śītoṣṇasnigdharūkṣādyairjvaro yasya na śāmyati||151||
śākhānusārī tasyāśu muñcedvāhvoḥ kramācśirām||151||
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
ādiśabdena stambhasvedanādayo gṛhyante| śītoṣṇādibhirupakramairyathāyathaṃ pṛthagvātapittaśleṣmasaṃsargasannipātajvarapraśamanaiḥ samyak prayojitairjvaro yasya narasya śamaṃ na gacśati, tasya śākhānusāritvāddhetorbāhvoḥ kramāt-ekaikasmin na yugapad dvayorbhujayoḥ, śirāṃ muñcet| śākhāśabdenātra kevalaṃ raktaṃ vivakṣitam, na māṃsādayaḥ| ata eva raktasyaiva cikitsānuvāca muñcecśirāmiti| māṃsajānāṃ hi śastrakṣārāgnikarmādicikitsā| tasmācśākhāśabdena raktasyaiva grahaṇaṃ yuktam| §12404
Commentary: Hemādri’s Āyurvedarasāyana
raktasrāvasādhyaṃ jvaramāha-śītoṣṇasnigdharūkṣādyairiti| "śākhā-raktādayastvakca bāhyarogāyanaṃ hi sā (hṛ. sū.
a. 12/44)|"tadanusārī-tavdyāpī| atha viṣamajvaraḥ| tatra śamanānyāha-kaliṅgakā iti| saṅgrahe tu (ca.ci.a 1)5 "paṭolendrayavāriṣṭabhadramustāmṛtādvayam| sārivādvitayaṃ pāṭhā trāyantī kaṭurohiṇī|| paṭolāriṣṭamṛdvīkāśamyākatriphalāvṛṣāḥ| candanośīradhānyābdaguḍūcīviśvabheṣajam|| devadāru sthirā śuṇṭhī vāsā dhātrī harītakī| pañca pañca jvarān ghnanti yogā madhusitotkaṭāḥ||" iti| ariṣṭo-nimbaḥ| amṛtādvayaṃ-guḍūcīharītakyau|5