Ashtanga-hridaya-samhita [sanskrit]
273,418 words | ISBN-10: 8121800226 | ISBN-13: 9788121800226
The Sanskrit edition of the Ashtanga-hridaya-samhita, including the commentaries Sarvangasundara and Ayurvedarasayana. The Astangahrdaya-samhita deals with the eight-fold divisions of Ayurveda: (l) Medicine, (2) The science of the special diseases of the supra-clavicular parts of the body (viz. eye, ear, nose, mouth, throat etc.), (3) Surgery, (4) Toxicology, (5) Psycho-therapy, (6) Pediatrics, (7) Rejuvenation and (8) Virilification. Original titles: Vāgbhaṭa Aṣṭāṅgahṛdayasaṃhitā (वाग्भट अष्टाङ्गहृदयसंहिता), Aruṇadatta Sarvāṅgasundarā (अरुणदत्त सर्वाङ्गसुन्दरा), Hemādri Āyurvedarasāyana (हेमाद्रि आयुर्वेदरसायन).
Section 45
yo'ṇujyotiranekāgro duḥcchāyo durmanāḥsadā||62||
bali balibhṛto yasya praṇītaṃ nopabhuñjate||63||
nirnimittaṃ ca yo medhāṃ śobhāmupacayaṃ śriyam||63||
prāpnotyato vā vibhraṃśaṃ sa prāpnoti yamakṣayam||64||
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
yaḥ pumānaṇujyotiḥ-stokadṛk, kecittvalpatejā ityāhuḥ| tathā, anekāgro-vyākulacetāḥ| duḥcchāyo-vivarṇacchāyo ninditakāntirvā| durmanāḥ sadā-satatameva śokākrāntamānasaḥ| tathā, yasya puṃso baliṃ praṇītaṃ-tannāmoddiśya pradattaṃ, balibhṛto-balibhujo vāyasādayo, nopabhuñjatena khādanti, sa yamakṣayaṃ prāpnotīti sambandhaḥ| balibhṛta ityatiśayārtham| kilakākā api nādanti kiṃ punaranye? ityarthaḥ| tathā, yo naro nirnimittaṃ medhādijananarasāyanādikāraṇamantareṇa medhādīn prāpnoti| ato vāmedhādibhyo, bhraśaṃ prāpnoti| so'ntakagṛhaṃ prāpnoti| śrīratra ghanaṃ rājyaṃ vā| upacayaḥ-śarīrapuṣṭiḥ|