Ashtanga-hridaya-samhita [sanskrit]
273,418 words | ISBN-10: 8121800226 | ISBN-13: 9788121800226
The Sanskrit edition of the Ashtanga-hridaya-samhita, including the commentaries Sarvangasundara and Ayurvedarasayana. The Astangahrdaya-samhita deals with the eight-fold divisions of Ayurveda: (l) Medicine, (2) The science of the special diseases of the supra-clavicular parts of the body (viz. eye, ear, nose, mouth, throat etc.), (3) Surgery, (4) Toxicology, (5) Psycho-therapy, (6) Pediatrics, (7) Rejuvenation and (8) Virilification. Original titles: Vāgbhaṭa Aṣṭāṅgahṛdayasaṃhitā (वाग्भट अष्टाङ्गहृदयसंहिता), Aruṇadatta Sarvāṅgasundarā (अरुणदत्त सर्वाङ्गसुन्दरा), Hemādri Āyurvedarasāyana (हेमाद्रि आयुर्वेदरसायन).
Section 2
śiro'ntarādhirdvau bāhū sakthinīti samāsataḥ||1||
ṣaḍaṅgamaṅgaṃ pratyaṅgaṃ tasyākṣihṛdayādikam||1||
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
ṣaḍaṅgaṃ-ṣaḍavayavaṃ, aṅgaṃ-śarīram| tānyeva ṣaḍaṅgānyāhaśiraḥ, tathā'ntarādhiḥ, tathā dvau bāhū-vāmadakṣiṇau, tathā sakthinī dve-vāmadakṣiṇe, iti-evaṃ, samāsataḥsaṅkṣepeṇa, ṣaḍaṅgam| vistareṇa punaranekāvayavam| antarādhiśabdena śirobāhusakthivarjaḥ sarvo madhyabhāga ucyate| ādhīyante-nibadhyante yathāyathaṃ śarīrasyāntaḥ sthāpyante prākkṛtena karmaṇā śiraḥprabhṛtayaḥ pañcāvayavā yasmin so'ntarādhiḥ| tasyaṣaḍavayavasyāṅgasya, akṣihṛdayādikaṃ pratyaṅgam| ādiśabdena karṇanāsāpāṇipādādiparigrahaḥ| avayavamavayavaṃ prati yo'vayavaḥ, tatpratyaṅgamucyate| śarīraṃ vyomavāyvādipañcamahābhūtātmakaṃ cetanādīnāmadhiṣṭhānam|