Ashtanga-hridaya-samhita [sanskrit]
273,418 words | ISBN-10: 8121800226 | ISBN-13: 9788121800226
The Sanskrit edition of the Ashtanga-hridaya-samhita, including the commentaries Sarvangasundara and Ayurvedarasayana. The Astangahrdaya-samhita deals with the eight-fold divisions of Ayurveda: (l) Medicine, (2) The science of the special diseases of the supra-clavicular parts of the body (viz. eye, ear, nose, mouth, throat etc.), (3) Surgery, (4) Toxicology, (5) Psycho-therapy, (6) Pediatrics, (7) Rejuvenation and (8) Virilification. Original titles: Vāgbhaṭa Aṣṭāṅgahṛdayasaṃhitā (वाग्भट अष्टाङ्गहृदयसंहिता), Aruṇadatta Sarvāṅgasundarā (अरुणदत्त सर्वाङ्गसुन्दरा), Hemādri Āyurvedarasāyana (हेमाद्रि आयुर्वेदरसायन).
Section 95
tadvapurlaṅghanottaptaṃ pluṣṭaṃ vanamivāgninā||107||
divyāmbu jīvayettasya jvaraṃ cāśu niyacchati||108||
Commentary: Hemādri’s Āyurvedarasāyana
kṣīraguṇānāha-tadvapuriti| divyāmbu-vṛṣṭyambu, yathā dagdhaṃ vanaṃ jīvayet tathā kṣīraṃ vapurjīvayet|
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
tacca-kṣīraṃ, laṅghanottaptaṃ vapurjīvayet-kāyasya saprāṇatāmutpādayet| kiṃ kimiva? agninā-dāvena, pluṣṭaṃ vanaṃ yathā divyāmbu jīvayet-pratohayet, tathā vapuḥ kṣīramiti| laṅghanaśabdenātra sāmānyaṃ laṅghanavācyaṃ vastu bhaṇyate| "śarīralāghavakaraṃ yaddravyaṃ karma vā punaḥ| tallaṅghanamiti jñeyam"ityevaṃlakṣaṇam, na tu viśiṣṭamupavāsalakṣaṇam, yogyatāvaśāt| tasyajvariṇaḥ puṃsaḥ, tat-kṣīraṃ, āśu jvaraṃ ca niyacchati| na kevalaṃ vapurjīvayediti cārthaḥ|