Ashtanga-hridaya-samhita [sanskrit]
273,418 words | ISBN-10: 8121800226 | ISBN-13: 9788121800226
The Sanskrit edition of the Ashtanga-hridaya-samhita, including the commentaries Sarvangasundara and Ayurvedarasayana. The Astangahrdaya-samhita deals with the eight-fold divisions of Ayurveda: (l) Medicine, (2) The science of the special diseases of the supra-clavicular parts of the body (viz. eye, ear, nose, mouth, throat etc.), (3) Surgery, (4) Toxicology, (5) Psycho-therapy, (6) Pediatrics, (7) Rejuvenation and (8) Virilification. Original titles: Vāgbhaṭa Aṣṭāṅgahṛdayasaṃhitā (वाग्भट अष्टाङ्गहृदयसंहिता), Aruṇadatta Sarvāṅgasundarā (अरुणदत्त सर्वाङ्गसुन्दरा), Hemādri Āyurvedarasāyana (हेमाद्रि आयुर्वेदरसायन).
Section 4
———————————gudaḥ sthūlāntrasaṃśrayaḥ||3||
ardhapañcāṅgulastasmiṃstisro'dhyardhāṅgulāḥ sthitāḥ||4||
valyaḥ, pravāhiṇī tāsāmantarmadhye visarjanī||4||
bāhyā saṃvaraṇī tasyā gudauṣṭho bahiraṅgule||5||
yavādhyardhaḥ pramāṇena romāṇyatra tataḥ param||5||
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
sthūlāntraṃ saṃśrayaḥ-āśrayo, yasya sa evaṃvidho gudaḥ| sthūlaṃ yadantraṃ tatra pratibaddha ityarthaḥ| kiṃpramāṇo'sau? ardhapañcāṅgulaḥ| ardhenonāni pañca-ardhapañca| śākapārthivāditvātsamāsaḥ| ardhapañca aṅgulāni yasya so'rdhapañcāṅgulaḥ,-sārdhacaturaṅgulaparimāṇaḥ| tasmin-gude, tisro valyaḥ-trisaṅkhyāḥ sthitāḥ| kiṃparimāṇāḥ? adhyardhāṅgulāḥ, adhikamardhamaṅgulaṃ pratyekaṃ parimāṇaṃ yāsāṃ tā evam| atha tāṃsāṃ-tisṛṇām, arthānugatāni nāmānyāha-tatra-malapravāhaṇādantaḥ-antare sthitā valī, pravāhiṇīti kathyate| madhye-madhyasthitā valī, malasya pravahato bahirvisarjanāt visarjanīti bhaṇyate| gudasya bāhye sthitā malasya saṃvaraṇāt saṃvaraṇītyucyate| tasyāḥ-saṃvaraṇīsaṃjñāyā valeḥ, aṅguletatparimāṇe, bahiḥ-bāhye, gudauṣṭhaḥ sthitaḥ| pramāṇenaparimāṇato, gudauṣṭhau yavādhyardhaḥ-sārdhayavapramāṇaḥ| tato-gudauṣṭhāt, paraṃ-parato bahiḥ, romāṇyatra gude, jāyante|