Ashtanga-hridaya-samhita [sanskrit]
273,418 words | ISBN-10: 8121800226 | ISBN-13: 9788121800226
The Sanskrit edition of the Ashtanga-hridaya-samhita, including the commentaries Sarvangasundara and Ayurvedarasayana. The Astangahrdaya-samhita deals with the eight-fold divisions of Ayurveda: (l) Medicine, (2) The science of the special diseases of the supra-clavicular parts of the body (viz. eye, ear, nose, mouth, throat etc.), (3) Surgery, (4) Toxicology, (5) Psycho-therapy, (6) Pediatrics, (7) Rejuvenation and (8) Virilification. Original titles: Vāgbhaṭa Aṣṭāṅgahṛdayasaṃhitā (वाग्भट अष्टाङ्गहृदयसंहिता), Aruṇadatta Sarvāṅgasundarā (अरुणदत्त सर्वाङ्गसुन्दरा), Hemādri Āyurvedarasāyana (हेमाद्रि आयुर्वेदरसायन).
Section 64
sārastu saptabhirbhūyo yathāsvaṃ pacyate'gnibhiḥ||62||
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
sāraḥ punaḥ-prasādākhyo bhāgo, bhūyaḥ saptabhiragnibhiḥ pacyate| udarāgninā pañcabhiśca bhūtāgnibhiḥ pūrvaṃ pakvaḥ san pāścātsārībhūto dhātūṣmabhiḥ pacyata iti pratipādanarthaṃ bhūyo grahaṇam| kathaṃ pacyate? yathāsvaṃ,-yasya sārasya rasādisapta dhātusthasya yo'gniḥ sa ātmiyaḥ, tena tena sa sa sāraḥ pacyata ityarthaḥ| rasadhātusthaḥ sāro rasadhātvagninā pacyata iti bhāvaḥ| caturvidho'pyāhārā'bhyavahṛto jaṭharāgninā bhūtasahāyena pakvaḥ kiṭṭasāratāṃ yāti| tato yaḥ sāraḥ prasādākhyaḥ sa pūrvaṃ hṛdayaṃ yāti| tato hṛdayāntaḥsthena vyānena vikṣiptastatsthābhiḥ sirābhirdaśabhirmūlabhūtābhiḥ kṛtsnaṃ śarīramuhyamāno rasadhātunā sahaikatāṃ prāpto rasadhātvaśayasthena vahninā bhūtāgnisahāyena pacyamāno raktadhātusāratayā pariṇamiti| raktadhātusāratayā pariṇato māṃsadhātusāratayā pariṇamati| yāvatsa evāhārarasaḥ krameṇa garbhatayā pariṇamitīti| §7570