Ashtanga-hridaya-samhita [sanskrit]
273,418 words | ISBN-10: 8121800226 | ISBN-13: 9788121800226
The Sanskrit edition of the Ashtanga-hridaya-samhita, including the commentaries Sarvangasundara and Ayurvedarasayana. The Astangahrdaya-samhita deals with the eight-fold divisions of Ayurveda: (l) Medicine, (2) The science of the special diseases of the supra-clavicular parts of the body (viz. eye, ear, nose, mouth, throat etc.), (3) Surgery, (4) Toxicology, (5) Psycho-therapy, (6) Pediatrics, (7) Rejuvenation and (8) Virilification. Original titles: Vāgbhaṭa Aṣṭāṅgahṛdayasaṃhitā (वाग्भट अष्टाङ्गहृदयसंहिता), Aruṇadatta Sarvāṅgasundarā (अरुणदत्त सर्वाङ्गसुन्दरा), Hemādri Āyurvedarasāyana (हेमाद्रि आयुर्वेदरसायन).
Section 41
tīvrajvaraparītasya doṣavegodaye yataḥ||43||
doṣe'thavā'tinicite tandrāstaimityakāriṇi||43||
apacyamānaṃ bhaiṣajyaṃ bhūyo jvalayati jvaram||44||
Commentary: Hemādri’s Āyurvedarasāyana
svasiddhānte yuktimāha-tīvrajvaraparītasyeti| dvividho hyāmolbaṇo jvaraḥ-apakvaḥ pacyamānaśca| tatra prathame'rthe pacyamānasyoktiḥ, apakvasya dvitīye| ubhayorapi prayuktamauṣadhamapacyamānaṃ punarjvaraṃ jvalayati|
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
tīvrajvareṇa parītasya jvariṇaḥ puṃso doṣavegodaye doṣasyaāmādyākhyasyolbaṇasya, vego-mustāparpaṭakādinotkleśāt, doṣavegaḥ, tasyodayaḥ-prādurbhāvo, doṣavegodayaḥ| athavā, ulbaṇāmasya vātāderdoṣasya vegodayaḥ, tasmin doṣavegodaye sati| athavā tathaiva doṣe-āmākhye, atiniciteatiśayena sañcayaṃ prāpte, vātādau va doṣa ulbaṇe| ata eva tandrāstaimitye'vaśyaṃ karoti tasmin tandrāstaimityakāriṇi| yato-yasmāt, tadānīmāmacśannapāvakenāpachyamānaṃ bhaiṣajyaṃ-auṣadhaṃ mustāparpaṭakādiśṛtādikalpanākalpitaṃ, tadauṣadhaṃ prayuktaṃ bhūyaḥpunarapi, jvaraṃ jvalayati-uttejayati na śamayati| tasmādāmolbaṇe jvare na ṣaḍahādūrdhvaṃ nāpi saptāhānna ca daśāhādūrdhvaṃ bhaiṣajyaṃ yojyam| kadā tarhi yojyam
? ityāha-