Ashtanga-hridaya-samhita [sanskrit]
273,418 words | ISBN-10: 8121800226 | ISBN-13: 9788121800226
The Sanskrit edition of the Ashtanga-hridaya-samhita, including the commentaries Sarvangasundara and Ayurvedarasayana. The Astangahrdaya-samhita deals with the eight-fold divisions of Ayurveda: (l) Medicine, (2) The science of the special diseases of the supra-clavicular parts of the body (viz. eye, ear, nose, mouth, throat etc.), (3) Surgery, (4) Toxicology, (5) Psycho-therapy, (6) Pediatrics, (7) Rejuvenation and (8) Virilification. Original titles: Vāgbhaṭa Aṣṭāṅgahṛdayasaṃhitā (वाग्भट अष्टाङ्गहृदयसंहिता), Aruṇadatta Sarvāṅgasundarā (अरुणदत्त सर्वाङ्गसुन्दरा), Hemādri Āyurvedarasāyana (हेमाद्रि आयुर्वेदरसायन).
Section 2
kālenopekṣitaṃ yasmātsarvaṃ kuṣṇāti tadvapuḥ||4||
prapadya dhātūnvyāpyāntaḥ sarvān saṃkledya cāvahet||4||
sasvedakledasaṅkothān kṛmīn sūkṣmān sudāruṇān||5||
lomatvaksnāyudhamanītaruṇāsthīni yaiḥ kramāt||5||
bhakṣayecchvitramasmācca kuṣṭhabāhyamudāhṛtam||6||
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
yasmāddhetorupekṣitaṃ-anupakrāntaṃ sat, kālena sarvaṃ vapuḥ-śarīraṃ, kṛṣṇāti tasmāttat kuṣṭhamityucyate| tacca kuṣṭhaṃ dhātūn sarvān prapadya-prāpya, anantaramantarvyāpya-prakṛtatvātteṣāmevāntaraṃ vyāpya, tathā sarvaṃstāneva dhātūn saṃkledya-kledayitvā, kṛmīnāvahetkuryāt| kimbhūtān? svedādibhiryutān| tathā, sūkṣmān| tathā, sudāruṇān-duścikitsyān| yaiḥ-kṛmibhiḥ, tatkuṣṭhaṃ lomādīn bhakṣayet| śvitrasyedṛgrūpatā na vidyate yā kuṣṭhasyoktā| asmācca kāraṇācchvitraṃ kuṣṭhabāhyamudāhṛtam, kuṣṭhādbāhyaṃ tvaggatamātramevoktamityarthaḥ| §11342