Ashtanga-hridaya-samhita [sanskrit]
273,418 words | ISBN-10: 8121800226 | ISBN-13: 9788121800226
The Sanskrit edition of the Ashtanga-hridaya-samhita, including the commentaries Sarvangasundara and Ayurvedarasayana. The Astangahrdaya-samhita deals with the eight-fold divisions of Ayurveda: (l) Medicine, (2) The science of the special diseases of the supra-clavicular parts of the body (viz. eye, ear, nose, mouth, throat etc.), (3) Surgery, (4) Toxicology, (5) Psycho-therapy, (6) Pediatrics, (7) Rejuvenation and (8) Virilification. Original titles: Vāgbhaṭa Aṣṭāṅgahṛdayasaṃhitā (वाग्भट अष्टाङ्गहृदयसंहिता), Aruṇadatta Sarvāṅgasundarā (अरुणदत्त सर्वाङ्गसुन्दरा), Hemādri Āyurvedarasāyana (हेमाद्रि आयुर्वेदरसायन).
Section 41
viṣamaṃ spandanaṃ yatra pīḍite ruk ca marma tat||37||
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
yatra-yasmin dehadeśe, viṣamaṃ spandanaṃ-sphuraṇaṃ, tanmarma| yatra ca dehadeśe pīḍite sati ruk ca viṣamā bhavati, tacca marma| atrāpi viṣamamiti sambadhyate| viṣamaṃ ca viṣamā ca viṣamam, "napuṃsakamanapuṃsakenaikavacca" iti napuṃsakaśeṣaḥ| tadevaṃ marmalakṣaṇaṃ dvidhā mantavyam,-kasyacinmarmaṇaḥ sirādhamanyādikasya viṣamaṃ spandanaṃ prāyo lakṣaṇam, māṃsāsthijātīyasya marmaṇaḥ pīḍanāt prāyaḥ pīḍotpattirlakṣaṇamiti| saṅgrahe ca marmaviddhasya lakṣaṇamuktam| yathā (śā. a. 7)- "dehaprasuptirgurutā sammohaḥ śītakāmitā| svedo mūrcchā vamiḥ śvāso marmaviddhasya lakṣaṇam||" iti| maraṇakāritvānmarma, maraṇāsadṛśaduḥkhadāyitvādvā| idānīṃ marmaṇāṃ suprabhedaṃ lakṣaṇaṃ ṣaṭprakāramāha-