Ashtanga-hridaya-samhita [sanskrit]
273,418 words | ISBN-10: 8121800226 | ISBN-13: 9788121800226
The Sanskrit edition of the Ashtanga-hridaya-samhita, including the commentaries Sarvangasundara and Ayurvedarasayana. The Astangahrdaya-samhita deals with the eight-fold divisions of Ayurveda: (l) Medicine, (2) The science of the special diseases of the supra-clavicular parts of the body (viz. eye, ear, nose, mouth, throat etc.), (3) Surgery, (4) Toxicology, (5) Psycho-therapy, (6) Pediatrics, (7) Rejuvenation and (8) Virilification. Original titles: Vāgbhaṭa Aṣṭāṅgahṛdayasaṃhitā (वाग्भट अष्टाङ्गहृदयसंहिता), Aruṇadatta Sarvāṅgasundarā (अरुणदत्त सर्वाङ्गसुन्दरा), Hemādri Āyurvedarasāyana (हेमाद्रि आयुर्वेदरसायन).
Section 87
prakṛtīrdvayasarvātthā dvandvasarvaguṇodaye||104||
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
dvayāt-saṃsargāt, udbhūtāstisraḥ prakṛtayaḥ, sarvotthāsarvadoṣodbhūtā, ekā prakṛtiḥ, evaṃ prakṛtayo dvayasarvotthāścatasraḥ| guṇaśabdo'tra dharmavacano liṅgavacano vā| dvandvaśabdena doṣadvayaṃ sarvaśabdena ca doṣatrayaṃ lakṣyate| dvandvaṃ ca sarve ca dvandvasarve, teṣāṃ guṇāḥ-doṣadvayadoṣatrayāṇāṃ dharmā liṅgāni vā, teṣāmudayaḥ-prādurbhāvo, dvandvasarvaguṇodayaḥ, tasmin dvandvasarvagoṇodaye sati, dvayasarvotthāḥ prakṛtīrvadet-ādiśet| dvayaṃ ca sarve ca dvayasarve, tebhya utthaḥ-utthānaṃ, yāsāṃ tāḥ| evaṃ dvandvadoṣaguṇodaye dvandvotthāḥ prakṛtīrvadet, sarvadoṣaguṇodaye sarvotthāṃ prakṛtiṃ vadet| uttha ityutpūrvāttiṣṭhateḥ "supi sthaḥ"iti yogavibhāgātkaḥ| "udaḥ sthāstambhoḥ pūrvasya" iti pūrvasavarṇādeśaḥ| "atrādyāstrayo nityāturā doṣānuśayitaśarīratvāt| viśeṣataśca dvandvaprakṛtayaḥ| teṣu hi guṇamiśravikārakāriṣu kṣutpipāsādiṣvivārogyavyapadeśaḥ"(saṃ. śā. a. 8)| evaṃ vātādiprakṛtīrnirdiśya, sattvādiprakṛtīrnirdidikṣurāha-