Ashtanga-hridaya-samhita [sanskrit]
273,418 words | ISBN-10: 8121800226 | ISBN-13: 9788121800226
The Sanskrit edition of the Ashtanga-hridaya-samhita, including the commentaries Sarvangasundara and Ayurvedarasayana. The Astangahrdaya-samhita deals with the eight-fold divisions of Ayurveda: (l) Medicine, (2) The science of the special diseases of the supra-clavicular parts of the body (viz. eye, ear, nose, mouth, throat etc.), (3) Surgery, (4) Toxicology, (5) Psycho-therapy, (6) Pediatrics, (7) Rejuvenation and (8) Virilification. Original titles: Vāgbhaṭa Aṣṭāṅgahṛdayasaṃhitā (वाग्भट अष्टाङ्गहृदयसंहिता), Aruṇadatta Sarvāṅgasundarā (अरुणदत्त सर्वाङ्गसुन्दरा), Hemādri Āyurvedarasāyana (हेमाद्रि आयुर्वेदरसायन).
Section 51
atipravṛttiḥ saṅgo vā sirāṇāṃ granthayo'pi vā||45||
vimārgato vā gamanaṃ srotasāṃ duṣṭilakṣaṇam||45||
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
atiśayena pravṛttiḥ, yathā-mūtravāhisrotasāṃ pramehavadbahumūtratā| saṅgaḥ-apravṛttiḥ, kiñcidvā pravṛttirmūtrakṛcchravat| śakṛdvāhināṃ srotasāmatīsāravatpurīṣātisaraṇaṃatipravṛttiḥ| saṅgaḥ stokaṃ stokaṃ kṛtvāpurīṣasya pravṛttiḥ, athavā sarvasarvikayodāvartavatpurīṣasyāpravṛttiḥ| evaṃ mūtravāhisrotasāṃ mūtrātipravṛttya pravṛttī tatsrotoduṣṭerlakṣaṇam| tathaiva purīṣavāhināṃ purīṣāti pravṛttyapravṛttī purīśavāhisroduṣṭerlakṣaṇam| evamanyeṣāmapi srotasāṃ yathāyathaṃ vastuvāhināṃ yathāsvaṃ vastvatipravṛttyapravṛttī teṣāṃ duṣṭerlakṣaṇam| athavā sirāṇāṃ-srotasāṃ, granthayaḥ-kuṭilabhāvatvaṃ, duṣṭerlakṣaṇam| vimārgato veti| athavā svaṃ mārgamujjhitvā mārgāntarāsādanaṃ srotasāṃ duṣṭerlakṣaṇam|