Ashtanga-hridaya-samhita [sanskrit]
273,418 words | ISBN-10: 8121800226 | ISBN-13: 9788121800226
The Sanskrit edition of the Ashtanga-hridaya-samhita, including the commentaries Sarvangasundara and Ayurvedarasayana. The Astangahrdaya-samhita deals with the eight-fold divisions of Ayurveda: (l) Medicine, (2) The science of the special diseases of the supra-clavicular parts of the body (viz. eye, ear, nose, mouth, throat etc.), (3) Surgery, (4) Toxicology, (5) Psycho-therapy, (6) Pediatrics, (7) Rejuvenation and (8) Virilification. Original titles: Vāgbhaṭa Aṣṭāṅgahṛdayasaṃhitā (वाग्भट अष्टाङ्गहृदयसंहिता), Aruṇadatta Sarvāṅgasundarā (अरुणदत्त सर्वाङ्गसुन्दरा), Hemādri Āyurvedarasāyana (हेमाद्रि आयुर्वेदरसायन).
Section 6
liṅgamavyaktamalpatvādvyādhīnāṃ tadyathāyatham||4||
Commentary: Hemādri’s Āyurvedarasāyana
prāgrūpasya sāmānyarūpatvamāha-liṅgamavyaktamiti| avyaktaṃviśeṣajñānahīnam| alpatvāt-viśeṣalakṣaṇasādhanāparipūrṇatvāt| kiṃ vyādhimātrasya? na| yathāyathaṃ vyādhiviśeṣasya jvarādeḥ| yattu kvacitpūrvarūpamuktvā sāmānyarūpamucyate tadviśeṣarūpameva| prativiśeṣaṃ vaktavyam| ekatrocyate|
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
tadityanena prāgrūpaṃ parāmṛśyate| tat-prāgrūpaṃ, utpitsūnāṃ jvarādīnāmalpatvāt-anāsāditabalatvāt, avyaktaṃ liṅgaṃ-aspaṣṭaṃ lakṣaṇam| yathāyathaṃ-yadyasya vyādherjvarādyanyatamasyātmīyamātmīyam| tacca prāgrūpaṃ tridhā dṛṣyate,-kiñcicchārīraṃ kiñcinmānasaṃ kiñcicchārīramānasaṃ ca| tatra śārīraṃ yathā-jvarasyālasyāsyavairasyagātragauravajṛmbhāsāsrākulākṣitetyevaṃprāyam| mānasaṃ ca-aratirhitopadeśeṣvakṣāntirityevaṃprāyam| kiñcicchārīramānasaṃ yathā-"prītiramlapaṭūṣaṇe| dveṣaḥ svāduṣu bhakṣyeṣu" (hṛ. ni. a. 2|8) ityevaṃprāyam, śārīramānasadoṣajanitatvāt|