Ashtanga-hridaya-samhita [sanskrit]
273,418 words | ISBN-10: 8121800226 | ISBN-13: 9788121800226
The Sanskrit edition of the Ashtanga-hridaya-samhita, including the commentaries Sarvangasundara and Ayurvedarasayana. The Astangahrdaya-samhita deals with the eight-fold divisions of Ayurveda: (l) Medicine, (2) The science of the special diseases of the supra-clavicular parts of the body (viz. eye, ear, nose, mouth, throat etc.), (3) Surgery, (4) Toxicology, (5) Psycho-therapy, (6) Pediatrics, (7) Rejuvenation and (8) Virilification. Original titles: Vāgbhaṭa Aṣṭāṅgahṛdayasaṃhitā (वाग्भट अष्टाङ्गहृदयसंहिता), Aruṇadatta Sarvāṅgasundarā (अरुणदत्त सर्वाङ्गसुन्दरा), Hemādri Āyurvedarasāyana (हेमाद्रि आयुर्वेदरसायन).
Section 51
malaṃ jvaroṣmā dhātūnvā sa śīghraṃ kṣapayettataḥ||60||
sarvākāraṃ rasādīnāṃ śuddhyā'śuddhyā'pi vā kramāt||60||
vātapittakaphaiḥ sapta daśa dvādaśa vāsarān||61||
prāyo'nuyāti maryādāṃ mokṣāya ca vadhāya ca||61||
ityagniveśasya mataṃ, hārītasya punaḥ smṛtiḥ||62||
dviguṇā saptamī yāvannavamyekādaśī tathā||62||
eṣā tridoṣamaryādā mokṣāya ca vadhāya ca||63||
śuddhyaśuddhau jvaraḥ kālaṃ dīrghamapyanuvartate||63||
Commentary: Hemādri’s Āyurvedarasāyana
santatasyāvadhimāha-malaṃ jvaroṣmeti| sa ca dvividhaḥ,mokṣāvadhirvadhāvadhiṣceti| tatra yadā jvaroṣmā rasādīnāṃdūṣyāṇāṃ, sarvākāraṃ-sarvathā, śudhyā-hetubhūtayā, malaṃ kṣapayet, tadā mokṣaḥ|yadā tu rasādīnāṃ sarvākāramaṣuddhyā dhātūn kṣapayet, tadā vadhaḥ| yadā tu na sarvākāraṃ śuddhiraśuddhirvā tadā śudhyaśudhyorjvaraḥ kālaṃ dīrghamapyanuvartata iti| tatojvarotpatteranantaram| saptamyādidaiguṇyaṃ pūrvatithidvaiguṇyamākṣipati, caturdaśāṣṭādaśadvāviṃśativāsarānityarthaḥ| kṣapaṇīyālpatvabahutvakṛto'yamavadhibhedaḥ rogasvabhāvakṛto vā, agniveśahārītayormatabhedasthityā kṛtaḥ|