Ashtanga-hridaya-samhita [sanskrit]
273,418 words | ISBN-10: 8121800226 | ISBN-13: 9788121800226
The Sanskrit edition of the Ashtanga-hridaya-samhita, including the commentaries Sarvangasundara and Ayurvedarasayana. The Astangahrdaya-samhita deals with the eight-fold divisions of Ayurveda: (l) Medicine, (2) The science of the special diseases of the supra-clavicular parts of the body (viz. eye, ear, nose, mouth, throat etc.), (3) Surgery, (4) Toxicology, (5) Psycho-therapy, (6) Pediatrics, (7) Rejuvenation and (8) Virilification. Original titles: Vāgbhaṭa Aṣṭāṅgahṛdayasaṃhitā (वाग्भट अष्टाङ्गहृदयसंहिता), Aruṇadatta Sarvāṅgasundarā (अरुणदत्त सर्वाङ्गसुन्दरा), Hemādri Āyurvedarasāyana (हेमाद्रि आयुर्वेदरसायन).
Section 3
————————sa sutarāṃ jāyate'tyambupānataḥ||1||
kṛśaśuṣkāmiṣāsātmyatilapiṣṭavirūḍhakaiḥ||2||
madyarūkṣātimātrānnairarśobhiḥ snehavibhramāt||2||
kṛmibhyo vegarodhācca tadvidhaiḥ kupito'nilaḥ||3||
visraṃsayatyadho'bdhātuṃ hatvā tenaiva 5
cānalam||3||
vyāpadyānuśakṛtkoṣṭhaṃ purīṣaṃ dravatāṃ nayan||4||
prakalpate'tisārāya——————————————||4||§10496
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
sa ca sutarāmatyambupānāt jāyate| kṛśaśuṣkāmiṣādibhistathā tadvidhaiḥ-vātaprakopahetubhirihānuktairapi, anilaḥ kupito'bdhātuṃ śarīragatamadho visraṃsayatiadhastānnayati| snehavibhramaḥ-snehavyāpattiḥ| tenaivaabdhātunā, analaṃ-jaṭharāgniṃ, hatvā-mandatvaṃ nītvā, 5 tathā koṣṭhaṃ vyāpadya-śūnyatāṃ koṣṭhasya kārayitvā, anuśakṛt-śakṛtaḥ samīpe, na tu sarvaṃ koṣṭham| purīṣaṃ ca tenaiva dhātunā dravatāṃ nayan-prāpayan| atīsārāya kalpate-sampadyate| anila iti yojyam|