Ashtanga-hridaya-samhita [sanskrit]
273,418 words | ISBN-10: 8121800226 | ISBN-13: 9788121800226
The Sanskrit edition of the Ashtanga-hridaya-samhita, including the commentaries Sarvangasundara and Ayurvedarasayana. The Astangahrdaya-samhita deals with the eight-fold divisions of Ayurveda: (l) Medicine, (2) The science of the special diseases of the supra-clavicular parts of the body (viz. eye, ear, nose, mouth, throat etc.), (3) Surgery, (4) Toxicology, (5) Psycho-therapy, (6) Pediatrics, (7) Rejuvenation and (8) Virilification. Original titles: Vāgbhaṭa Aṣṭāṅgahṛdayasaṃhitā (वाग्भट अष्टाङ्गहृदयसंहिता), Aruṇadatta Sarvāṅgasundarā (अरुणदत्त सर्वाङ्गसुन्दरा), Hemādri Āyurvedarasāyana (हेमाद्रि आयुर्वेदरसायन).
Section 103
śiṃśipāsārasiddhaṃ ca kṣīramāśu jvarāpaham||115||
Commentary: Hemādri’s Āyurvedarasāyana
kṣīrāntaramāha-śiṃśapāsārasiddhaṃ ceti|
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
śiṃśipāsāreṇa siddhaṃ-śṛtaṃ kṣīramupayuktaṃ, āśu-na tu ca, jvarahṛt| kṣīrasya śravaṇe vidhiratīsāracikitsitoktaḥ (hṛ. chi. a. 9/39)-"payasyutkvāthya mustānāṃ viṃśati" ityanusāreṇānukalpyaḥ| tantrāntare tvevamuktam"dravyādaṣṭaguṇaṃ kṣīraṃ kṣīrāttoyaṃ caturguṇam| kṣīrāvaśeṣaḥ kartavyaḥ kṣīrakvāthe tvayaṃ vidhiḥ||" iti| nanu, kiṃ vātapittottare jvare jvare ṅṛtaṃ pradhānamā śrīyatāṃ pūrvavacanaprāmāṇyāt? athavā kṣīraṃ pradhānametadvacanaprāmāṇyāt? ityatra saṃśayaḥ| atrocyate| ubhayamapīdaṃ ṅṛtaṃ kṣrīraṃ cha vātapittottare jvare pradhānam, avasthāvaśāt sātmyavaśāchcha kvacitkiñcidupayujyate|