Ashtanga-hridaya-samhita [sanskrit]
273,418 words | ISBN-10: 8121800226 | ISBN-13: 9788121800226
The Sanskrit edition of the Ashtanga-hridaya-samhita, including the commentaries Sarvangasundara and Ayurvedarasayana. The Astangahrdaya-samhita deals with the eight-fold divisions of Ayurveda: (l) Medicine, (2) The science of the special diseases of the supra-clavicular parts of the body (viz. eye, ear, nose, mouth, throat etc.), (3) Surgery, (4) Toxicology, (5) Psycho-therapy, (6) Pediatrics, (7) Rejuvenation and (8) Virilification. Original titles: Vāgbhaṭa Aṣṭāṅgahṛdayasaṃhitā (वाग्भट अष्टाङ्गहृदयसंहिता), Aruṇadatta Sarvāṅgasundarā (अरुणदत्त सर्वाङ्गसुन्दरा), Hemādri Āyurvedarasāyana (हेमाद्रि आयुर्वेदरसायन).
Section 34
saṃsthānena pramāṇena varṇena prabhayā'pi vā||41||
chāyā vivartate yasya svapne'pi preta eva saḥ||42||
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
saṃsthānaṃ-pratipuruṣaṃ vilakṣaṇaṃ samaviṣamaṃ rūpam, ākṛtirityarthaḥ| tatra yadi śarīrasya samaṃ saṃsthānaṃ bhavati, chāyā tvasya viṣamā dṛśyate, tadā riṣṭam| tathā, yadi śarīrasya viṣamaṃ saṃsthānaṃ chāyā tu samā bhavati, tadā riṣṭam| tathā, yadi dīrghapramāṇasya sato hrasvā chāyā bhavati hrasvapramāṇasya vā dīrghā bhavati, tadapi riṣṭam| evaṃ saṃsthānena pramāṇena ca chāyāvivṛttirvedyā| tathā, yasya nābhasī chāyā āgneyyā chāyā yā varṇato dṛśyate sā varṇavivṛttiḥ| evaṃ pṛthivyādimayīṣu chāyāsu varṇavivṛttiryojyā| tathā, yasya yathābhūtā prabhā sā'nyathābhūtā bhavati sā prabhāvivṛttiḥ| evaṃ saṃsthānādyanyatamena yasya chāyā vivartate-anyathābhūtā'nyathā| sampadyate, svapne'pi sa pumān preta eva, kiṃ punarjāgradavasthāyāṃ na pretaḥ? iti evakāreṇa riṣṭasyāsyāvyabhicāritvaṃ sūcayati| utpannaścennarasya chāyāyā anyathābhāvaḥ, tadānīṃ puruṣo yamasātsampanno mantavya ityarthaḥ|